Het Belfort. Jaargang 11

[p. 40]

Haakpuid.

Het belangwekkend dierken dat in onze woordenboeken vorsch, kikvorsch, puid, puit wordt genoemd, is, heel Vlaanderen over, in de volkstaa haakpuid geheeten. Het vreemde voorvoegsel haak is bij onze schrijvers, moeten achterblijven, waarschijnlijk omdat zij er grond noch zin in vonden.

Het ware nochtans aardig dat een voorvoegsel, zonder reden van bestaan, zulk algemeen gebruik zou verworven hebben. Op dit haak zinspeeld het spreekwoord: Haak (hadde ik), zei de pui, en hij zat aan 't ijs gevrozen. Deze zegwijze wordt toegepast op menschen die immer zeggen, als te laat is: hadde ik dit of hadde ik dat.....

Dit voorvoegsel haak heeft gemaakt dat het volk den puid de rol doet spelen van waternikker; en om de kinders bang te maken zegt men: gij moogt aan 't water niet spelen: de haakpui zal u binnen haken.

Daar nochtans en ligt de oorsprong niet, meen ik.

Nevens haakpuid staat de gedaante rekpuid en 't is te vermoeden dat haak- en rek- van oorsprongswege, één en 'tzelfde woord zijn, in twee verschillige gedaanten.

In het angelsaksisch bestond het werkwoord hroecjan = spuwen, oudnoorsch hroecja, engelsch to retch, waalsch rechi, fransch raquer, racaille (en misschien ook wel cracher).

In 't vlaamsch hebben wij, van denzelfden stam, rachelen, rochelen, frequentatieven van *raken (zie Vercoullie's Etym. Woordb.)

[p. 41]

Prof. Vercoullie geeft nog in zijn Wrdb. onder rek (frai) 3 Rek = (kikkerrit) van *raken = spuwen.

Ons braken = spuwen is ook wel uit denzelfden stam gesproten Immers, in woorden die ingingen met hr moest de h verdwijnen gelijk zij veeltijds doet, ofwel met eenen anderen boekstaf verwisselen gelijk zij doet in frimas (fr.) van hrîm; *frak, froc van *hrok Hlodowig, Clodowig, Clovis; en zoo ook wel *hraken braken. Prof. Vercouillie nochtans leidt het woord braken af van breken, uitbreken.

Rekpuid is dus de spuwpuid wegens het rit (van rijden) het rek (van *hraken), het spuwsel, het zaad dat de puid voortbrengt. Van Rek = spuwsel, kuit, rit is de beteekenis rek overgegaan tot het plantaardig vuil, groen vel dat op stilstaande wateren drijft en dat men den puid ook weleens toeschiijft.

Hoe kunnen haak- en rek- nu twee nevengedaanten zijn?

Gelijk men heeft gezien, valt, in woorden vroeger ingaande met hr, ofwel de h weg, ofwel zij gaat om in eenen anderen boekstaf Nochtans het gebeurt ook dat de h blijft en de r wegvalt gelijk in het gekende *hreiger = heiger = reiger, - of nog *hrak (hark) = haak = raak enz. En zoo heeft *hrak - (spuwen) kunnen haak en raak (rek) voortbrengen. Voor raak = rek vergelijkt staak = stek; spraak = gesprek.

Wat is ons vorsch eng. frog, angs. frocga, frocca enz.? Zou in die vormen misschien ook niet *hrak - verloopen tot *frak, *frok kunnen schuilen?

Wat is het fransche frai (de poisson, de grenouille)? zou dit ook geen germaansch woord kunnen zijn van den stam *hrak, - des te meer daar het de vertaling is van ons rek, ook uit dien stam spruitend. Vergelijkt *hrîm = frimas, hlau = flau; *hrok = froc; dus *hrak = *frak, frai (de grenouille) *raaksel, reksel, rek van den puid.

Wat is het reksel van het droesemigbier.? Rek immers bediedt in 't algemeen al wat afkeer verwekt, vuil is, zooals grachtreksel, spuwsel, en zoo ook wel rekkend bier = bier met droesem, vuile gisting.

[p. 42]

En dan, zou de kindertale, die zoovele schatten behelst, ons ook van denzelfden stam het woordeken hek niet bewaard hebben waarmee de kinders alles bedieden daar zij walg of afkeer van hebben. Misschien is het wat ver gezocht maar de Italianer zegt:

Non è buon murator
Chi rifiuta pietra alcuna

is een slechte metser die wat steen hetzij verwerpt.

A. De Paepe.