Het Belfort. Jaargang 8

[p. 375]

De Vulgaat.
Twee artikels der Revue théologique.

Beide artikels doelen op 'tzelfde oogwit: den zin bepalen van de twee vermaarde decreten der Vergadering van Trenten over de authenticiteit der Vulgaat, (Latijnsche vertaling der h. Schrift).

Het eerste decreet luidt dezer wijze:

‘Indien iemand die volledige boeken (hooger opgesomd) met al hunne deelen, gelijk ze in de katholieke Kerk gewoonlijk gelezen worden en zich bevinden in de oude Latijnsche Vulgaat, niet erkent voor heilige en canonische boeken... hij zij gedoemd.’

Het tweede decreet verklaart dat, onder al de latijnsche uitgaven der h. Schrift, deze oude en alom verspreide Vulgaat, door 't lang gebruik van zoo veel eeuwen goedgekeurd, als authentiek moet genomen worden in de openbare lessen, redewisselingen, predikatiën en uitleggingen; en dat niemand besta dezelve te verwerpen 't is gelijk onder welk voorwendsel quovis proetextu.

Daarna volgen de twee regels die de schriftuuruitlegging vaststellen, bijzonderlijk voor de plaatsen die het geloof en de zeden betreffen.

De eerste regel is dat de h. Schrift niet mag uitgelegd worden tegen den zin bepaald door de h. Kerk, wier ambt het is over de ware beteekenis en de uitlegging der h. Schrift oordeel te strijken;

De tweede regel is het eenparig gevoelen der kerkvaders.

Alle katholieken gelooven dus aan de authenticiteit der Vulgaat, 't is te zeggen aan hare overeenkomst met den oorspronkelijken tekst door den H. Geest ingegeven.

Maar hoe nauw moet men die overeenkomst bepalen? Hoe ver is de Latijnsche Vulgaat de trouwe en juiste vertaling van den oorspronkelijken tekst?

Hier beginnen de gevoelens uit een te loopen.

De naamlooze schrijver van 't eerste artikel der Revue theo-

[p. 376]

logique, verleden jaar verschenen, is streng en nauwgezet, hij houdt vast aan de meening van den Roomschen theologant, kardinaal Franzelin, die gelooft dat al de dogmatische teksten, in de Vulgaat voorkomend, de echte vertaling moeten zijn van den Hebreeuwschen of Griekschen grondtekst.

Om zijn gezegde te staven beroept zich de doorluchte theologant op den context en bijzonder op het doelwit der Tridentijnsche verklaring; hij toont zich nochtans zoo streng niet als de naamlooze schrijver in 't veroordeelen eener breederer denkwijze. Hij zegt dat sommige geleerde mannen het decreet van Trenten uitleggen in eenen te wijden zin, zijns dunkens, ten minste, ut nobis quidem videtur; - en verder: wat ons betreft, wij meenen putamus dat ons gedacht het beste is.

Gansch zijne redenering heeft voor grondslag het onderscheid tusschen dogmatische en niet dogmatische teksten; maar van dit onderscheid gewaagt het Concilie niet. Geheel de h. Schrift en al hare deelen worden canonisch verklaard en van God ingegeven.

Overigens, de bewijzen getrokken uit het doelwit der kerkvaders zijn te rekbaar om daarop een vast oordeel te grondvesten; en gelijk kardinaal Franzelin het zelf zegt aan 't einde eener noot, uit de verdediging der pauselijke Legaten tegen de aantijging dat de Vulgaat zou falen, blijkt het grondbeginsel, gezamenlijk te Rome en te Trenten aangenomen, dat er in de Vulgaat geen dwalingen zijn ‘in zaken die 't geloof aangaan, dove importa la fede’.

Dat zegt ook de schrijver van het tweede artikel der Revue, de E.H. Van de Putte, leeraar van h. Schrift in 't Seminarie van Brugge; en hij bewijst breedvoerig met 4 of 5 redenen dat de zin der Tridentijnsche decreten die niet kan zijn welken kardinaal Franzelin aanwijst; maar dat de Vulgaat verklaard wordt authentiek en canonisch, omdat

1^o zij geene dwaling bevat in zake van geloof; en

2^o zij in 't algemeen den zin van den oorspronkelijken tekst getrouwelijk vertaalt.

Aan de opwerping van Franzelin dat het Concilie zou verklaren, als van God ingegeven zijnde, teksten die inderdaad een menschelijken oorsprong hebben, antwoordt de professor met een subtiel distinguo: van menschelijken oorsprong uit 't oogpunt van critiek of uitlegging, ja; - uit hoofde van de waarheid die ze uitdrukken, neen.

Immers, al de geloofswaarheden, in die teksten der Vulgaat uitgedrukt, behooren wezenlijk aan de goddelijke Openbaring en staan op andere plaatsen der h. Schrift te lezen.

Men mag dus, zoo het blijkt, de tweede denkwijze volgen die aan den schriftuuruitlegger en vertaler de noodige vrijheid toekent.

[p. 377]

Inderdaad (om van geen andere plaatsen te gewagen) als men leest in de Vulgaat, in 't boek van Job: Quis potest facere mundun de inmundo conceptum semine? Nonne tu qui solus es? Wie kan zuiver maken hetgeen ontvangen is van een onzuiver zaad? Zijt Gij (God) het niet alleen? Op 't lezen van dien tekst moet elkeen zeggen: hier heeft Job het geloofspunt der erfzonde klaar uitgedrukt. Maar als men dan den Hebreeuwschen tekst nagaat, vindt men dus algemeen en onbeduidend gezegde: ‘Wie kan het zuiver trekken uit het onzuivere? Niemand’

Moet men op deze plaats niet toepassen hetgeen de h. Hieronymus zelf zegt over zijne vertaling van vers 10 kap. XI van Isaïas, waar wij lezen in 't Hebreeuwsch: ‘en zijn verblijf zal luisterrijk zijn’, en de kerkvader vertaalt: ‘en zijn graf zal luisterrijk zijn, omdat hij dacht dat de profeet hier sprak van de dood des Zaligmakers en zijne glorieuze verrijzenis’. De vertaler, gelijk hij zelf zegt, heeft klaar uitgedrukt hetgeen hij duister vond in 't Hebreeuwsch: ut manifestum legenti sensum faceremus.

Op deze plaats van Job heeft hij hetzelfde gedaan; maar welke onpartij lige uitlegger zal bekennen dat hier in den oorspronkelijken tekst het geloofspunt der erfzonde wordt uitgedrukt?

Des te meer, de aangehaalde woorden behooren aan den grondtekst niet, ze zijn er door eenen of anderen copist bijgevoegd. Inderdaad, ze komen onpas in de versmaat; het boek is geschreven in strophen van vier verzen, twee paralleele distieken; - en die regel bevindt zich daar gansch alleen en afgezonderd, zonder 't minste zinverband, tusschen twee strophen die spreken over de kortheid van 't menschelijk leven.

Dezelfde bemerkingen moeten gedaan worden voor de beruchte schriftuurplaats, waar Job spreekt van zijne verrijzenis en zelfs van 't zaligmakend aanschouwen: Scio quod Redemptor meus vivit etc.’ ‘Ik weet dat mijn Verlosser leeft, en dat ik op den jongsten dag uit de aarde zal opstaan; ik zal weerom met mijn vel omringd zijn, en in mijn vleesch zal ik mijnen God zien. Ik zelf zal Hem zien, mijne oogen zullen Hem aanschouwen, en niet een anderen. Deze hoop berust in mijn boezem.’

Dit alles is klaar en duidelijk. Job drukt zijn vast geloof uit in zijnen Zaligmaker, in de verrijzenis van zijn lichaam, zelfs in 't goddelijk aanschouwen, - en misschien, gelijk de H. Augustinus zegt, in de menschwording van den Zoon Gods, die in menschelijk vleesch zal verschijnen, en van de uitverkorenen daarin erkend worden.

Maar dit alles is onmogelijk om vinden in den Hebreeuwschen tekst, die luidt als volgt:

‘Ik weet dat mijn wreker leeft,
En later zal hij op het stof rechtstaan;

[p. 378]

 

En na mijn vel (?) hebben zij dit verscheurd, (?)

 

En uit mijn vleesch (?) zal ik God zien,

 

Dien ik zal zien voor mij,

 

En mijne oogen zien hem, en niet een ander.

 

Mijne nieren versmachten in mijn binnenste,

 

Omdat gij zegt: ‘Hoe zullen wij hem vervolgen?’

Het eerste vers gewaagt van geenen Verlosser of Zaligmaker, maar van God die machtig is Job te wreken over zijne vijanden; doch Job hoopt niet dat te zien binnen zijn leven; in latere tijden, boven 't stof van zijn graf zal die wreker oprijzen.

De Duitsche schriftuitlegger Allioli beweerde dat de twee verzen: en later zal Hij op het stof rechtstaan, - en: op den jongsten dag zal ik uit de aarde verrijzen - een en hetzelfde beteekenen, omdat 800 jaren later Paulus heeft gezegd dat de verrijzenis van Christus de oorzaak is van onze verrijzenis. - Uit deze verbazende overeenbrenging ziet men in welke moeielijkheden men geraakt met aan te nemen dat al de dogmatische teksten der Vulgaat de echte vertaling zijn van den oorspronkelijken tekst.

De volgende verzen zijn in 't Hebreeuwsch onverstaanbaar men kan er dus in vinden al wat men begeert; en de h. Hieronymus die meende dat er hier spraak was van de verrijzenis en 't eeuwig leven, heeft die geloofspunten klaar en stoutweg uitgedrukt.

Een katholieke hoogleeraar van Weenen, D^r Bickell, heeft gepoogd die verzen te herstellen; ziehier zijne gissing: en mijn getuige (d in plaats van r) wacht dat dit alles voorbij zij;

En God zal mijn onschuld zien,
Welke ik zie voor mij,
Welke mijn oogen zien, en niet een andere.

Wat er ook van die gissing zij, eene zaak is zeker, te weten dat de oorspronkelijke tekst niet spreekt van de eeuwige zaligheid na de verrijzenis.

Inderdaad, indien de zalige vergelding op deze plaats van Job staat uitgedrukt, dan heeft het gansche boek geene reden meer van bestaan.

Job kan niet begrijpen hoe, God rechtveerdig zijnde en hij zelf geen misdadiger, zulke verdrukkende rampen op hem neerstorten. Dit raadsel verbaast en verstomt hem, het ontrukt hem de hevigste klachten tegen de Voorzienigheid. Maar de verrijzenis tot een eeuwig leven, als hij daarvan een klaar gedacht had, moest dit somber raadsel teenemaal opklaren. Job weet ook niet wat antwoorden op de betichting zijner vrienden, die hem als plichtig aanzien vermits hij ongelukkig is; die mannen hebben ook de

[p. 379]

minste gedachten niet van eene vergelding na dit sterfelijk leven; en eindelijk, als Jahve zelf verschijnt, wordt er geen woord gerept van belooningen of straffen in een ander leven. God is almachtig en rechtveerdig, de goede wordt beloond en de kwade gestraft; de mensch moet de goddelijke raadsbesluiten aanbidden, zelfs als hij dezelve niet verstaat: Ziedaar de leering van 't boek Job. Moet men dan eenen duisteren en vervalschten tekst te baat nemen om er eene gedachte in te lasschen die strijdt met den inhoud van gansch het boek en hetzelve nutteloos maakt?

De Grieksche vertaling der Zeventigen heeft daar evenmin de verrijzenis in gezien; zij luidt als volgt:

Ik weet dat hij eeuwig is, hij die mij kan verlossen,
Op de aarde mijn vleesch herstellen dat deze dingen lijdt;
Want 't is door God dat mij deze dingen zijn overgekomen,
Welk ik voor mij weet,
Welke mijn oog heeft gezien, en niet een andere:
Want ze zijn allen in mijn binnenst volbracht.

Job spreekt hier van zijne mogelijke genezing; later, in sommige handschriften en in de oude Vulgaat is het gedacht der verrijzenis er in geslopen: hij kan mijn lichaam herstellen, resurget cutis mea.

't Is dan niet te verwonderen dat niet één der Grieksche Kerkvaders dien tekst heeft gebruikt om de verrijzenis der dooden te bewijzen: en bijgevolg kan men niet zeggen dat er daaromtrent een eenparig gevoelen der Kerkvaders bestaat.

Uit al die grondredenen blijkt onbetwistbaar dat het eerste artikel der Revue théologique mis slaat, en dat de meening van professor Van de Putte de goede is.

Aalst.

A. Daens, pr.