Het Belfort. Jaargang 10

[p. 339]

Een woordje anti-critiek.

In eene vorige aflevering van het Belfort - Februari 1895 - dat ik wegens drukke ambtsbezigheden eerst vóór een paar dagen kon ter hand nemen, krijg ik van mijnen oud-leerling H. Meert eenen uitbrander van belang, omdat ik het woord splitvezel ergens neergeschreven heb. Hij zegt namelijk ‘Men kan het goed voorhebben bij het scheppen van een woord, maar daarbij toch vergeten te rade te gaan met de regels der analogie, waar zulke neologismen aan onderworpen moeten zijn.’

Geen best Nederlandsch dat volzinnetje; scheppen heeft meestal iets concreets tot voorwerp en te rade gaan met regels voor zich aan voorschriften onderwerpen of wel niet te buiten gaan is evenmin navolgenswaard. Maar laten wij dat ter zijde.

De geleerde criticus meent dat ik dien splitvezel in de wereld gebracht of liever geschopt heb. Hij vergist zich, Multatuli is de vader van dat wangedrocht, gelijk van menig ander, waarmede hij onze taal verrijkt heeft, en daar die schrijver algemeen gehouden wordt voor iemand, die in het Nederlandsch nog al flink te been is, - wellicht minder dan H.M. en sommige hooggeleerden, die Europa ons benijdt - ben ik bij hem ter leen gegaan en heb niet aan de voorschriften der woordvorming gedacht, want die kende en onderwees ik, toen H.M. nog moest geboren worden.

Wat jammer dat Multatuli naar betere gewesten verhuisd is; wat zou hij in dit geval gesplitvezeld hebben! Nu moet ik het maar in zijne plaats doen en verwijs H.M. naar het Volledig Woordenboek der Nederlandsche Taal door R.K Kuipers, waarin op bladz, 891 het volgende te lezen staat:

Splitten w. zw. overg. (split, splitte, heb gesplit) (intens. van splijten), splitsen, splijten, enz.

Ik zou nog andere samengestelde woorden kunnen aanhalen, waarin een klinker veranderd is, doch acht het hier onnoodig.

De Heer H.M. zou eene reuzentaak te verrichten hebben, indien hij voortging met zijne vrijwillige zending van zulk een kleingeestig standpunt te vervullen; dat is geen middel om de zoo gewenschte

[p. 340]

taalzurvering te bevorderen, want dergelijke kleinigheden zouden, met eene nauwgezette pluizerij, ook bij de beste Nederlandsche schrijvers, zelfs bij de reeds vermelde hooggeleerden, kunnen ontdekt worden.

Nog een woordje en ik heb gedaan.

In de aflevering van November 1894, bl. 260 zegt H.M. dat het werkwoord behoeden alleen gebruikt wordt in den zin van laten weiden, grazen: het vee behoeden. Ik zou wel willen weten, waar die uitdrukking gangbare munt is, ik heb altijd van vee hoeden en Veehoeders gehoord. Zoo zegt men ook in het Hoogduitsch das Vieh huten en niet warten, gelijk H.M. beweert; warten wordt van kinderen en niet van beesten gezegd.

Een weinig verder keurt H.M. de uitdrukking: de gebroken potten betalen af. Zeer goed, doch ik zou hierbij den gebroken pot van het liberalisme lijmen, gelijk Busken Huet zegt, gevoegd hebben.

In de aflevering van Februari 1895, bl. 130, wordt het woord opvolgenlijk voor eenen flater opgegeven. Ook goed, doch in plaats van het met achtereenvolgend te vervangen, zou ik aan opeenvolgend de voorkeur geven. Zoo vindt men b.v. opeenvolgende verkiezingen, opeenvolgende overstroomingen enz.

Een paar bladzijden verder wordt, en dat met gegronde redenen het woord plecht voor plechtigheid verworpen. Opperbest, doch hoe heeft de scherpziende censor, aan wien niets ontgaat, het volgende woord, nl. onderbreken voor storen, verontrusten onaangeroerd gelaten, des te meer omdat die kemel bij ons - kijkt maar eens in de handelingen der wetgevende Kamers - dagelijks geschoten wordt?

Mijn oud-leerling neme deze kleine terechtwijzing met euvel op; ik ben het ten volle met hem eens dat hier te lande veel taalbedervers onder de zon rondwandelen, doch raad hem vriendelijk in het berispen met bezadigdheid te werk te gaan en steeds het pas de zèle van den beruchten Franschen staatsman voor oogen te houden.

J. Micheels.

Gent, 22 Maart 1895.