Het Belfort. Jaargang 14

[p. 150]

Hoe zou een ‘école payante’ in het Nederlandsch wel heeten?

In zijne voordracht over het Nederlandsch in de Gentsche Dagbladpers heeft de heer Arnold o.a. de uitdrukking betalende scholen afgekeurd, en andere benamingen aanbevolen. Met deze voorstellen heeft de heer Bultynck geen vrede; hij neemt betalende scholen in bescherming. Met hun verlof gezeid: de heeren hebben allebei gelijk - en ongelijk.

De heer Arnold heeft gelijk, als hij betalende scholen afkeurt; want zooals hij zeer terecht zegt, ‘die scholen betalen niet, maar het daarin gegeven onderwijs wordt betaald.’ Dit kan men niet ontzenuwen door te antwoorden, zooals de heer Bultynck doet: ‘Zeer juist, maar dat is zoo waar in 't Fransch als in 't Vlaamsch en toch is écoles payantes goed Fransch.’ Omdat een wending in een taal onberispelijk is, daarom is de letterlijke vertaling dezer wending het nog niet in een andere taal. Men moet steeds rekening houden met het taalgebruik. En nu is het er zoo mede gesteld, dat een gebruik van het tegenwoordig deelwoord, zooals dit in een uitdrukking als école payante voorkomt, in het Nederlandsch van vroeger en later tijd absoluut onbekend is.

De heer Bultynck heeft gelijk, als hij weinig lust betoont, om de door den heer Arnold voorgestelde benamingen aan te nemen. Niet dat deze op zich zelve onjuist zijn, integendeel; maar ze passen weinig of niet voor Belgische toestanden. Daarenboven schijnt het me weinig in overeenstemming met den tijdgeest, om volksschool te gebruiken voor scholen waar kosteloos onderwijs wordt gegeven, en bijzondere school voor die, waar, voor hetzelfde onderwijs dient betaald te worden.

Maar hoe deze laatste soort van scholen dan te noemen? Me dunkt, het is heel eenvoudig.

Noch de heer Arnold noch de heer Bultynck schijnt er aan gedacht te hebben hoe het ergenlijke volk, dat van het Fransch weinig afweet en door zijn nog zoogoed als onvervalscht taalgevoel geleid wordt, die scholen heet. Wie te Gent luistert naar de taal van de ‘spraakmakende gemeent’, zal wel vaak hooren spreken van betalende scholen, want dat is nu eenmaal de officieele naam; maar niet minder vaak zal hij hooren betaalde scholen, en de menschen mogen daar nu toe gekomen zijn, doordien in de vlugge volksspraak betalende licht betaalde wordt, of door het minder of meer duidelijke besef, dat betalende scholen volmaakte onzin is, hetzij door beide oorzaken samen, - dat betaalde

[p. 151]

scholen alléén juist is, zal toch wel onbetwisbaar zijn: die scholen betalen niet, ze worden betaald.

Maar het volk, althans het Gentsche volk, kent nog een andere benaming, te weten Fransche school, en deze is niet minder juist. Vanouds wordt in onze Nederlanden een school benoemd naar het voornaamste vak, waarin daar onderwijs gegeven wordt. Wie kent niet, al was het maar uit het guitig vers van De Génestet, den naam Latijnsche school, tot voor korten tijd in Holland de benaming voor 't geen daar thans een Gymnasium heet, een Athenaeum, zooals men in Belgié zegt? Met dit Latijnsche school komt Fransche school voortreffelijk overeen; en niet alleen is deze laatste benaming juist met het oog op het taalgebruik, maar ook met het oog op de werkelijkheid: onze betaalde scholen zijn Fransche scholen bij uitnemendheid!

Het dagelijksch Bestuur onzer stad heeft dus keus genoeg, als het de onnederlandsche benaming betalende school door eene betere wil vervangen. Moge dit weldra geschieden, dan zal niet alleen de onjuiste uitdrukking verdwijnen, maar ook het dwaze betaalschool, dat op de deur der school in de Casinostraat, en misschien ook op die van andere, ‘prijkt’. Daar is dus een school gevestigd, waar de kinderen leeren betalen. Want wat moet betaalschool anders beteekenen in 't Nederlandsch, aangezien b.v. een teekenschool een school is waar men leert teekenen?

Januari 1899.

Willem de Vreese.