Het Belfort. Jaargang 9

[p. 25]

Nederlandsch.

Hoe dient onze taal te heeten? Dietsch. Dat is de beste naam; E.H.J. Craeynest heeft het in Biekorf op onwederlegbare wijze betoogd.

Waar wij echter zijne meening niet kunnen deelen, 't is als hij den naam Nederlandsch verwerpt, als hij zegt dat die naam slecht gekozen is en wij hem niet meer mogen bezigen.

Wij denken dat wij promiscue de twee namen mogen gebruiken en dat de redens door E.H.J. Craeynest bijgebracht niet voldoende zijn om den naam Nederlandsch te verstooten.

Hij schrijft als volgt:

‘'t Is in de jaren 1500 en oneffen dat men begint te spreken van Nederlandsche tale. Joost Lambrecht van Gent, die in 1550 de eerste spraakkunst uitgaf, hiet ze Nederlandsche Spellijnghe. Die name en was niet slecht gekozen: toen immers stonden Belgenland en Nederland onder één Landsbestier en wierden de Nederlanden geheeten. 't Schilt nochtans vele dat die name algemeen in voegen was. Meestendeels bezigden de geleerden het woord Nederduitsch als ze hunne tale wilden bij heuren name noemen. Ten jare 1813 wierden Zuid- en Noordnederland, die sedert langen tijd gescheiden waren, wederom vereenigd en mieken het koningdom uit der Nederlanden. Van toen af komt de name Nederlandsch eigentlijk in zwange, bijzonderlijk in het Noorden. Niettemin, nog ten jare 1820, gaf G. Bruining te Rotterdam een boek in

[p. 26]

't licht, met name De Nederduitsche Synoniemen. Sedert 1830, elkendeen weet het, is en blijft het Zuiden gescheiden van het Noorden. Zulks en belet niet dat men in het Noorden, hedendaags meer als ooit, het woord Nederlandsch aanwendt om onze gemeenschappelijke tale eenen name te geven. In Belgenland, sedert eenige jaren herwaart, doet men dat hoe lang zoo meer achter. 't Is nochtans, voor die de zaken wat min oppervlakkig beschouwt, eene groote en gevaarlijke misse.

Immers, wat is de Nederlandsche tale? Dat is de tale van Nederland, of, hebt ge 't liever, de tale der Nederlanden. Nu, wat verstaat men hedendaags door het woord Nederland? Daar ligt de knoop. Enwel, Nederland is het land dat de Franschen La Hollande, dat de Vlamingen, verkeerdelijk Holland noemen. Geen ééne der belgenlandsche gouwen en is daar inbegrepen. Hier end daar is er nog wel een liefhebber die somwijlen gewaagt van Noord- en Zuidnederland, die spreekt van de Nederlanden als hij wilt zeggen Nederland en Belgenland; maar die eertijdsche beteekenisse en is niet meer geldig voor de wet. Wilt ge 't bewijs? Vergelijkt een vrijmerk van hier (timber of postzegel heet dat in schuimtale) met een vrijmerk van ginder. Op het eerste staat er, niet Zuidnederland, maar België, d.i. Belgenland; op het ander staat er, niet Noordnederland, maar Nederland. Zelfs het meervoud heeft den eigensten en den zelfsten zin: Op geldstukken kunt ge lezen b.v.: Willem III koning der Nederlanden, 1876.

Nederlandsche tale is bijgevolge zooveel te zeggen, noch min noch meer, als hetgene Vlamingen. Brabanders en Limburgers, met een onnauwkeurig woord, Hollandsche tale zouden heeten.

Indien wij dus de eene en algemeene tale met den name Nederlandsch bestempelen, wat moet er daar noodzakelijk uit volgen? Dat het germaansch gedeelte van Belgenland, ten opzichte van het Nederlandsch, welhaast zal staan daar het waalsch gedeelte staat ten opzichte van het Fransch, 't is te zeggen... daar de bezem staat. Die nog niet genoeg ontworden en zijn om goedsmoeds zulk een knechtschap te aanveerden,

[p. 27]

die moeten het woord Nederlandsche tale naar de mane wenschen...

't Moet wel zijn dat J. Muyldermans insgelijks bezwaar vindt in dien name Nederlandsch, want in zijn hooger aangetogen werk Bijdragen, gebruikt hij meer het woord Nederduitsch als het woord Nederlandsch. Ten jare 1889 verscheen van hem een Handboek voor het onderwijs der Nederduitsche taal en in 1892 heeft hij, met medewerkinge van eerw. heer J. Bols, eene Nederduitsche Bloemlezing uitgegeven.’ (Biekorf, IV, 348-350.)

Tegen den naam van Nederlandsch deed E.H.J. Craeynest, in een antwoord, nog de volgende redens gelden:

‘1)	Die name en geldt bijgevolge maar in de boeken; gij bekent het. In de spreektale van het eigentlijke volk in Nederland en van vele geleerden zelfs, is hij tot nu toe ongebruikt, zooals wij hooger gehoord hebben. Bij het eigentlijke volk in Belgenland en in den vreemde, is hij daarenboven onverstaan.
2)	Zelfs in de boektale is die name nog zoodanig jong en onvaste, dat hij verre is van onverdoofbaar te zijn.
3)	Algemeen gebruikt in de boektale en is hij ook niet. Wij hebben het hooger bewezen.
4)	Menigeen in Belgenland en wilt volstrekt van dien name niet weten. Anderen, ook in Nederland, bezigen hem, omdat ze, en met recht, eenen algemeenen name willen voor ons aller moedertale, en dat hunne aandacht nog nooit op de ongeschiktheid van den name Nederlandsch getrokken en wierd noch op de deugdelijkheid van den name Dietsch.’ Biekorf, V, 17-18.

Pontus de Heuiter schreef in 1581: ‘Aldus heb ik mijn Nederlants over vijf-en-twintigh Jaren gesmeet uit Brabants, Flaems, Hollants, Gelders en Cleefs.’

[p. 28]

Die naam zou bewaard blijven nevens den naam Nederduitsch; op 't einde der 18^e eeuw zou hij haast algemeen in voege komen; hij zou zelfs in West-Vlaanderen burgerrecht verwerven in 't Idioticon van De Bo, in de S. Luitgarde gilde zaliger, ja tot in de Gazette van Kortrijk, onder toezicht van Meester Gezelle en die naam zou nu al met eens onaanvaardbaar worden?

Omdat het volk dien naam niet gebruikt. - Wat het volk in Noord-Nederland zegt, weten wij niet. Het spreekt wellicht meest van Hollandsch. Wat ons volk betreft, het kent dien naam niet, 't is waar; maar 't is de schuld van 't onderwijs, hetwelk van hoog tot laag verbasterd en verfransch: is.

Omdat die naam niet algemeen gangbaar is in de boektaal. - 't Is waar; maar degene die 't w. Nederlandsch verstooten, schermen voor 't Dietsch niet, maar voor 't Vlaamsch en zijn nog doordrongen van de gedachten, welke de omwenteling van 1830 te weeg brachten. E.H.J. Bols, die zijne Bloemlezing Nederduitsch genoemd heeft, bezigt en erkent ook den name Nederlandsch.

Omdat die naam voor de wet niet meer geldt. Al wat Nederlandsch klinkt, spreekt ons van 't koninkrijk der Nederlanden. - De naam Nederlandsch heeft eene dubbele beteekenis. Hij heeft eene ambtelijke beteekenis, voor al wat het koninkrijk der Nederlanden betreft; hij heeft eene tweede beteekenis, voor al wat de lage lande bi der see aangaat. Mag een woord nu maar eene enkele bediedenis meer hebben? Bleef men na de stichting van de Republiek der Vereenigde Nederlanden, van de Spaansche en de Oostenrijksche Nederlanden niet gewagen? Wie vaagt er de ontelbare bladzijden uit onzer beste schrijvers, waar er van Noord- en Zuidnederland gesproken wordt? Laat ons dien naam uitroeien als wij een Dietsch Woordenboek, lijk het Groot Nederlandsch, de schatkamer onzer taal, een Middeldietsch, als dit van Verdam, een afleidkundig Woordenboek als dit van Franck, zullen tot stand gebracht hebben.

[p. 29]

Omdat wij daardoor het knechtschap van 't Noorden aanvaarden en zullen staan daar de bezem staat. - Wij zullen altijd staan waar wij, dank aan onze letterkundige en wetenschappelijke werken verdienen te staan. Ten andere, wij worden zoodanig niet verstooten. Staat De Bo op iedere bladzijde van Verdam niet? Had W. Zuidema het inzicht niet op het Congres te Arnhem het volgende te verdedigen: Vreemde woorden onnoodig te maken, door opneming van Vlaamsche en andere woorden in de schrijftaal? Getuigde M. De Vries in zijne laatste les niet dat hij veel, zeer veel aan de Vlaamsche broeders verschuldigd was? Erkennen de Nederlandsche taalgeleerden niet, dat wij hen ver vooruit zijn in de studie der gouwtalen? Zijn vele Belgische schrijvers niet verplicht, in Nederland eenen uitgever te zoeken? Zien wij de Nederlanders en de Belgen, op de Taalcongressen, als volk van eenen stam, als Nederlanders van eenen oorsprong niet verbroederen?

J. Claerhout.