Het Belfort. Jaargang 9

[p. 302]

Wenken en vragen.

Het woord ‘Tuin’. - In de Februari-aflevering van het ‘Belfort’ vinden wij in de merkwaardige studie van Johan Winkler over de plaatsnamen in Fransch-Vlaanderen, wetenswaardige bijzonderheden nopens het woord ‘tuin’.

De eigenlijke beteekenis van ‘tuin’ is omheining, zegt de schrijver en hij is het daarin eens met Weiland, Heremans, Bal.

In Noord-Nederland echter heeft het de beteekenis van ‘omheining’ geheel verloren voegt hij erbij, om het ‘omheinde’ te beteekenen.

Men mag er bijvoegen dat ook in de schrijftaal van Zuid-Nederland, het woord ‘tuin’ nog enkel in de beteekenis van ‘hof’ wordt gebezigd.

Het valt erg te betwijfelen of iemand, die aanspraak maakt op letterkennis het woord ‘tuin’ nog wel in zijne eigenlijke oorspronkelijke beteekenis van ‘omheining’ zou durven neerschrijven.

En toch, hoewel uit Noord-Nederland en uit een groot deel van Vlaamsch-Belgie verdwenen, leeft dat woordje steeds voort in zijne eerste en eigenlijke beteekenis, namelijk in het Meetjesland en in vele dorpen op de grens der provincien Oost- en West-Vlaanderen gelegen. Misschien wel wordt het in denzelfden zin nog gebezigd in het grootste deel van West-Vlaanderen.

De landbouwers spreken er nog dag in dag uit van eenen tuin te zetten rond de weide; door den tuin kruipen; over den tuin springen, enz.

Ook treft men het daar aan in verscheidene samenstellingen zooals:

Tuinhamer, een zware houten hamer met langen steel, welke meest gebezigd wordt om staken in den grond te slaan.

Tuinstaak; - staak bijzonderlijk bestemd om eenen tuin te maken.

Tuinschaar ook haagschaar, dienende om hagen te scheren, hetgeen doet veronderstellen dat ‘tuin’ oudtijds niet alleen eene doode omheining maar ook levende afsluitingen aanduidde.

Immers doode omheiningen behoeven niet geschoren te worden.

Tuinpeersen - peersen bijzonder geschikt voor tuinen. Dat woordje vindt men nog geschreven op plakbrieven van notarissen. Van daar ook het werkwoord aftuinen dat is: bij middel van eenen tuin afsluiten.

Hier dient opgemerkt dat in het Meetjesland en de omliggende streek waar ‘tuin’ nog zoo springlevend in den mond van het volk

[p. 303]

voortleeft, het woordje ‘teen’ in den zin van wijmen of wissen, volkomen onbekend is.

Is ‘tuin’ met ‘teen’ verwant? - 't Is te denken.

Waarschijnlijk is hier ook de benaming van het deel ‘teen’ met klankverwisseling tot het ‘geheele’ overgegaan.

Even opmerkenswaardig is het dat ‘tuin’ in gezegde streek, niet gediend heeft om eenen enkelen plaatsnaam te vormen.

Dat moet ongetwijfeld daaruit voortkomen, dat de inbrengers van ‘tuin’ er maar gekomen zijn toen alle plaatsen reeds ‘gedoopt’ waren.

In die streek toch zijn de plaatsnamen op hem en zele of zeele talrijk.

Boschman. - Boschman zyn wordt algemeen gezegd, in het land van Waas, in den zin van lek zyn, zooals men in 't Meetjesland zegt.

Ridder of boschman wordt daar niet gezegd. De familienaam ‘Bosman’ is er daarenboven zeer gemeen, en wordt er altijd ‘Bosman’ en nooit Boschman geschreven.

A. Van Overbeke.

‘Een geheugen als een garnaal. - Deze uitdrukking ziet waarschijnlijk op de omstandigheid, dat bij dit schaaldiertje de bijna ledige kop en wat hiertoe behoort de grootte van het overige gedeelte van het lichaam overtreft. Zoo zegt men ook spottend, wanneer een kind zich koppig toont: “een garnaal heeft ook een hoofd.”’

Aldus schrijft, bl. 61 van den Navorscher van dit jaar, de heer Th.J.S. Arnold. Is de uitdrukking niet eerder te verklaren naar aanleiding van het in West-Vlaanderen gebruikelijke: ‘hij heeft zooveel zinnen als geernaarts pooten’ = hij is uiterst veranderlijk van meening?

Kattenberg in eene der vroegere afleveringen besproken:

Ik zou meenen dat dit woord voortkomt van een oud Germaanschen volksstam de Catten genaamd die volgens Tacitus Annalen (III boek, verschillige hoofdstukken) op de boorden van den Rijn woonden, en die een zeer zwervend leven leidden. Zoo zou men misschien kunnen verklaren dat er in zooveel verschillende steden van eene Kat, van Kattestraat en Kattenberg gesproken wordt.

Een aardrijkskundig boek vertaalt Cattegat (de zeeëngte): trou des chats. Weet de schrijver niet dat gat weg beteekent en dat dus Cattegat de weg is langswaar het hoogervermelde Noordsche volk (de Catten) doorgetrokken is?

Gelezen op een berichtplaatje in eene gemeente rond Gent: Verboden streng te bedelen! Men mag het dus doen al lachende!