Het Belfort. Jaargang 9

[p. 323]

Als de bladeren vallen.

Wij kennen J. Winkler Prins niet. Even als vele Vlamingen, zijn wij weinig, veel te weinig met de kunst en kunde onzer Noord-Nederlandsche stambroeders bekend.

Wij zagen zijn portret in de Vlaamsche School.

Wij weten dat het een dichter is die de moedertaal bemint, die ze van jongs af rondom zich hoorde weerklinken, die de behoefte gevoeld heeft zich in die taal meer en meer te volmaken, die taal te leeren kennen door en door; zoodanig dat de geringste klankwisseling, toon-modulatie, beteekenis-wijziging, waar of in welken zin nooit ontsnapt aan zijn oor.

Dat vergt hij van elken dichter; dat zal hij ook in zichzelven verwezenlijkt hebben door de studie der frankische, saksische en friesche tongvallen waaruit onze moedertaal gewassen is, door de lezing der middelnederlandsche letterkunde en onzer beste critici.

Wij weten nog dat hij bij Priem te Amersfoort Sonnetten, Zonder sonnetten en Liefde's Erinnering uitgaf.

Men zegt dat de Nederlandsche dichters schilders zijn.

En wat doen de Nederlandsche schilders?

Zij tooveren op hunne doeken de poëzie van ons eenvoudig landelijk leven; zij vertolken de spelingen van zon en licht over onze eigene landschappen en onbedorvene hoekjes natuur; zij vernemen, ja zij betrappen op heeter daad al het eigenaardige en schilderachtige van het doen onzer buitenmenschen...

[p. 324]

Die een oog heeft voor al die kleine en fijne tinten van onze streek, zal die poëzie op hunne doeken bewonderen en een echte Nederlandsche dichter zal ook het epos van ons eigen leven in zijne verzen aanheffen en de schakeeringen van onze natuur in zijne gedichten vertolken.

En zoo dichtte J. Winkler Prins van eenvoudige kinders van arme menschen die in 't bonte najaar bladeren harken of zooals men in den ouden Westvlaamschen tongval pleegt te zeggen loovers scharten en 't schilderen van hunne gevarenissen, 't verraden van hunne gemoedelijke doening, het kleuren van dat klein, echt Nederlandsche tafereeltje gaven wij niet voor al de pracht en den rijkdom, voor den bombast van 't roemrijkst heldendicht:

Bij 't eenzaam boschpad tusschen 't grijze hout,
In koelen mist van den November-morgen,
Zijn kinderen bezig bladeren, bruin en geel,
Bijeen te staaplen tot een grooten hoop.
Het oudste, een meisje, slaat met wissen slag
De oude hark ver voor zich uit, trekt die
Dan naar zich toe en harkt de blaadren saam.
Het duurt niet lang of door den grijzen mist,
Waar 't glibbrig groene boschpad in verdwijnt,
Komt aangepiept een krooikar met een vrouw.
En 't blonde meisje dat, van 't harken warm,
't Geel zomerhoedje vasthaakt aan een tak,
't Blauw wollen doekje losdoet van den hals,
Treedt uit het hout naar voren op het pad
En roept de broertjes wenkend naderbij.
Vier rekken dan den groven grijzen zak
Zoo ver zij kunnen open aan den boord,
Waarin dan 't zusje, bukkend, armen vol
Stopt van het bruine saamgeharkte blad.
Dan kruipt het kleinste broerken in den zak,
Trapt rond op 't blad en stampt het met den voet,
Wijl de oudste kalm, als een volwassen man,
Naast 't kleine smeugeltje uit den vestzak touw
Te voorschijn trekt en peutert door den rand
En dichtsnoert rond den boordevollen zak.
Nu 't klaar is komt te voorschijn uit den mist
Een groote vrouw, die heel tevreden lacht

[p. 325]

 

En van een kruikar, die al krooiend piept,

 

Een teenen mand tilt, wel een meter hoog.

 

Dan sleepen allen onder blij gejuich

 

De volle zakken naar de kruikar toe

 

En staaplen die behoedzaam naast elkaar.

 

Een touw gesjord ter wederzij van 't rad

 

Dwars langs de zakken drukt ze krachtig vast.

 

Nu schuift de vrouw langs breeden schouder 't zeel

 

En tilt als proef de waggelende vracht.

 

Stil lachend zegt ze: ‘'t Beukenblad is zwaar.’

 

‘Maar zwaarder 't eiken!’ zegt de grove stem

 

Van 't kleinste broertje, die met krommen rug

 

Ligt weggescholen in de diepe mand.

 

En moeder vraagt: ‘Wie zegt dat daar?’ Maar geen

 

Der andren zag hoe plaaggeest met een wip

 

Zich 't bruine blad trok over 't blonde hoofd.

 

En allen roepen zoekend: ‘broerke, broêr:’

 

En spieden rond langs pad en boom. Maar ach!

 

De dikke mist belet het duidlijk zien.

 

Tot 't oudste meisje zuchtend weer de hark

 

Met nieuwen ijver trekt door 't ritslend blad

 

En moeder droef de piepend volle kar

 

Langs 't glibbrig groene boschpad krooit naar huis.

 

Dan roept weer 't zusje de andren om zich heen

 

En geeft bevel met annen vol het blad

 

Te werpen in de hooge teenen mand.

 

En als de plaaggeest 't blad op 't blonde hoofd

 

Voelt nederritslen, rijst hij eensklaps op

 

En steekt de tong uit tegen de andren, die

 

Verbluft hem aanzien, maar met zalig lachen.

Gij zijt er bij op dien stillen, koelen en mistigen novembermorgen en ge kunt alles gadeslaan met het opmerkzaam oog van den dichter.... maar de kunst is dit tooneel op het doek te malen, dit stukje leven in zijne eenvoudigheid. in zijne onbedorvenheid, in zijne voelbaarheid in schoone Nederlandsche verzen over te zetten.

De bleeke zon trekt den killen mist langs 't vochtig hout omhoog en kleurt tot goud het rossig gele blad. De kinderen tijgen van 't boschpad naar de laan, bespieden de wandelaars die voorbijtrekken met rechtstaande kraag en

[p. 326]

rooden neus en terwijl de twee oudste broerkes op wacht staan, gaat het meisje aan 't harken op den steenweg en vult met de hulp der kleinen de teenen mand....

Weer wordt er een lief genretafereeltje voor onze oogen geschoven:

Maar dan op eenmaal klinkt een schel gefluit...
En beide wachten snellen vliegensvlug
De breede laan uit in het dichte hout.
En 't zusje tilt de beide broertjes dan
De teenen mand uit, trekt ze beide voort
Het donker hout in naar het boschpad toe,
Waar ze alle drie verdwijnen. - In een sloot
Die droog is en vol blâren schuilen zij
En houden 't oog gevestigd op hun mand.
De beide broêrs, door 't zusje op wacht gezet,
Zijn aangekropen, bukken diep het hoofd,
Slechts even zichtbaar tusschen struikjes hei,
Waardoor ze loeren naar de teenen mand...
Geen hunner spreekt. - Ze zien een langen man
In hooge laarzen en in groenen broek,
In kort grijs buis en grijzen hoed met veer,
Stand houden bij hun mand en links en rechts
Heen spieden naar den eigenaar - maar vergeefs!
Dan tilt hij aan de mand; maar deze is zwaar,
En met gemompel gaat hij dan zijns weegs,
Maar telkens ziet hij om en links en rechts.
En als hij eindlijk aan het eind der laan
Wegschemert in het grauw en grijs verschiet
Stapt vlug het meisje weer de sloot uit, en
Met 't oudste broêrtje sleept zij dan de mand
De droge sloot in, sleept zoo ver zij kan,
En in een oogwenk is de hooge mand
Op 't diepste plekje van de droge sloot
Door 't zestal kinderen onder 't dorre blad
Goed weggestopt - zoo goed dat moeder zelfs,
Toen zij wat later met de kruikar kwam,
Veel moeite had om onder 't dorre blad
Haar kostbre mand te vinden, boordevol!

Dan wordt de kar met bladeren door moeder en kinderen gevoerd naar 't witte huisje met zijn steil rietdak, zwart van groenachtig mos, met zijn hekje in 't doornen haagje dat bladerloos van wit spinrag te blinken staat.

[p. 327]

Wij denken dikwijls als wij door de velden wandelen, in de hutten onzer rechtschapene en eenvoudige Vlamingen binnen treden: jammer is 't dat de dichters en de kunstenaars in 't gewoel der steden leven, de echtheid en de reinheid van 't buitenleven, menigvuldige kenschetsende bijzonderheden niet kunnen waarnemen en genieten en in hunne letterkundige gewrochten wedergeven.

J. Winkler Prins is van dit getal niet: het stille doen der buitenmenschen heeft hij om zeggens medegeleefd en kunst- en smaakvol afgekeken.

Nu een ander scherp gezien en flink geteekend tafereel uit zijn gemoedelijk epos Als de Bladeren vallen:

Dan treedt op eenmaal moeder in de deur
Van 't achterhuisje en roept de kleuters, die
Nog altijd spelen in het blad-gevaart,
En met den natten vaatdoek, waarmee zij
Zich zelf eerst wat verfrischt heeft, veegt ze dan
Het stof en vuil van 't aangezicht der twee
En trekt ze mee naar binnen. ‘Kom aan 't werk!
Wie niet wil werken zal niet eten!’ En
De beide jongens nemen elk een zak
En klimmen in den kleinen kelder af,
Reeds meer dan half met wintervoorraad vol.
En zoolang gaan de handen heen en weer
Tot beide zakken, bijna boordevol,
Stijf aanstaan tegen 't keldertrapje, waar
Dan 't heel gezin, met moeder weer vooraan,
De zware vrachten tegen optrekt en
Naar buiten sleept, het kleine huisje door
En 't tuinpad langs, tot bij het groote gat
Dat onderwijl door moeder werd gehakt,
Een meter diep en twee in 't vierkant, met
Een bed van blaadren onderin gespreid.
En als de zakken bij den rand van 't gaat
Te waggelen staan, tot aan den boord toe stijf,
Treedt 't jongste broertje toe met zeekren ernst
Of 't een begraafnis geldt, en geeft een duw
Met 't kleine klompje, helder wit geschuurd,
En duwt de zakken langzaam, langzaam om.
Dan stort de ronde melig natte vracht
Dof rollend uit zich met een zoet muziek
Door 't topzwaar hellen in de diepe kuil,
Tot heel de voorraad in het donker graf
Is bijgezet op 't zachte bladerenbed.

[p. 328]

 

Dan wordt de mand weer boordevol gevuld

 

En leeg geschud, zoo dat een bladerenkop

 

Op 't graf gestapeld prijkt met ronden vorm.

 

Dan traplen weer de kleinsten alles vast

 

En 't oudste broertje steekt de blanke schup

 

In de uitgegraven aard, werpt kluit en bonk

 

Met dof geraas en losser zand er op,

 

Tot dra een heuvel, wel een meter hoog,

 

Den wintervoorraad voor de vorst bewaart...

Ut pictura poèsis.... De Nederlandsche Schilderkunst blijft hare roemrijke overleveringen en den glans der Oud-Hollandsche school gestand.

Uit welke reden?

‘De Nederlandsche kunst is, zegt Pol de Mont, nu als steeds of beter als in haar beste perioden, het natuurlijke, logische, noodzakelijke produkt van deze twee faktoren: den volksaard en de luchtgesteldheid.’

Wij kunnen niet nalaten al onze Dietsche dichters aan te wakkeren, op het spoor dier schilders te wandelen.

Sint-Denijs.

J. Claerhout.