Het Belfort. Jaargang 13

[p. 654]

Ditjes en Datjes
over den Blijdag van Hasselt op 28^en Oogstmaand.

Een verslag over dat onvergetelijk feestgetij te Hasselt? Neen, toch; 't ware onmogelijk voor mij, want ik en heb er maar eenige brokken van genoten, onder anderen dien optocht vóór het gedenkteeken

Deze optocht of, beter nog, een deel eraf, stond bijna alleen op mijn programma · ik wilde daar, te Hasselt, onze boerkens eens terugzien, bijzonderlijk de keuterboerkens uit de Kempen.

Ik wou eens vernemen, met mijne oogen, of zij, na vijf-en-twintig jaar, nog dezelfde bleven die ik, in mijne jeugd, leerde liefhebben en met kinderlijke verbaasdheid begaapte als zij, op den lesten kermisdag, naar de ‘schuttersgeerd’ trokken, een oud eiken getimmer dat ergens buiten het dorp, in 't midden der groene velden stond, eenzaam en verlaten, grijs en grauw van den ouderdom, van onder bewassen met fijnen, lichtgroenen mosdons.

Wat zagen ze er mij dan deftig uit en krijgshaftig ook, de tiegende mannen van de schuttersgilde!

Verre vooruit liep en sprong en tuimelde de ‘kookelaar’, een wondere grappen- en kunstenmaker die - zoo geloofde ik toen zeer heilig - ergens uit een vreemd land, dat buiten de wereld lag, overgekomen was om de lieden te verbazen, en van wien ik 't niet en wou gezeid hebben, 's anderendaags, dat het Jan maar en was, de meulenknecht van 't dorp. Vóór den optocht ging de ‘roffelaar’, een klein, stevig manneke, dat een flinken stap sloeg op zijn breede, dikgebuikte, gele trommel; dan volgde de ‘vendelaar’ met de oude gildevaan, daar hij wist meê te ‘vendelen’, te draaien en te zwaaien dat zij klapperde en zoefde in de blijde lucht, en waaraf hij de fijne, wat afgeschoten en verkleurde zijden plooien deed voor de oogen spelen in een liefelijke afwisseling van rood en blauw en geel en groen; achter hem stapte, deftig, fier maar iet' of wat bezorgd, omringd en gevolgd door zijne eerbiedige onderzaten, de ‘koning’ der gilde!

Borst en buik van den koning waren behangen met een klinkenden reessem van breede, blankgeschuurde zilveren platen, de eeuwenoude eerete ekens der eeuwenoude gilde.

's Konings heerschappij en naam ging vandaag betwist worden door al de gildebroers, met die oude zwarte ‘snaphanen’ met die bruine ‘twe eloopen’ die zij zoo ernstig, zoo bezorgd op de schouders droegen, alsof 't oude vrienden waren van hen!

[p. 655]

Achteraan, een beetje bedeesd en bang, kwamen de moeders, de kinderen, ja, ook de beloofde bruiden der jongste medekampers en zij wenschten met een bevend en poppelend hert dat de man, de vader of de verloofde vandaag den vogel mocht afschieten en koning zijn..

Daar zat iets plechtigs, iets roerends, docht mij, in dien optocht; die prijsschieting had een hooger bedied als 't afschieten van den ijzeren vogel, want dit ruwgesmeed stuk ijzer verbeeldde nog, voor die mannen, voor die kinderen der vrije Germanen, den vijand van erf en have, wie weet, den vreemden Noordschen roover, den vijandigen stam, den uitlandschen veroveraar of den inheemschen dwingeland.....

Ei! en ik zou ze vast terugzien, te Hasselt, - onze kempensche boerkens - onveranderd, onverbasterd, onbedorven, hoopte ik; levende hun eigen leven en vierende hun boerenfeest gelijk het hunne voorvaders, de helden van 1798, zouden gedaan hebben.

En dát zou mij een blijdschap zijn!

Voorzeker, in dien heerlijken optocht van omtrent vijftien duizend man, dien stoet van drie honderd en vijftig gilden en genootschappen uit al de gouwen van dietsch Belgenland, uit Luik en ook uit Luxemburg, die Walsche Kempen, was alles schoon, levendig, waar en ongemaakt; de borst zwol iemand van vaderlandsche vreugde en fierheid bij 't zien trekken van dat gezond, treffelijk, kloek en vreedzaam eigen volk, en men dacht: ‘kwamen de sansculotten nog eens terug, nu, wat zouden zij naar Frankrijk stuiven!’

Ik bewonderde gelijk iedereen de prachtige, wijdontplooide gildevanen van 't weelderig Antwerpen, met die dreigende zwarte ‘klauwaarts’ erop, met die gezonde, fleurige burgers en werklieden daarachter; ik zag ze geren, die Brabanders, van Leuven, Mechelen en omstreken, wier bloeiende wezens, hunne gezonde, malsche landstreek prezen, alsook de mannen uit het veie land van Tongeren en Loon, uit het rijke Haspegouw!

Doch al die burgers en heerboeren, breed en log van leden, dragende op hunne bolle, blozende wezens den onbezorgden trek van de lieden die ‘er warm inzitten’, hadden hoeden op naar den stadschen zwang, droegen schoone jassen en neen toch! zij waren 't niet die ik zocht.... Ik moest de Kempensche boerkens zien, wier kind en broeder ik ben!

Ei, mij! daar zijn ze, ziet!

‘Canton Beeringen .... canton Peer...’ zoo lees ik op de breede strooken zeildoek die vóór elke afdeeling gedragen worden.

En nu daagt er een gekriel en gewriemel van kleine, bruine mannekens met blauwe linnen kielkens aan en platte, zwarte hoedekens op.... Taxandria!

Allen dragen vuurroode of goudgele sluiers en gordels om de lenden, strikken en linten van alle verwe op de borst, op 't schouderblad, op de platte hoedekens, boven hunne dichte rijen fladderen en klakkeren de oude, kleine gildevanen met de ouderwetsche afbeeldingen erop gestikt van de schutsheiligen der gilden: Sint Bastiaan, Sint Jeuris, Sint Job, Sinte Anna, Sinte Barbara - al de heiligen van de vroegste eeuwen der kerk.

De handbogen, de bruinzwarte loopen der oude snaphanen en tweeloopen - die niet meer van den schouwmantel afgenomen worden als met de prijsschieting en wanneer een haas of konijn de veldkoolen te zeer ongemainierd aanspreekt - steken boven de rijen uit, dicht tegeneen, als een boschken van oorlogstuig, ze zijn ook opgeschikt en getooid met groene meikens, met bondelkens van roode en witte, vergulde en verzilverde rozen, met schitterende lintjes en strikskens.

[p. 656]

't Is een geschemer en gewemel van straffe, stekende kleuren, van rood en geel en blauw en groen, dat schreeuwend en feestelijk afsteekt op den donkeren grond der zwarte hoedekens, der bruingebrande wezens, der donkerblauwe kielkens.

Daartusschen steken uit, als het middenpunt in eene schilderij, de ‘koningen’ met hunne platen die oogverblindend schitteren in den zonneglans, de kookelaars met hun bontgepint pak, de roffelaars met hunne breede, gele koperen trommels

Eene overvloedigheid van levendige verwen is het; zij verraadt den onbedorven dietschen aard der boerkens, zij schreeuwt hunne liefde uit voor al dat kleur is.

Ja, dát is het, ons echt en eigen volk, het volk daar de groote schilders uit geboren worden! ....

En ik dacht: zouden zij den zin ook vatten, de hooge beteekenis dezer grootsche plechtigheid?

Ei! gij hadt hunne vinnige oogen moeten zien glinsteren als zij voor 't gedenkstuk voorbijtrokken! Zij waren diep geschokt, diep doordrongen van eerbied, van innigen trots; men kon het hunne wezens afzien dat zij gevoelden hoe dit feest hun feest was, hoe dit gedenkstuk hunne voorvaderen verheerlijkte, hoe zij hier, in dezen optocht, thuis waren

't Grootste deel van hen waren van 's morgens vroeg te Hasselt, zij waren vóór dag en dauw uit hunne dorpen getrokken met het geweer op de schouder.

Iemand die ze zóó zag binnentrekken langs al de stegen en straten van Hasselt zei mij: ‘'t was alsof de Boeienkrijg nog in gang ware, zoo heimelijk stil, zoo wel geschaard en bijeengepakt trokken zij de stad in....’

O! moest het zijn, de Boerenkrijg zou nog gebeuren; dezelfde drift naar vrijheid, dezelfde liefde voor God en Vaderland bezielt die kinderen onzer heldhaftige martelaars!

't Was schoon om zien hoe elke gilde haren proost meêhad, hoe die ijverige, verstandige Kempische priesters als vergroeid en één geworden zijn met hun volk . zij gingen in 't midden van hunne kinderen, tusschen de vaan en den koning in.

Wat schoon, wat deftig volk toch, hoe trouw gebleven aan den godsdienst, aan de eigene zeden, aan de aartsvaderlijke eenvoudigheid! Welke kracht en macht zit ei niet verdoken in die eenvoudige boerkens van het Kempenland, die nog gansch vreemd bleven aan den nieuwerwetschen franschen en wereldschen bluf en praal, aan de nieuwe ‘gedachten’, aan de overgewaaide onchristelijke zeden.

De rede van M Helleputte, den ‘koning’ van de Boeren, die ze zoo bemint en zóó van hen bemind wordt, was waarlijk den grooten blijdag weerd.

In den boer zit de macht en de kracht voor God en Vaderland, zóó over honderd jaar, zóó ten huidigen dage.....

De franschdolle mevrouwkens en juffertjes uit de ‘hooge’ Limburgsche wereld, wier onverdragelijk gesnater en onbeleefd gebabbel ons M. Helleputte's rede ongenietbaar miek - wat moeten zij daar altijd komen doen als zij toch vervreemd zijn van hun eigen volk? - die het hoog genoegen bedorven dat wij zouden gesmaakt hebben door 't aandachtig en ongestoord aanhooren der heerlijke ‘Heldencantate’ van Hilda Ram en Emiel Wambach, och! wat hebben zij ons doen razen en doen wenschen: ‘woudt gij toch naar Frankrijk gaan!’

[p. 657]

Een harer: ‘On veut ressusciter les vieilleries du passé.’

Antwoord eener vlaamsche juffrouw die beter fransch kan als zij: ‘Ce fut le temps de la politesse, Mesdames!’

Dit viel nog al koud op haie spotzieke zieltjes en 't kwam menig hert wat verlichten.

Het gedenkteeken van H H Baggen en De Vriendt is heerlijk, recht eenvoudig en verstaanbaar voor 't volk.

De boeren trokken er, in den namiddag, bij gansche scharen nog eens henen en zij deden er hunne hoedekens zoo eerbiedig vóór af

Vóór het gedenkteeken is een legwerk aangelegd van Kempensche kiezelsteentjes: eene breede witte vaan met een groot, rood kruis op en eronder: ‘Voor God en Vaderland.’

Heerlijk, prachtig gedacht! Moge deze passende bijvoeg, zoo christelijk en zoo echt Kempensch, even lang liggen als het gedenkteeken zal staan!

Den ganschen namiddag en tot 's avonds laat was Hasselt, het lieve stadje, als een zwerm van boerenvolk. De straten krielden van zingende, dansende boeren en boerenkinderen. Eene volksvreugd, nooit gezien.

Maar hoe deftig, hoe grondelijk vreedzaam, hoe zieleblij ging dat alles toe!

Geene de minste baldadigheid, geen oneffen woord, geen vloeken of tieren

Ei! zou de beleefdheid, de echte ‘délicatesse’ niet bij de boerkens der Kempen verhuisd zijn? ‘Schabletters’ ofte ‘politiemannen’ waren daar niet van doen, die duizende boeren wisten hun feest te vieren zonder dat er eenmaal een ‘berenmuts’ of een ‘shako’ moest tusschen komen. 't Zijn nochtans die gemoedelijke, rustige boerkens, die kinderlijke feestvierders die alleen dorsten de wapens opnemen tegen de vreemde verdrukking

Och! wat doet dit allemaal nadenken en hoe keert iemands hert naar 't arme Kempenland, als men dat ziet, - naar 't land der geurige, purpere heibloemekens, der blauwe bosschen en der droomerige waterspiegels. Leven de Boeren!

Luik, 22^en in Herfstmaand.

August Cuppens, Pr.