Het Belfort. Jaargang 8

[p. 360]

Ernst Wante's ‘Hij heeft voor ons geleden!’ te Brussel met den Godecharle-prijs vereerd.

Om jonge kunstenaars aan te moedigen en hun middelen te verschaffen tot verdere volmaking, stichtte Napoleon Godecharle drij jaarlijksche reisbeurzen, elk van vier duizend frank, gedurende drij jaar te genieten door den schilder, den beeldhouwer en den bouwkundige, die, min als 25 jaar oud, in den toog van Schoone Kunsten te Brussel, eerste zou uitgeroepen worden.

Eene stichting koninklijk mild, en dies te meer allen lof en dank weerdig, daar de stichter alles wijslijk wist te schikken, om met het beste gevolg degelijke kunst te bevorderen.

Zoo eischt hij van de schilders historische tafereelen; maar, op dat breede gebied, laat hij aan de jonge kunstenaars vrijen keus: aldus komen oorspronkelijkheid, waarheid en innigheid van gevoel tot hun goede recht, en moeten niet langer onderdoen voor ervaren bedrevenheid in het omspringen met kunstmatige middelen - meestal middeltjes - op de academiebanken aangeleerd.

Geen wonder, dat, bij de kenners, de prijs van Godecharle in achting op gelijke hoogte staat met den prijs van Rome; en hooger zelfs, bij al wie het ernstig meenen met de belangen der schilderkunst.

Geen wonder dat het getal der mededingers immer aangroeit, en de weerde der aangeboden werken immer stijgt en vermeerdert.

[p. 361]

Dit jaar waren er voor de schilderkunst 18 mededingers; en, op weinige uitzonderingen na, getuigden al hunne werken van merkweerdige begaafdheden en aanleg.

Den eersten keer, op negen, gaat de prijs buiten Brussel; en, als Vlaming, zijn wij fier omdat de bekroor de een leerling is van Juliaan de Vriendt, die, met zijnen broeder Albrecht, den ouden roem onzer Vlaamsche schilderschool zoo schitterend bewaart en zoo adellijk schoone verrijkt. Als Vlaming ook, doet het ons deugd, dat de bekroonde schilderij een godsdienstig tafereel is, diep en heel, ja, van innige godsvrucht doordrongen.

Ernst Wante is de naam van den laureaat: hij werd, den 8^sten September, 1872, te Gent geboren en woont, sedert 1879 te Sint-Niklaas.

Weinigen wierden als hij met zoo uitstekende gaven van God begiftigd, en door zoo gunstige omstandigheden geholpen in het ontwikkelen van hun talent.

Zijn vader, een knap en hoogst verdienstelijk decoratieschilder, was zijn eerste meester: deze leerde hem in het spel van lijn en kleur het schoone bemerken, de kunst bewonderen en beminnen, en met taai geduld en drift aan het werk blijven.

Vast en keurig teekenen leerde hij in de Academie van St-Niklaas, waar hij Primus der schilderklas uittrad.

Aangemoedigd door den kunstschilder Jozef Janssens, die, door zijn voorbeeld en zijne gulden lessen, hem in den roep tot godsdienstige schildering bevestigde, ging de zestienjarige Wante de lessen bijwonen in de Academie van Antwerpen, waar hij eene tweede maal Primus gekroond wierd. Dit jaar verwierf hij, als leerling van het Antwerpsche Hooger Instituut, den prijs-De Keyzer met dezelfde schilderij waar de keurraad van Brussel, den 14 November laatstleden, den prijs Godecharle aan toewees.

[p. 362]

't Is een doek van 2^m30 op 1^m40.

Een smalle straat, trapsgewijs schietend en kromloopend, ingesloten tusschen grauwe, grove muren - den omheiningsmuur van eenen hof, langs den linkerkant van den toeschouwer, en den zijmuur van een zwaar gebouw langs den rechterkant -; in het verschiet, te midden, worden beide muren verbonden door een overbouwd gewelf, waaronder de straat uitloopt. De kruinen der palmboomen, - die boven den linkermuur uitsteken, en waartusschen men, in de verte, eenen hooger gelegen wijk der stad, onder helder blauwen hemel ontwaart, - de hevigheid van het glanzig zonneblaken, zoowel als de bouwtrant, tot in zijne kleinste bijzonderheden, dit alles werkt op de inbeelding met al het eigenaardige van een zicht uit de Oostersche steden.

Het volle licht valt van boven vlak in de straat. De stoet, die op den toeschouwer aankomt, maakt halt; men ziet om: ‘Ginder hapert iets!’ En inderdaad, onder het gewelf, wordt de menigte warrelend tegengehouden door de opgestoken armen van een romeinschen krijgsman; nevens dezen, plat uitgestrekt ter aarde ligt eene witte menschengedaante, onder den balk van een zwaar kruis: 't is Jesus van Nazareth!

Ziet die weelderig gekleede Sadduceërs en Phariseeuwen, hoe zij, stijf en statig, half omgekeerd of achtloos voortstappend, grijnzen en binnensmonds woorden mompelen van haat en wraak tegen hunnen aartsvijand, - den aartsvijand van ongerechtigheid en veinzerij -: ‘Lijden zal hij, tot het uiterste toe! Sterven zal hij, op Calvarië, aan 't kruis!’

Waarlijk, daar staan ze dicht voor ons, aan 't hoofd van den stoet, de vreemde slaven, de beulen. Vooral springt ons in de oogen een neger, met eene houweel op den schouder, en, aan de hand, een grof gevlochten, groenen korf, waar spijkers, tang en timmergerief in liggen; dan, een koperkleurige, met eene roode ladder. Dezen moet bij den ommezwaai der straat een onverwacht gezicht getroffen hebben: star richt hij zijn stouten, doch verbaasden, blik naar den hoek aan den rechterkant.

Daar staat eene vrouw - Maria, Jesus' Moeder - doodbleek, met geloken oogen, maar met eene hemelsche uitdrukking van volkomen gelatenheid, die haar aangezicht onzeggelijk veredelt. Niet gebroken, niet inéénzijgend, maar lichtekens aanleunend in zijne armen, staat zij, gesteund door Joannes.

[p. 363]

Manlijk en moedig bedwingt de geliefde leerling zijn eigen droefheid en wee; vaste staat hij, enkel met het lijden der Moeder bekommerd, en angstig luisterend naar het geschreeuw en het getier dat hem, van achter den hoek der straat, in de ooren druischt. Hij kwam met de Moeder den Zoon te gemoet; maar, bij het akelig misbaar, het ergste vermoedende, is hij plots met Maria staande gebleven.

Eene andere heilige vrouw, die ze volgde, ligt geknield, met afgekeerd gelaat en uitgespreide armen, tegen den grauwen muur.

Magdalena, zij, heeft haar niet kunnen bedwingen: knielende kroop zij langs den grond tot om den hoek van het gebouw; en zij kijkt, stout en boud, de straat op; verwilderd rollen hare blonde lokken, los en lang over den linker schouder; en, afgeschoven, ligt haar mantelkleed in langen sleep achter haar. Zoo geweldig bewogen, en toch zoo kiesch en edel! Zoo natuurlijk, ongezocht, en toch zoo dramatisch treffend! Zoo passend geschikt om den groep der heilige vrouwen met den stoet te verbinden, en het gansche tafereel in de strengste éénheid saam te grijpen en te bezegelen!

Beneden in den linkerhoek, steekt uit de lijst, in de richting van den stoet, het halfomhulde hoofd van eene mannelijke figuur, die, naar Oostersche wij ze gedrapeerd, neergehurkt zit op eene vloermat. Twee stappen verder eene jonge moederden rechter voorarm om den hals van haar staande zoontje gedrukt: zij luistert, benauwd en medelijdend, op haren man, die met de linkere hand naar den gevallen kruisdrager wijst. Boven op den omheiningsmuur, en in de venstergaten van het gebouw aan den overkant, nog enkele figuren en koppen van nieuwsgierigen.

Zoo getrouw mogelijk hebben wij het bekroonde tafereel ontleed; och, ja, ontleed, maar tevens ook ontzield; en wij bevinden ons onmachtig om, met zwart op wit, al ware 't maar een enkel gedacht, een schemerend zweemsel te geven van het koloriet, zoo levendig en zoo rijk.

Dat moet men met eigen oogen zien! Daaraan moet men, in stille beschouwing, de blikken mogen verzadigen,

[p. 364]

wil men, met het kleurenrijke, harmonisch getemperde licht van des schilders penseel, teug bij teug in het gemoed voelen vloeien, al wat de godminnende jongeling ontstroomen liet uit zijn eigen diepgevoelig herte, zoo dikwijls, aan de bron van Lijden en Liefde, met het heilig, goddelijk Bloed gelaafd van Hem, die voor ons heeft geleden!

Dan, ja, dan vat men eerst den toon op denwelken het opschrift ons toeroept ‘Hij heeft voor ons geleden!’

Eerst kreunt het, meewarig, op innig smeekenden toon; dan langzaam, maar gedurig aan, zwellen de golvingen van die stem, en plechtig rolt eindelijk en drijft het gegalm als een dringend, liefderijk vermaan!

‘Hij - het blank onschuldig Lam - ligt uitgeput van lijden ten gronde, vernederd en vernietigd, ook in zijne menschheid. Hij, die, het hoofd omstraald van den eeuwigen gloriekrans der Godheid, in de Hemelen troont.’ -

‘O lastert en verergert dit lijden niet zooals de hoonende en hatende Sadduceërs en Phariseeuwen!’ -

‘Ziet het niet aan met de oogen der wijsheid dezer wereld, - zooals die nieuwsgierigen daarboven - hoog op hare leergestoelten tronende, en uit ijdele wetenszucht den wandel des Zaligmakers navorschende!’ -

‘Blijft niet koud en onverschillig aan dit lijden, zooals de vreemde slaven, die daar vooraan stappen, of zooals de Jood die daar zittende blijft in den linker hoek!’ -

‘Menschelijk, louter natuurlijk medelijden, zooals dat waar het jonge gezin, dáár op kant, den gevallen Zaligmaker mede bejegent - neen, hoe loffelijk het ook schijne en weze, dat kan en mag niet genoegen!’ -

‘'t Is voor u, 't is voor mij, 't is voor ons, dat Hij geleden heeft, Hij. de God-Mensch; en, vergoddelijkt door de bovennatuurlijke werking der genade, moet ons medelijden zijn, zooals dat van Jesus' Moeder, en van zijne getrouwe volgelingen; een medelijden, dat het gansche wezen inneemt, dat alles wat we kunnen, alles wat we zijn ten offer brengt, door rouw en liefde gedreven!’ -

Die slottoon in Wante's geschilderd lied van Liefde en Lijden, - die hemelgalm - ruischt en klinkt u tegen, immer duidelijker en dieper naarmate dat gij luistert, uit den groep ter rechterzijde, den fijnst en keurigst afgewerkt en van het gansche tafereel; en zacht, doch onweerstaanbaar,

[p. 365]

dwingt hij u, vóór het onvergetelijk beeld der Moeder van de smert neergeknield, met den Dichter van het ‘Menschdom Verlost’ mede te bidden:

‘Vergun mij, dat ik 't kruis van Jesus en zijn wonden,
En wat Hij leed en streed tot boeting van mijn zonden,
In dankbre liefde en rouw, o Moeder, met u deel!’

Zang IX.

God loone en krone den jongen laureaat, duizendvoud en meer, en beter nog als de menschen!

Eug. De Lepeleer.

Te Sint-Niklaas, op Sint-Cecilia's avond, 1893.