De Belgische Illustratie. Jaargang 1

[Nummer 11]

Het Tegenwoordige Jerusalem.

Wanneer men, om zich een denkbeeld te vormen van Jerusalem en zijne ligging, zich plaatst op den Olijfberg, daar waar de Zaligmaker, te midden zijner leerlingen gezeten, over de ondankbaarheid der stad weende en haren ondergang voorspelde, heeft men eene stad voor zich, schitterend van licht en kleuren, die niet als Athene eene mengeling van prachtige gebouwen, puin en verbrijzelde muren maar eene verzameling van aan elkander gelijkvormige huizen aanbiedt, waarboven duizend koepels en koepeltjes zich verheffen, en wier gevels door den tijd en de zonnehitte als met een goudlaag overdekt zijn. Te midden dezer huizen vertoonen zich de moskeën en kerken in groote verscheidenheid, de eene haar koepels, de andere hare torentjes aan de zonnestralen biedende en allen, als gevoelden zij hare onwaardigheid, met eerbied opziende naar den helderwitten dom van de kerk van het H. Graf en den berg van Calvarië. De oogenschijnlijk sterke muren, waaraan geen steen ontbreekt, met hunne torens en schietgaten, een stad van paleizen insluitende, vormen met deze een geheel, glinsterende van oostersche pracht, en dat de schijn heeft van te zullen worden het nieuwe Jerusalem, dat zich, schitterend van luister, uit de woestijn verheft.

Eene straat in Jerusalem.

Toch is deze aangename indruk spoedig vervlogen, want uit de schijnbaar prachtige stad verheft zich niet het minste gedruisch. Men hoort niet het rollen van wagens of de bewegingen eener dichte menigte; te vergeefs zoekt men naar het geheimzinnig geluid, dat uit de groote steden zich over den omtrek verspreidt; te vergeefs zoekt men aan de poorten eene, zoo niet groote, ten minste kleine groep van menschen, die handelsartikelen uit- of invoeren. Men begint ten laatste aan een uitgestrekte en prachtige grafsteê te denken, die, van buiten met het leven bezield, den dood in hare ingewanden verbergt.

En wat wordt er van dien indruk, als men de stad binnentreedt? Naar alle zijden ziet men puinhoopen, die vroeger door de torens en koepels voor het oog verborgen bleven. Op de steenen dier puinhoopen schijnt men de tegenspoeden te lezen, die Jerusalem sedert achttien eeuwen ondervonden heeft. Bijna alle straten zijn nauw, morsig, eenzaam en verlaten; eenige zijn gewelfd en daardoor duister en bovendien opgevuld met dierlijke en andere overblijfselen, met welker gedeeltelijke opruiming zich de honden hoofdzakelijk belasten; de meeste zijn niet of slecht geplaveid. Er heerscht eene onzindelijkheid. waarvan de bewoners der westersche steden zich geen denkbeeld kunnen maken. Ten gevolge daarvan heerschen dan ook herhaaldelijk besmettelijke ziekten in Jerusalem, die ontelbare slachtoffers maken.

In de meest bezochte wijken vindt men winkels, die echter niet door hunne pracht uitmunten; weelde is een onbekend woord in Jerusalem, en men moet zelfs bij zijne inkoopen niet zeer moeilijk zijn maar wèl bedenken dat wantrouwen de moeder der zekerheid is. De huizen zijn over het algemeen laag, vierkant en hebben weinige openingen: de deuren zijn zoo laag, dat men bijna altijd bukken moet bij het binnentreden. De daken, die in het midden een koepel van 2 à 3 el hoogte hebben, zijn overigens plat en met een muur of ballustrade voorzien, ter voorkoming van ongelukken. Op die daken genieten de inwoners des mor-

[p. 82]

gens de zuivere lucht, die zij zoo zeer behoeven, en brengen er ook dikwijls, met een deken bedekt, den nacht door.

De Joden richten er in de dagen van het Loofhuttenfeest kleine tenten op, om het gebruik hunner vaderen te herdenken; ook doen zij er hunne gebeden en worden hierin door de Turken nagevolgd.

Europeesche zeden en gewoonten vindt men alleen in de woningen van den latijnschen Patriarch, Mgr. Valerga, het hoofd der Katholieke Kerk in Palestina, van de consuls en eenige andere aanzienlijke personen. Het klooster van de Vaders van het H. Land komt met de italiaansche en spaansche kloosters overeen, en munt uit door zijne zindelijkheid en eenvoudige sierlijkheid. Die Vaders bewijzen den godsdienst de grootste diensten; terwijl de Protestanten sedert 1840 met schatten van geld bijna geen enkele bekeering maken, brengen de arme kloosterlingen jaarlijks met geen of weinig middelen duizenden in den schoot der Kerk terug. De Turken en Joden van Jerusalem veranderen niet licht van godsdienst; zoo zij het doen, heeft de protestantsche Kerk er zelden voordeel bij.

De stadsgrond behoort bijna geheel aan de moskeën der Turken en de kerken der Schismatieken; men vindt in Jerusalem bijna geen bijzonder eigendom. Door erfenissen ontstaan dan ook dikwijls de grootste vijandschappen om eenige voeten gronds. Waar geen eigendom is, is ook geen gehechtheid aan den grond. Jerusalem is voor de meesten slechts een kortstondige verblijfplaats, misschien liever gezegd een oord van verbanning. Zij, die er komen, slaan waar zij eene opene plaats vinden, hunne tenten op en vouwen ze bij het eerste teeken weder op om naar het vaderland terug te keeren. De Europeaan richt de oogen naar Jerusalem, de Turk naar Damascus en Konstantinopel, de Arabier naar de woestijn. Davids stad heeft geen bevolking meer; men ontmoet er menschen uit alle hoeken der wereld, er heengelokt door godsdienstige of staatkundige beweegredenen of louter door nieuwsgierigheid.

De verschillende volksstammen, die de bevolking van Jerusalem uitmaken, tellen te samen ruim 15000 zielen. Er zijn 5000 Turken, 7000 Joden, 2000 Grieken, 1000 Katholieken, 350 Armeniërs en ongeveer 200 Kopten, Syriërs en Abyssiniërs. Jaarlijks komen er tusschen de 4 en 10 duizend pelgrims.

De Turken wonen voornamelijk op den berg Moria en den heuvel van Acra. Zij doen zich overal als meesters gelden en zijn een onrustig, ijverzuchtig en trotsch volk, dat geen gezag erkent, de vrijheid niet begrijpt en onbekwaam is ze te genieten. Zij verachten alle overige menschen. Zijn zij gedwongen het zedelijk overwicht van anderen te erkennen, dan geven zij daarom geen blijk daarvan, integendeel worden zij dan nog trotscher en onbeschaamder en verzwaren het juk hunner tirannie. Niet zelden komen zij de Joden en de Christenen ongestraft in die woningen beschimpen, volgens het ‘recht’ des overwinnaars.

Daar nu eerbied voor de wetten een hoofdvereischte voor de ware beschaving is, en de eerste onder de Turken niet bestaat, kan van de laatste geen sprake zijn. Een treurig gevolg daarvan is, dat er geen koophandel en landbouw kunnen bloeien, ofschoon zij er al zijn, ten hoogste voldoende om de bevolking van Palestina niet van honger te doen omkomen. Talrijke karavanen hebben op de ellendige wegen werks genoeg om zich tegen de plunderzucht der dweepzieke volgelingen van Mahomed te verdedigen. Hoe zou de landbouw kunnen bloeien in een land, waar men zaaien en oogsten moet met het vuurwapen in de hand? Er zijn noch wegen, noch kanalen, noch van rechtswege beschermde vervoermiddelen om den ruilhandel of de nijverheid te bevorderen. In dat ongelukkige land heerscht verdeeldheid in alles, zelfs in de wekelijksche rust, want de volgelingen Mahomeds rusten des vrijdags, de kinderen Israëls des zaturdags, de leerlingen van Christus des zondags.

Gedurende de langdurige droogten veroorzaakt het gebrek aan water onder een hemel van vuur de grootste ontberingen en nergens wellicht meer dan te Jerusalem, wegens de groote dorheid des bodems. Als eenig loopend water wordt de beek van Siloë genoemd, aan den voet van den heuvel Ophel. Haar water stroom langzaam en onregelmatig en vult een grooten vergaârbak, waar de vrouwen water komen scheppen; de smaak van het water is eenigzins bitterachtig. De beek heeft haren oorsprong in den tempelheuvel waar een waterbekken is, dat de fontein van de Maagd Maria genoemd wordt, omdat de Moeder des Heeren tijdens haar verblijf in Jerusalem er water kwam scheppen. Een onderaardsch kanaal leidt het water naar de fontein van Siloë, die beter toegankelijk is voor de inwoners. Onlangs heeft men nog meerdere onderaardsche waterleidingen ontdekt, en het is niet twijfelachtig of de joodsche oudheid moet er verscheidene van gekend hebben. Het noodige water ten dienste des tempels, ten gebruike der inwoners en der bij feesten samengesnelde vreemdelingen werd in de stad gebracht door groote waterleidingen, of het des winters in overvloed vallende water werd in groote waterbekkens bewaard. Dikwerf werden die waterleidingen door de belegeraars afgesneden; uit het bovenstaand kan men licht beseffen hoe fel de dorst de belegerden alsdan teisterde, zoo als het geval was met de kruisvaarders, tijdens de belegering van Jerusalem; niet dan met groote moeiten konden zij een moerassig water vol ongedierten krijgen.

Onder den tempel zijn onmetelijke onderaardsche gangen. Grondinstortingen hebben die uitholingen versperd en het wantrouwen der overaars heeft anderen gesloten; zij zijn bijna ontoegankelijk wegens de bijgeloovige vrees der Turken. Het schijnt evenwel dat de Arabieren de voornaamste uitgangen ervan kennen, want gedurende den laatsten opstand tegen Ibrahim-Pacha kwamen zij onverwachts de stad binnen. Tijdens de belegering van Jerusalem door Titus deden de Joden daaruit herhaalde, woedende en meestal met goed gevolg bekroonde uitvallen. Ook bewaarde zij in de meest verborgen gedeelten in de ure des gevaars hunne schatten en zochten zij zelven eene laatste schuilplaats, wanneer alle hoop voor hen verloren was. Schijvers beweren met eenige waarschijnlijkheid, dat er nog groote schatten bedolven zijn; zonder twijfel zullen die onderaardsche gangen eens ontdolven en doorzocht worden; de goudzucht zal er wellicht hare begeerlijkheid niet bevredigd zien, maar des te meer zal de oudheidkunde zich met wetenswaardigste ontdekkingen verrijken.