Het Belfort. Jaargang 11

[p. 193]

Van twee brieven.

Den lieven schrijver der Kempen: Gustaaf Segers.

Een droef-mistige Februarimorgen: de lucht grijs, zeer laag getrokken, voor zich uit, lijkend haast den grond rakend, den bedauwden, klammen grond.

Een doelloos slenteren, straat in en uit, een dag van vrijaf, onwillens den gewonen weg opgaande, den weg van alle dagen, werktuigelijk gaande, gedachtenijl, zich verre verwijderend van huis.

Hij was zijn enge studeercel ontvloden in een ongezeggelijk treurige stemming, zóo bitter...

Hij wilde niet langer denken... maar zijn geest werd hem als 't ware uit het hoofd gesleurd, met brutaal geweld, tot op het gezellige studievertrekje, dat nooit zóo opgewonden en wrevelig was verlaten. Zal voortaan die zelfde atmosfeer van voldaanheid hem nog omvangen?

Al wat rozig zag - en wat zag er niet rozig in 't oog van den achttienjarigen kostschoolganger - had nu donkere tinten aangenomen, droef-donkere tinten, zooals het wêer op dien kouden Februarimorgen. Zonder veel hoofdbrekerij of beslommering was zijn leven tot nog toe voortgespoed.

Het leven werd hem van stonde af, een ander leven; hij had altoos in de wereld gekeken met de oogen van een onschuldig, oneigdenkend kind.

Hij was een forsche jongen, een wien de arbeid niet te zwaar zou vallen. Men had hem laten studeeren; want, hij was een bij-der-handje in 't leeren.

Hij kon studeeren! Hem lieten ze voort schoolgaan, maar, er waren nog broertjes en zusters, en de oudste werkte vroeg en laat, gebogen over 't lastige naai-werk!

[p. 194]

Mocht hij dat zóo willen?

't Lastige naaiwerk... ja, want het meisje was veelal maar ziekelijk; zij had nooit goed ‘opgewillen’, moeder wist dat best.

Al zijn werken zal zijn moeder en der kinderen gewijd worden!

In zijn naaste omgeving: een zelfzuchtige vader, een berekend egoist; een lankmoedige moeder, vol gelatene onderworpenheid, een onderworpenheid gestegen tot volkomen onverschilligheid .. Maar niet zóo, jegens heur kinderen, weet ge, niet zóo.... Voor heur kinderen, al heur denken en gevoelen en willen! Aan het oog der menschen heur bekrompen leven onttrekkend.

Zijn vader, zijn moeder... die beiden: van elkander vervreemd.

Waarom had moeder hem nooit innig-vertrouwend toegesproken?

Valsche schaamte?

Dacht zij hem nog te jong?

Zag zij er tegen op, een deel van dit lijden - een lijden van veel jaren - op zijn schouders te torschen?

Deed zij 't niet - omdat hij een teêre jongen was, daárom toch niet, - maar, omdat hij zóo vaak droomerig en gesloten liep en, zij - een moeder kent heur kind zoo goed - ervan overtuigd meende te zijn, dat hij erg sentimenteel was.

Op zijn kamerken had hij - dien vroegen morgen - naast een geschreven omslag, met het adres aan vaders zuster, een niet geplooid velletje papier ontwaard - op zijn lessenaar; - zonder veel zorg, in slordige haast waren de letters op het onoogelijk brokje papier geworpen: een bladje uit een farde; hij merkte er al dadelijk inktvlekken op en uitschrabbingen. 't Was van moeder dat schrijven: gister avond zat zij hier tusschen licht en donker, wen zij vóor een tijdje het gekibbel en getob der kinderen uit het hoofd had, en heur man opwachtte...

Nevens dit epistel lag een ander, hem vreemd schrijven.

En zonder lezen - een plotselinge opwelling van treurnis - hij vergeleek de twee brieven: hoe uitstekend verzorgd die vreemde, hoe in 't oogvallend veronachtzaamd die andere,

[p. 195]

moeders brief! Ja, zelfs het papier verschilde en niet weinig: een haveloos blad, dun, verschoten, niet geschikt tot briefpapier, en een: Engelsch papier, fijn, licht-geel, zacht, mollig om tusschen de vingers te nemen. Hij bleef met dien brief in de hand en, liet erover het oog pozen.

Vaders zuster, die rijk getrouwd was, schreef dat zij het gevraagde kleêrgoed voor de kinderen stuurde; afgelegde kleêren, verscheurd of verkleurd, afgedragen schoentjes, wat bij gelapt; geld kon zij nu niet zenden, Valeer had altoos den sleutel op zak en had gister, tegen alle gewoonten in, de toogla geledigd; er was ‘anders’ een groote ‘ontvang’; het was jammer.

Moeder had dus - en weêr eens- een bedelbrief geschreven, een bedelbrief.... Wat de jongen op zijn lessenaar ontwaard had, was een brief van bedanking, van zijn moeders hand.

Hij stond daar peinzend, de twee brieven in de hand, dien van moeder met banale volzinnen, in 't Fransch geschreven; in 't Vlaamsch schreef zij te veel fouten, ‘dát’ had zij verleerd, beweerde zij altoos. Een bitteren grimlach had hij om de lippen, bij 't lezen van dit armzalig opstel, slordig geschreven op slordig papier, want weêr trof dit hem, gezochte ‘phrasen’, onsamenhangende gedachten, erbarmelijk ingekleed, eentoonig de vorm, herhaling op herhaling; geen stijl, mets... en toch iets: een overdreven gevoelen van erkentelijkheid; niet dat de jongen aan moeders rechtzinnigheid twijfelde, maar die overweldigende dankbaarheid, haast kruipen gelijk, hinderde hem ongemeen.

Het tweede schrijven: een lief opstel, de stijl gekastijd, keurig, lief, om in bewondering voor op te gaan, een opstel, dat in hem een begeerte wekte om ook zóo te kunnen schrijven; het werk van een geboren briefstelster!

Was het wrevel, om dit zóo zichtbare onderscheid van schrijven; was het de bedelbrief zelf, of de gedachte dat zijn vader er zou achter komen en wat op zulke ontdekking volgen zou; was het, het besef van moeders verduldigheid, - vast een smartvolle verduldigheid -, was het, alles te saâm genomen, wat hem zóo ongemeen somber had aangedaan?

Vaders zuster stelde het zóó goed, die was rijk getrouwd, en vast gelukkig; de jongen dacht aan zijn vader, die zichzelven zoo'n ellendig huwelijksleven gekozen en zijn kinderen hun rechtmatig erfdeel ontstolen had en, - aan zijn andere tante, vaders jongste zuster: gestorven in een gesticht te Mechelen, gestorven een maand na heur intrede! Een speculatie van den rijkgetrouwden brôer op een ‘bloedeigen’ zuster: zij had altoos

[p. 196]

op heur ouders boerderij gewoond met heur jongsten brôer. Zijn oom had die twee van elkander verwijderd, de jonge zuster diets gemaakt, dat heur brôer niet goed bij zijn zinnen en, dat het gevaarlijk was, nog langer bij hem in huis te blijven. Een wraakroepende zonde!

Was het heimwee geweest bij zijn jonge tante? Droeg zij de kiem eener wreede ziekte in den boezem?

Wat hij ervan wist: nooit hadden ze thuis een cent gezien van heur geld!

Zijn vader zou bij de familie nimmermeer den voet zetten: ‘hij had geen familie meer!’

Moest hij ooit weten, dat moeder de hand tot hen had uitgestoken!

Moeder was ook eens jong en lief geweest; - men zou het die oude gekromde vrouw haast niet aangeven - heel mooi en, in heur kinderjaren had zij vriendinnekens, even mooi als zij, kwam zij te Oostende, te Spa en te Scheveningen en God waar reisde zij niet al; zij had uitgewoond tot heur twintig jaar en bezat een alleszins bevattelijk opnemingsvermogen.

En nu gevoelde hij er innige spijt over, dat hij zijn moeder die brieven getoond en zich geuit had, bitter en, vast in overdrijving: zóo was hij immer.

Hij begreep: mooi-zijn en levenslust en kundigheid werden gedurende dit treurig huwelijksleven omgezet in uiterlijk- en innerlijk verval: een vroeg-oude leelijke vrouw, schraal, 't vel over de knoken, spichtig, geelbleek, als wezenloos de oogen, als waren die nu reeds aan 't sterven, 't verstandsvermogen kwijnend allengs, de wil als verlamd, er was geen willen meer; 't algemeen gevoelen, enkel nog voor factors hebbend: onverschillig-zijn, veronachtzaming en verwaarloozing.

Maar dát wist hij niet: moeder had zich vernederd bij heur, die zij als jong meisje als de zonde gehaat had, die heur den eersten en laatsten geliefde ontstool - een naamlooze diefstal - want zij was nadien getrouwd zonder liefde.

Hij had zijn moeder doen onthutst staan, versteld, heur doen schreien, zijn moeder doen schreien, oh! Dát had hij gedaan: heur kind! Het had heur getroffen, als

[p. 197]

ware zij plots in datzelfde midden teruggeplaatst van vóor vele jaren - kommerlooze jaren, met louter illusies en droomen.

Waarom kon zij dien zakentoestand niet voort hebben verborgen gehouden?

Heur kind was nog zóo jong: te zwak zijn ziel, te onervaren om moeders leed mêe te dragen.

Er kwam zelfverwijt in hem op: dat was verkeerd gedaan van die twee brieven! maar hij zou boete doen: begreep hij moeder soms niet al te best, verstond hij er zich niet altoos aan, hoe zij smachtte naar 't bijzijn der kinderen, hoe gaarne zij met hen praatte en, glimlachte bij hun naieven kout en zich verheugde in hun spel, in hun leeren, in hun bloeiende gezondheid - nu waren hem de schillen van voor de oogen gevallen! Ja, moeder was meermaals erg zenuwachtig ‘verloor het hoofd’, of ging aan 't zuchten of liep dagen stom. O, dat pijnigde hem: hij had zich soms warm gemaakt over heur lijdzaamheid, heur onderworpen-zijn, zich misnoegd getoond over heur zorgeloosheid, heur onverschillig-zijn. Hoeveel verdriet had hij daarmêe die arme ziel aangedaan!

Vader, gij leeft niet alleen voor u zelven; vader waarom verstaat gij moeder niet?

Hoe vaak heeft hij zich reeds voorgesteld zóo tot zijn vader te spreken, lange spreken, innig - met veel hart en met veel geest; dat vader dan maar zei, dat hij een droomer was en - al wat hij wilde: maar, vader zou wêer tot moeder komen!

Een verbroken illusie laat zich nimmermeer herstellen!

Dát was verkeerd gedaan van die twee brieven, maar: ‘moeder, hij zal u nooit, nooit verdriet aandoen’!

Antwerpen,

Leo Van Nerum.