Het lijden des Heeren,
Voorgesteld door tyroolsche boeren te Thiersen.
Uit het dagboek van een duitsch reiziger.
Slot.
Zwijgend en nog geheel onder den indruk van hetgeen wij gezien hadden, daalden wij den berg af en gingen naar de herberg. Gewoonlijk heeft men grooten honger na sterke zedelijke aandoeningen. Sommige menschen zeggen dat zij nooit beteren eetlust hebben, dan wanneer zij uit de kerk of van eene begrafenis terugkeeren.
Ongelukkig was het huis veel te klein om alle hongerigen te kunnen bevatten. Het was onmogelijk ons allen te gelijk te voldoen. Ik onderwierp mij dus om op mijne beurt te wachten en wierp inmiddels een blik in de keuken; reusachtige ketels, die gemakkelijk een schaap konden inhouden, stonden op het vuur. Weldra zaten verschillende groepen op het gras rondom eene geïmproviseerde tafel, en boden het aangename beeld aan van gelukkige lieden, die in hunne eenzame bergen te midden van hunne bloedverwanten en vrienden op godsdienstige wijze den Zondag vieren.
Een boer van reusachtige gestalte en met een sterk uiterlijk zette zich aan mijne zijde neêr. Een gedeelte zijner kleeding bewees dat hij aan de voorstelling had deelgenomen; op mijne vraag zeide hij mij dat hij koning Herodes had voorgesteld. Ik trad met zijne joodsche Majesteit in gesprek en vernam van hem dat het drama van het Lijden sedert het jaar 1800 te Thiersen werd gespeeld, en dat het, ter oorzake van de voorliefde der Tyrolers voor dat stuk, ook op andere plaatsen maar met minder decoratieve pracht werd gegeven. Voorts verhaalde hij mij dat de costumen, waarvan de meesten inderdaad schoon genoemd mochten worden, voortkwamen van eene in 1800 afgeschafte abdij, waarvan de Maatschappij der Passie ze had gekocht.
Wat mijne verwondering opwekte was dat de acteurs voor al hunne moeite en vermoeinissen volstrekt geen loon ontvingen. Men geeft hun alleen na den atloop der voorstelling een goeden maaltijd. De ontvangsten, die in een jaar eenige duizenden guldens bedragen, worden aangewend tot verfraaiing der dorpskerk of tot opbouwing of versiering van arme kerken. Koning Herodes wist mij niet nauwkeurig te zeggen tot welk tijdstip het dichtstuk der Passie opklimt. Mij is alleen bekend dat het uit de middeleeuwen afkomstig en in de XVIe eeuw eenigszins gewijzigd is, welke wijzigingen het overigens niet zeer veel van zijn oorspronkelijk karakter ontnomen hebben. Het beroemde drama van de Passie, dat iedere zeven jaar te Oberammergau in Beieren gespeeld wordt, heeft meer van zijne oorspronkelijkheid verloren ter oorzake van de nabijheid van Munchen. Zonder tegenspraak is het drama, dat te Thiersen door 40 à 50 boeren en met minder theatrale kennis en hulpmiddelen gespeeld wordt, veel oorspronkelijker en belangrijker.
Ten twee ure riepen de kanonschoten ons weer naar den schouwburg. In weerwil van mijne vermoeinis onderwierp ik er mij aan nog vier uren de voorstelling bij te wonen om de herinnering aan het geheel in mijn geest mede te voeren. Ik moet bekennen dat ik nooit eene voorstelling met meer aandacht en belangstelling ten einde toe heb bijgewoond. Ik zal niet in eene beschrijving treden van de onderdeelen van het tweede gedeelte; het zou voor den lezer te vermoeiend zijn. Daarbij heeft dit gedeelte niet het eerwaardige en oorspronkelijke karakter van de eerste helft; het is eigenlijk eene moderne toevoeging aan het drama der Passie. De oude populaire verzen zijn vervangen door een moderne proza, moeilijke samenspraken en lastige uitdrukkingen.
Onder de tooneelen zijn er verscheidene samengesteld naar italiaansche schilderijen, die de verrijzenis voorstellen; men gelooft zelfs het beroemde stuk ‘de Gedaanteverandering’ van het Vaticaan weder te zien. Een tooneel in de hel, waar in Lucifer, aan een blok vastgeketend, niet door de duivels, die hij ter hulp roept, kan verlost worden is een der treffendste.
De herhaalde verschijningen van den acteur, die den Verrezen Christus voorstelt, wanneer hij zich vertoont, dan aan zijne moeder, dan aan de vrouwen, dan aan de leerlingen, ontnemen door hare talrijkheid wel iets aan zijne waardigheid. Ook wordt zijne houding wat te theatraal. De speler let niet zoo zorgvuldig meer op zijn rol, maar denkt meer aan de toejuichingen, die tijdens de pause hem zijn toegebracht.
De voorstelling eindigt met de Hemelvaart. De toeschouwers verwijderden zich zeer voldaan over hetgeen zij gezien hadden. Ik mag niet vergeten te zeggen dat ik onder de geheele voorstelling geen enkel teeken van goedkeuring of toejuiching heb zien geven. Men eischt dus de grootste zelfverloochening van die brave, vrijwillige spelers, ware martelaars van een geheim vol lichamelijke en zedelijke smart. Zij kunnen niet eenige ondersteuning verwachten van het handgeklap, dat den gewonen speler in zijn rol staande houdt, noch zich een denkbeeld vormen van den indruk, dien hun spel op het publiek heeft gemaakt. Gedurende eene voorstelling van acht uren kon geen enkel speler zien, of zijn spel beviel of afgekeurd werd; den speler blijft dus over hieromtrent een onderzoek in te stellen na den afloop der voorstelling bij zijne vrienden of kennissen, en dit brengt hem ook niet altijd geheel op de hoogte der zaak. Kortom, men moet erkennen dat nooit eene voorstelling gegeven wordt, waarbij zoozeer aan alle belooning wordt verzaakt; nooit heeft een speler zich voor een zoo zwijgend, zoo schijnbaar ongevoelig publiek bevonden, maar ook nergens wordt hij met zoo gespannen aandacht gevolgd als te Thiersen.
Ik verliet het eenzame dorp, na innig genot gesmaakt, eene volkomen voldoening genoten te hebben. Vele gezichten, die ik gezien, vele schoone liederen, die ik gehoord heb, zullen onuitwischbaar in mijn geest gedrukt blijven en mij doen denken aan de wonderen van Thiersen.
Het gewichtigste wat ik geleerd had was dat de voornaamste feiten uit de H. Schrift als een enkel drama kunnen worden afgebeeld, zonder van hunne juistheid of waarheid te verliezen, en ten tweede dat het drama der Passie alle vormen der schoone kunsten op eene innige wijze in zich vereenigt. De toeschouwer gevoelt het onwillekeurig, als hij achtereenvolgens de dramatische kunst, de muziek en schilderkunst voor het oog ziet voorbijgaan; gedurig ziet hij zaken, die hij reeds meer en elders gezien heeft. Ziedaar wat de waarde van dit drama verhoogt.
Het drama der Passie is een waar en onvergelijkelijk treurspel en door de eeuwen gevormd. Reeds kort na de optreding der christelijke kerk ving men aan het broksgewijze te vertoonen. Beroemde mannen hebben ongetwijfeld aan de samenstelling hunne talenten gewijd, en de middeleeuwen zagen de voltooiing. De godsdienst, die er den grondslag van uitmaakt, is de oorzaak van zijne treffende eenheid en eenvoudigheid; en het tragische effect is zoo volkomen, dat gedurig contra-partijen noodig zijn om de al te groote aandoeningen te matigen. Die partijen zijn de komieke scènen der duivels, soldaten en bijzonderheden van den Hoogen Raad. Naast de verhevenste karakters, vrijgemaakt van de eischen des menschelijken levens, vindt men het woeste karakter der meest strenge wezenlijkheid; naast het heilige, het ideaal, de gewone gevoelige mensch.
Alleen de groote eenvoudigheid dier boeren stelt hen in staat het karakter en den geest der christelijke oudheid in niet onaangename vormen voor te stellen; alleen die boeren kunnen zich van die eentonige spraak en bewegingen bedienen, zonder dat daardoor het gevoel wordt gekwetst. Boeren spelen de rol van boeren of van kunstenaars, die geroepen zijn om de verhevenste taak te vervullen, eene taak, die nogtans in aller bereik ligt. Maar dat men gedurende een geheelen dag dat groote geheim, het fondament van onze beschaving, kan voorstellen zonder belachelijk of boersch te worden; dat de Godmensch, zonder dat de menschelijke natuur er door gekwetst wordt, kan worden voorgesteld door een boer; dat het meest grootsche treurspel, en dat de verhevenste vraagstukken bevat en oplost, kan worden gegeven door boeren, die weinig meer dan lezen en schrijven kunnen: ziedaar wat de wonderbare eenvoudigheid van het Christendom, tot zelfs in zijnen oorsprong, verraadt!
Wij willen deze beschrijving van het drama van het Lijden besluiten met mede te deelen dat een fransch blad, de Impartial du Rhin, meldde dat er zich eene maatschappij heeft gevormd in westelijk Duitschland, wier doel het is het beroemde drama populair te maken; door het op verschillende plaatsen op te voeren. Zij heeft het reeds gegeven te Mentz, Aken en Keulen. De oude tekst is gebleven; de decoratiën en costumen zijn zeer prachtig en naar oude schilderijen en beschrijvingen vervaardigd. Wij vreezen achter dat dit plan eer tot ontstichting dan tot stichting en tot gewone wereldsche misbruiken voeren zal.
Het Mörkische Kirchenblatt zegt ook dat er ook reeds eene opvoering gegeven is te Berlijn door de Congregatie van de jonge lieden van de H. Maagd, welke voorstelling zeer veel bijval heeft gevonden. Behalve het genoemde doel heeft men er nog een ander mede, namelijk om het bezoek tegen te gaan van de schouwburgen, waar zoo menigmaal stukken worden opgevoerd, die tegen godsdienst en goede zeden strijden. Als de opvoering van dit christelijk drama daartoe kon voeren zou er zeker veel goeds in te vinden zijn, doch wij vreezen dat men er dit resultaat nimmer uit zal verkrijgen.
Auteursrechtvrij