Het Belfort. Jaargang 10

[p. 327]

Flaubert.

Wij erkennen gereedelijk dat de schrijvers der XVII^e en XVIII^e eeuw, te weinig acht hebben gegeven op wat men noemt ‘Couleur locale’ en dat zij eene menigte van woorden, ten onrechte hebben in den ban geslagen, om onedel- en onwaardigheid. Het pleit echter voor hen dat de oudheidkunde toen nog in de doeken lag en dat de preutschheid hunner lezers niet dulde dat men termen onder de oogen bracht die de huidige boekenlezers, vrij wat talrijker en min kitteloorig geenszins ergeren.

Dit miskennen der geschiedenis en der oudheidkunde heeft aanleiding gegeven tot lachwekkende voorstellingen Zoo zagen wij personagen uit 't Oud Testament, gedost als kruisvaarders; Joden, offerdieren slachtende, onder gothieke zuilengangen; de bruiloft van Cana ingericht als een galafeest der XVI^e eeuw; de H. Maagd Maria die leert spellen in een geprint boek, onder de leiding van de H. Moeder Anna, dragende eenen... bril.

De voorstanders van ‘Couleur locale’, hebben den banvloek uitgesproken tegen die ‘anachronismen’ en opdat zulke afschuwelijkheden hunne gewrochten niet ontsieren zouden, gaan zij ter school bij de geleerden die hen bekend maken met de wetten, zeden, kostuimen, feest- en rouwplechtigheden niet alleen hunner tijdgenooten, maar ook van de oudste Romeinen, Grieken, Assyriërs, Egyptenaren, Carthagers enz. De geschiedkunde, de getrouwe weêrspiegeling van verleden en verdwenen beschavingen zijn hoogst wenschelijk, maar hoe lichtelijk,

[p. 328]

bij gebrek aan vaste wetenschap, schept de inbeelding toestanden en bijzonderheden die met de waarheid geenszins strooken en niet min eenen banvloek verdienen dan de ‘anachronismen’ der oûkens. Eveneens staat het met den woordenkeus. Delille zou liever zijne pen gebroken hebben dan het woord ‘épingle’ te gebruiken. Onze huidige ‘realisten’ hebben aan vele gedoemde termen hun burgerrecht teruggegeven, maar tevens al te sterk geurende woorden in de leeskamer binnengebracht.

Flaubert bedrijft de gezegde dubbele fout: hij zondigt tegen de oudheidkunde en tegen de kieschheid in den woordenkeus. Ik neem aan dat zijn penseel getrouw heeft gemaald bij voorbeeld de ‘Noce Normande’ met de veelvormige en veelkleurige voertuigen opgepropt met genoodigden, oude en jonge, gesteken in eigenaardige kleederpakken en deelnemende aan langgerekte smul- en danspartijen wier gevolgen al te veel op zijn Teniers worden voorgesteld. Maar op welken grond ligt de ‘Couleur locale’ van Salammbô, roman die zoo groote opschudding verwekte in de lezers- en schouwburgwereld? Welke schrijvers hebben aan Flaubert de stof geleverd welke hij zoo kundig ontplooit en voor onze verbijsterde oogen openspreidt?

Salammbô is de dochter van Hamilcar, de zuster van Hannibal. Zij heeft voor zending den mantel der godin Tanit te bewaren. De fortuin van Carthago hangt van het bezit van dien mantel af. De barbaar Mathô rooft het Palladium, maar uit liefde voor Hamilcar's dochter geeft hij hetzelve terug. De oorlog wordt woedend voortgezet. Mathô verraden en gevangen, onderstaat schrikkelijke folteringen. Salammbô heeft zich eerst verheugd om de nederlaag van 's lands vijanden, maar hare liefde voor Mathô vergalt haar leven dat ondragelijk wordt. De priester van Moloch klieft haars minnaars borst in twëen en het trillend harte wordt aan de zon ten offer geschonken Bij dit schouwspel valt Salammbô schielijk dood. - Van waar komen al de bijzonderheden die de vijf honderd bladen van den roman vervullen?

[p. 329]

Nog eens aan welke oude bronnen heeft Flaubert geput? Wie vertrouwde hem de tooverroede waarmede hij Chartago voor onze oogen doet verschijnen juist als Boedeker ons bekend maakt met Rome, Parijs en Londen? En indien al die bijzonderheden enkel de kinderen zijn van Flaubert's scheppingsvermogen, wat moeten wij denken van de getrouwheid zijner ‘Couleur locale’? ‘Salammbô! Fantaisie d'un cerveau extravagant!’ zegde een criticus.

Flaubert steekt Zola naar de kroon. Hoort het verhaal van de lijfstraf van Hannon. ‘Les mercenaires lui arrachèrent ce qui lui restait de vêtements, et l'horreur de sa personne apparut. Des ulcères couvraient cette masse sans nom; la graisse de ses jambes lui cachait les ongles des pieds; il pendait à ses doigts comme des lambeaux verdâtres; et les larmes qui ruisselaient entre les tubercules de ses joues, donnaient à son visage quelque chose d'effroyablement triste, ayant l'air d'occuper plus de place que sur une autre figure humaine.’ .... En elders: ‘Quand la nuit fut descendue, des chiens à poil jaune, de ces bêtes immondes qui suivaient les armées, arrivèrent tout doucement au milieu des Barbares. D'abord, ils léchèrent les caillots de sang sur les moignons encore tièdes; et bientôt ils se mirent à dévorer les cadavres, en les entamant par le ventre.’ En dat noemt men ‘fraaie letteren’!!

E. Pauwels.