Het Belfort. Jaargang 13

[p. 194]

Tot aandenken
van
Pieter-Gaspard-Huibrecht Willems

Algemeenen Voorzitter van het Davids Fonds,

Lid der Koninklijke Vlaamsche Academie voor Taal- en Letterkunde,

der ‘Académie royale des Sciences, des Lettres et des Beaux-Arts de Belgique,’

Leeraar aan de Hoogeschool van Loven en Secretaris van den Bestuurraad,

Voorzitter van het Studentengenootschap: ‘Met Tijd en Vlijt’, der ‘Societas Philologa’,

der ‘Zuidnederlandsche Maatschappij van Taalkunde’,

Buitenlandsch lid der Koninklijke Academie van Wetenschappen te Amsterdam,

Doctor in de rechten ‘honoris causa’ der Hoogeschool van Heidelberg,

Eeredeelgenoot van het Instituut van Romemsch Recht te Rome,

Briefwisselend lid der Pauselijke Romemsche Academie van Oudheidkunde,

der Koninklijke Academie van Wetenschappen te Turijn,

Idem van Padua,

van het Koninklijk Instituut Lombard te Milaan,

der Koninklijke Academie van Wettenleer en Rechtsgeleerdheid van Madrid,

van het Groothertoglijk Instituut van Luxemburg,

Officier der Leopoldsorde.

[p. 195]

Met diepe verslagenheid werd in den ochtend van 23 Februari 1898 in de geleerde en in de Vlaamsche katholieke kringen, vooral in die van het Davids-Fonds, het onverwacht, eilaas! te vroegtijdig afsterven vernomen van den man, wiens naam en welverworven titelen hiernevens gedrukt zijn.

In geen hoogen leeftijd - 58 jaar! - wordt Willems aan het hooger onderwijs en aan het strijdende Vlaamsche leven ontrukt, als van hem nog zoo veel verwacht mocht worden; in het jaar, dat hij zich voorstelde met ons allen de nagedachtenis te vieren der Boeren van 1798, het jaar vóor het plechtig vieren van de 25^e verjaring der stichting van het Davids-Fonds, tot welks bloei hij zijne meeste zorgen, zijne volle toewijding had besteed.

Aan niemand dient gezegd, dat P. Willems eene Europeesche beroemdheid verkregen had: zijne geleerde schriften werden gewaardeerd en volmondig geprezen niet alleen in Belgie, maar overal in den vreemde.

Het is thans het oogenblik niet om een volledig overzicht te geven van het eervolle leven en van het edele streven des gevierden Mans, wiens stoffelijk overschot op zaterdag, 26 Februari, onder den toeloop eener aanzienlijke menigte geleerden, studenten, Academieleden en Vlaamsche kampers naar zijne jongste rustplaats werd gedragen. Dit houden wij er aan, vooralsnu, te verklaren, dat het verlies van P. Willems groot, aanzienlijk is, inzonderheid voor het Davids-Fonds, waar wij, sedert vele jaren, om zoo te zeggen dagelijks, getuige geweest zijn van zijne aanhoudende zorg en bekommering. Meer dan iemand weten wij met hoeveel nauwgezetheid, stiptheid en verkleefdheid hij de taak van algemeenen Voorzitter-Penningmeester heeft verricht.

Wij leggen eenen rouwkrans neder op het te vroeg ontsloten graf van den verstandigen leider en raadsman, van den getrouwen vriend en voorbeel-

[p. 196]

digen strijdgezel, die heenging met het vurig geloof van den echten Christen en met de vertroosting, dat hij den goeden kamp gestreden had met al de krachten, welke God hem had vergund.

Zijn goed voorbeeld blijve ons steeds voor oogen; zijne vrome ziel geniete, in haren Schepper, het onvergankelijke licht en het eeuwige loon van een welvervuld leven zonder vlek.

D.

De begraving had plaats zaterdag laatst onder een ontzaglijken stroom van vereerders en vrienden. Zes lijkredenen werden uitgesproken: Mgr Lamy, hoogleeraar, sprak namens de ‘Académie de Belgique’, Hoogleeraar Alberdingk Thijm namens de ‘Koninklijke Vlaamsche Academie’, Hoogleeraar de Ceuleneer namens de ‘Oud-studenten’, de heer Xaveer Mathieu namens de ‘Maatschappij in Latijnsche letterkunde’, de heer Speleers namens ‘Met Tijd en Vlijt’ en de eerw. heer Dr. Claeys namens het ‘Davids-Fonds’. Wij zijn gelukkig deze laatste toespraak hier te mogen overdrukken.

De gebeurtenis, die ons in rouwplechtigheid vergadert, brengt aan het Davids-Fonds den pijnlijksten slag toe, die coit ons treffen kon. Niet alleen in de diepste treurmoedigheid omringen wij de lijkbaar van ons gevallen hoofdman, maar, bij dit onvoorzien en onherstelbaar verlies, voelen wij ons het hart beklemd van twijfel en angst.

Slechts aan den huiselijken haard, waar hij de liefdevolle en duurbaie echtgenoot en vader was, kan zijn afsterven eene inniger en banger smart verwekken dan bij zijn Davids-Fonds, welks leven met zijn leven ten nauwste verbonden was De waarboig van duurzaamheid en steeds toenemende uitbreiding lag vcor ons in zijn bestuur en geleide, dat zoo wijs, zoo voorzienig was en zoigzaam, zoo krachtdadig tevens, gansch bezield met al de liefde en toewijding, die hij voor de hoogere belangen des Vlaamschen volks, in zijn rechtschapen harte droeg

Multis ille bonis flebilis occidit,
Nulli flebilior quam tibi...

[p. 197]

Voor vele vromen is het beweenlijk dat hij viel, voor niemand beweenlijker dan voor u, vroom en heilstichtend genootschap, waar hij, om zoo te zeggen, de tweede stichter van was, aan hetwelk de roem zijner geleerdheid en zijner werken tot sieraad en luister verstrekte, aan welks levensbloei hij de schatten besteedde van zijn kloek verstand, zijne veelzijdige bekwaamheid, zijne volhardende wilskracht, doordrijvend in bedaardheid, zijne ondervinding en kennis van menschen en zaken.

Het Davids-Fonds, door de warme vaderlandsliefde van taalminnende leeraars en geestdriftige studenten der Katholieke Hoogeschool in 't leven verwekt, had de Vlaamsch-Katholieke krachten tot eene machtige legerschaar verzameld, die op hare strijdbanier de kenspreuk van David droeg: ‘Voor Godsdienst, Taal en Vaderland!’ Wie herinnert zich niet de prachtige redevoering waar ons betreurde Voorzitter, bij eene eerste plechtige feestvergadering, zijn hart en geest in uitsprak bij verhevene beschouwingen over onze leuze, - over ons Roomsch Katholieken Godsdienst, over ons Vlaamsche moedertaal, over ons Belgisch vaderland! Hoe opgebeurd dan was onze hoop, onze verwachting! Die hoop en verwachting heeft onze onwaardeerbare Bestuurder tot blijde en zegenrijke verwezenlijking geleid! Het Davids-Fonds is de ziel geworden van de Vlaamsche Beweging in Katholieke richting. Zijne afdeelingen zijn vermenigvuldigd; zijn werkkring is verbreed; zijne uitgaven begrijpen, naast de letterkunde, de wetenschappen, de toonkunst, het tooneel, de maatschappelijke vraagstukken; zijne prijskampen roepen jonge talenten te voorschijn of brengen de studeerende jeugd van het middelbaar onderwijs te zaâm, haar aanmoedigend in de beoefening der Nederlandsche taal- en letterkunde; zijne voordrachten en feestavonden vergaderen het volk om de indrukken, beschavend en veredelend, van het Vlaamsche woord en het Vlaamsche lied te ontvangen; zijn hoofdbestuur, optredend in den strijd voor onze taalrechten, is bij onze groote volksvergaderingen vertegenwoordigd en dringt voortdurend bij de regeering aan op het in acht nemen onzer belangen, zoo aarzelend bejegend, zijne algemeene zitdagen geven beurtelings aan onze Vlaamsche steden het schouwspel eener machtige betooging en het genot der Vlaamsche kunst, en, als ons erkentelijk volk een zijner roemrijke weldoeners huldigt, bij standbeeld of gedenkteeken, (Van Duyse, Jan-Frans Willems, David, Ledeganck,) het Davids-Fonds komt, door zijne milde medewerking, den eererang bij de vaderlandsche betooging innemen, gelijk nu ook, bij het aanstaande jubelvieren der honderdste verjaring van den Boerenkrijg. En dit alles zou met geweest zijn zonder u, hooggeschatte voorzitter, duurbare vriend! Door u, door uwe leiding werd dit alles aan ons en aan het Katholieke Vlaamsche land gegeven! O, een leven als het uwe, zoo edel, zoo verdienstrijk, zoo beraden, door zoo oprechte en reine inzichten geleid, in bezit van zoo hooge geestvermogens, als het uit heilige overtuiging aan het verdedigen en veroveren onzer rechten gewijd wordt, is voor die volksrechten eene machtige pleitrede, die spreken blijft ook uit het graf...

[p. 198]

Eilaas! Waarom moet dit eerst gezegd worden nu hij er niet meer is om in zijn ontroerd gemoed de betuiging van onze dankbaarheid te ontvangen en te genieten...

Wij rekenden er op, (het scheen - met zoo gegronde reden,) dat het zilveren jubelfeest van het Davids-Fonds dit alles plechtig zou herinnerd en in hem gevierd en gehuldigd hebben... Ach! in de plaats van ons verheugend vooruitzicht en onze blij opgevatte ontwerpen staat nu de smartvolle toespraak bij dit stoffelijk overschot...

Nochtans, en het is niet zonder eenige vertroosting, ons blijft de innige zekerheid dat onze verkleefdheid en onze erkentenis te allen tijde hem zijn gebleken; nooit heeft een zijner woorden, voorstellen, wenschen eenige tegenspraak ontmoet wij wisten in wien wij betrouwen stelden en wilden hem het genoegen doen smaken, in alles onze waardeering te ondervinden.

Toen het eerste onrustwekkend bericht over de ziekte, die onzen Voorzitter had getroffen, ons toekwam, verhaastte zich het Hoofdbestuur, aan al de afdeelingen van het land, te verzoeken de heilige Mis te doen opdragen om spoedige en volle genezing te bekomen. De Wil des Heeren laat ons enkel den troost over, te bidden voor zijne zielrust, in ons leven zijn voorbeeld te volgen, in ons hart zijnen naam te bewaren, in onze dankbaarheid zijne verdiensten te huldigen, en in onze christene hoop, vol van onsterflijkheid, te zamen met zijn beproefd huisgezin, hem toe te roepen: tot wederziens in het onvergankelijk leven van hiernamaals! Tot wederziens bij den Heer!

Bijzonderste werken van P.-G.-H. Willems.

De verdiensten van hoogleeraar J.-B. David op het gebied der Nederlandsche taal- en letterkunde.

Nederlandsche gedichten, met taal- en letterkundige aanteekeningen van wijlen hoogleeraar J-B. David, uitgegeven door P. Willems, met eene voorrede des uitgevers.

Les antiquités romaines envisagées au point de vue des institutions politiques.

Le droit public romain depuis l'origine de Rome jusqu'à Constantin le Grand, ou les antiquités romaines, etc.

Le droit public romain depuis la fondation de Rome jusqu'à Justinien.

Le Sénat de la République romaine. I. La composition du Sénat. II. Les attributions du Sénat. III. Registres.

Lettre à M. Roulez sur le vers 75 et suiv. du chant V de l'Énéide. (Bulletins de l'Académie de Belgique).

Notes de critique et d'exégèse sur Horace, 6^e satire du 1^er livre (id.).

Quelques remarques à propos de la communication de M Nolet de Brauweie van Steeland sur le particularisme linguistique flamand de la Flandre occidentale (id.).

La compétence du Sénat de la République romaine en matière d'affaires étrangères (id.).

[p. 199]

Rapport sur un travail de M. de Ceuleneer concernant une inscription d'un pioconsul de la Narbonaise (id)

La rédaction et la garde des sénatus-consultes pendant la République romaine (id)

Redevoering uitgesproken in naam der Academie ten sterfhuize van Hendrik Conscience (met Fransche vertaling) (id.).

Rapport sur un travail de J van den Gheyn, S.J.: Remarques sur quelques racines sanscrites de la 8^e classe (id.).

Les élections municipales à Pompéi. Discours prononcé comme directeur de la Classe des lettres, en séance publique du 12 mai 1886 (id.).

Notice sur J.-H Bormans - De verdiensten van J-H. Bormans op 't gebied der Nederlandsche taal- en letterkunde Annuaire de l'Académie.

Des idées d'Homère sur l'immor'alité de l'âme et sur la vie future (Choix de Mémoires de la Société littéraire de l'Université de Louvain)

Des traités publics dans l'antiquité (Revue de l'Instruction publique en Belgique).

Coup d'oeil sur l'enseignement philosophique, littéraire et philologique des écoles de Paris en 1862 (in de Revue belge et étrangère).

Étude sur Isocrate (Revue de l'instruction publique en Belgique).

Dautzenberg herdacht (Verhandelingen van het XI^e taal- en letterkundig congres te Leuven)

Over de verbuiging der zelfstandig gebruikte bijvoeglijke naamwoorden en voornaamwoorden. Het voornaamwoord degene (de Toekomst).

Notes épigraphiques (Études archéologiques, linguistiques et historiques, dédiées à M. le D^r C. Leemans)

L'organisation des flottes iomaines. (Revue de l'instruction publique en Belgique).

Geschiedenis der stichting eener Vlaamsche Academie in België. (Verslagen der K. Vl Academie)

De Nederlandsche welsprekendheid (id.).

Verslagen over prijskampen (id).

Verder bijdragen in ‘Lettervruchten van Met tijd en vlijt’. Jaarboek van het Davids-Fonds, Revue catholique, Muséon, Revue des lettres chrétiennes, Berliner Philologische Wochenschrift, Toekomst, Belfort, enz., enz.

Zijn ‘Droit public romain’ en zijn ‘Sénat de la république romaine’ zijn classiek in alle landen en beleefden verscheidene uitgaven; het eerste werd zelfs in het Russisch vertaald.

Sedert jaren arbeidde hij aan twee geleerde en uitgebreide werken loopende over het Romeinsche keizerrijk en de phonetiek der onderscheidene Nederlandsche dialecten.