Het Belfort. Jaargang 8

[p. 60]

Valut.

‘Valut’, ziedaar een woord, dat mij lang onverteerd op de maag gelegen heeft! - Eens slechts kwam ik het tegen, in ‘Van der zielen ende van den Lichame’ (uitgave van Blommaert, 65^ste vers). Zou het maar eens geboekt staan? 't Schijnt, Oudemans toch verwijst alleen naar deze plaats. - Wat is nu dat woord ‘Valut’?

Blommaert in zijne ‘Lijst der verouderde woorden en spreekwijzen’, op het einde van zijne uitgave van Theophilus (Gent, bij Duvivier, 1836) schrijft: ‘Valut, (valk?) zinnebeeld der jacht! of van het Fr. value, valeur, waerde, schat’.

Oudemans neemt het woord in den zin van ‘weerde’; 't zou dan een bastaardwoord zijn. - Doch de heer ‘Lambin, archivist der regeering van Ypre’ liet in het 2^de deel, 1^ste aflevering van het Belgisch museum, 1838, een fragment drukken ‘van der ziele ende van den Lechame’, dat hij ontdekt had. In de plaats van het vers:

‘Valut, scat, huus ende scuere’,

zooals Blommaert geeft, staat in Lambin's fragment:

‘Lant, zant, huus ende scure’.

Zijn wij nu iets gevorderd voor de beteekenis van het woord ‘valut’? - 't Schijnt van neen.

Nochtans; zoo ‘valut’ weerde of schat betee-

[p. 61]

kent, dan schreef de dichter tweemaal 't zelfde.... doch, zult ge zeggen, in ‘Lant, zant’ is het ook zoo. - 't Is waar, niettemin kan ik ‘valut’ voor geene weerde aannemen.

Wat zegt Kiliaan? Niets. - Wat schrijven de idioticons? Zij zwijgen. - De glossaria van andere werken? Valut, niet gevonden.

Wackernagel in zijn ‘Altdeutsches Handwörterbuch’ (Basel, 1861) geeft voor valk: ‘Valke, valk, falcho, falke’.... wij laten dus het vraagteeken van Blommaert staan.

Doch zien wij verder: ‘Valwisch, valwiske, velwesche, velwesge, felwersche, falewische, falawisca, falawisga, valewisk: asche, aschenstäubchen, mit Gr. πάλη, lat. pulvis, zu val adj. (waar hij van zegt: “....Substantivum stark schwaches masculinum. Kumane, l. Flavus aus slav. Polow Flächenbewohner: dat. plur. Valwen Landsname.) oder aus it. falavesca, d.i. favillesca von l. favilla”.

Zou dan “Valut” misschien hetzelfde zijn als: “Lant, zant” van Lambin's fragment? - 't Schijnt ver gezocht, niet waar?

Verder: Walten, walden, althochdeutsch waltan starkes verbum (mit genitiv) Gewalt haben, herrschen; besitzen, haben;....’

‘Waltesare althochdeutsch, starkes mascul. Herrscher.’

‘Waltesôn, waltisôn althochd. schwaches verb. Gewalt haben.’

Zou ‘Valut’ dan heerschappij beteekenen?

Ten Kate! Tweede deel zijner ‘Aenleiding’ bladz. 476. Onder ‘het worteldeel: veel’......................... ‘waer uit dan onze naem véld, n: A-S, feald, feld, fild, F-TH, veld, N, H-D, feld, N, angl: felde, fielde, campus, ager, rus, planities; overdragtelijk, met gelijk regt als het bovengenoemde † vélt, rupes; kan ontleent geweest zijn;................ nog ook, vermits eene afgeschotene geheim

[p. 62]

plaets het A-S, feltun, latrina; alsmede, vermits eene bewaerplaets voor 't vee, het A-S, falaed, falud, fald, falde, stabulum, ovile, bovile....

Wat zal ‘valut’ nu beteekenen? - Zal het voor ons als voor Blommaert en Oudemans een bastaardwoord zijn? Ik voor mij aanzie het als eenen echten Dietschen perel, dien wij, ei zoo na, verloren hadden. - Wel neem ik het niet voor eenen veestal, maar voor ons tegenwoordige ‘veld’ zonder nochtans te ontkennen dat hier er een gedacht van heerschappij in begrepen is.

En zoo houd ik ook dat het vers van Lambin's fragment ‘Valut’ vertaald heeft in ‘Lant, zant’, terwijl in Blommaert's handschrift het vers

Valut, scat, huus ende scuere

beteekent: Landerij, (landgoed, bezittingen in grond waar gij ook over heerscht, misschien ‘leen’) schat, huis en al zijnen aanhang.

Wellicht hebben anderen op denzelfden weer gezeten, hebben op hetzelfde woord geknauwd om het te verdouwen.... en mogelijk zijn zij beter is staat den weg te toonen om dit woord klaarder op te helderen.

Drogenbosch.

Jozef Truyts.