Het Belfort. Jaargang 8

[p. 286]

De zondag in Engeland.

Godsdienst en Familieleven.

Nergens, misschien, wordt het goddelijk gebod: Gedenk dat gij den Sabbathdag heiliget beter nagekomen en nergens wellicht staan voorspoed en weelde zoo duidelijk met de zondagrust in verband als in 't protestantsche Britanje.

‘Ware de Zondag hier niet als een rustdag gevierd,’ zegt lord Macaulay, ‘maar hadde bijl én houweel én aambeeld én getouw, gedurende deze drij laatste eeuwen alle dagen aan 't werk geweest, ik twijfel geenen oogenblik of we zouden eene armere, eene minder beschaafde natie zijn dan we thans heeten.’ En waarschuwend roept sir Waller Scott:

‘Geef de helft van den Zondag aan de wereld, en gij zult ondervinden dat de Godsdienst geen steunpunt meer heeft op de andere helft.’

Hiervan is de Engelschman overtuigd en geenen duimbreed za hij, als 't te verhelpen is, op het gebied van den Zondag inbreken. Alles ligt stil wat stil liggen kan, zonder de algemeene belangen te benadeelen; de donderende stoomsleepers hebben hunnen langen trein van ratelende wagens ingekort en jagen schaarscher over de rustige vlakten; de werven en kaaien liggen verlaten, de dokken en stapelhuizen gesloten, de schepen ontmand; de hoestende en proestende fabrieken zijn eenzaam en zwijgend; de schitterende winkels hebben hunne luiken neergelaten en staan als verwaarloosd of uitgestorven. Wagens noch karren dommelen op in de verte om den grond te doen dreunen onder 't gewicht hunner logge vrachten, en zeldzaam zijn de lichte gespannen die bedeesd door de zondaagsche straten schieten.

Wij zijn in den voormiddag en 't grootste gedeelte der inwoners rusten nog en droomen van 't brandend hijgen naar de winst en den baat der afgedane week.

Allengskens komt er leven. Uit de protestantsche tempels beginnen

[p. 287]

de klokken te luiden en roepen tien, twintig verschillende secten naar even zooveel verscheidene eerediensten, waar, uit een vervalscht en geschonden Evangelie de meest tegenstrijdige leeringen als 't woord Gods gepredikt worden, terwijl, in sommige ontroofde kerkjuweelen de rijzige kolommen met hunne ledige nissen, de gothieke ramen met hunne zinnebeeldige groepen en ja, weleens een prachtig altaarstuk, uit het katholieke verleden, de predikanten verwijtend toeroepen dat hunne leerstelsels valsch en hunne woorden gelogen zijn.

Maar Goddank! de koude spotgeest van 't Protestantismus voelt van dag tot dag zijn rijk beperken; klingeklangelend meestal, ja, doch fier brommend en dreunend ook, vooral in de groote steden, klinken de reine onverbasterde tonen uit de katholieke heiligdommen en zamelen de steeds groeiende scharen bijeen voor den ouden en nieuwen, voor den eenen onveranderlijken eeredienst van het heilig Misoffer, en voor de leering der apostelen roepen ze samen ter aanbidding van den levendigen God in zijn heilig tabernakel en ter boete voor de arme dolaards en hunnen dweependen godsdienstijver.

Rond den middag zijn de goddelijke diensten afgeloopen; de straten schieten vol van dooreenwoelende groepen die huiswaarts keeren.

Nu begint het familieleven.

O het familieleven! de aantrekkelijke huiskring, waar dag voor dag ons ongelukkig Vlaanderen van ontaardt en dat de gezworene vijanden van zijnen landaard, zijn eigenbestaan en zijne welvaart met wortels en al uit willen rukken! Helaas, ze zijn uitermate gelukt in hunne boosaardige pogingen: het familieleven kwijnt en sterft weg, en catolic Belgium dient naar 't protestantsche Engeland om lessen te gaan om er de genoegens der huiskamer met al de aantrekkelijkheden van eigen heerd opnieuw te leeren schatten en hoogachten.

Iedere woning, het eenvoudige werkmanshuis niet uitgezonderd, heeft heure drawing-room, dat is, heure pronkkamer, die keurig en sierlijk en vooral gemakkelijk ingericht is, met sofa of armstoelen, waar eene opene vierstee u in toelacht, waar de muren met lustige landschappen en vroolijke teekeningen prijken, waar vazen en beeldjes en planten en bloemen, en boeken met platen, vermakelijke schriften en geestige prentenbladen alle verveling buiten sluiten; waar een zuiver tapijt op den vloer, eene gezellige, opgesmukte lamp aan de zoldering en hagelblanke gordijnen aan 't venster u welkom heeten. Dat is het heiligdom der familie en het eerste waar de nieuwe huismoeder en huisvader voor te zorgen hebben, waar de eerste shillings voor uitgespaard worden, waar heel het huishouden fier op is en eer af wil halen. Hier komt de familie bijeen om de gebeurtenissen van den dag, de voorvallen der week, de plannen der toekomst, zuur en zoet, liet en leed te bespreken; hier zijn vader en moeder en kinderen gelukkig, en als 's winters de sneeuwvlagen gieren en de winden huilen, schuiven zij in halven kring rond het krakende en knappende vier en achten henzelven de gelukkigste stervelingen der wereld. Neen

[p. 288]

buitenshuis bestaat er zulke reine voldoening niet! Men vertelt, lacht en schertst, spreekt over staatkunde en handelszaken, leest, zingt en speelt. Als de theetafel afgediend is wordt er een whist geslagen of een schaak- of dobbelspel gewaagd en zoo vliegen de uren voorbij zonder dat men het merkt; kortom al 't vermaak der herberg wordt hier drijdubbel genoten, het leven der vrouw aantrekkelijk gemaakt en de familiebanden worden nauw en nauwer toegehaald.

Doch in den zomer, als de frissche natuur naar buiten lokt, dan is er geen binnenhouden aan, dan wil de Engelschman wandelen in 't aanschijn der blauwe lucht en in 't aangename groen. Overigens valt er niet te denken aan luidruchtige uitspanningen. De openbare spelen zijn opgeschorst en 't zou iederen burger tegen het hoofd stooten wilde men 's Zondags football, cricket of andere afmattende vermaken inrichten.

Rond de zessen beginnen alweer de klokken te roeren: 't is tijd voor de avonddiensten. 't Is waar, de protestanten zijn zoodanig nauwgezet niet noch zien er op de oefeningen hunner secten enkele keeren over te slagen, en zij weten dat hun predikant hunne nalatigheid niet schelden zal; doch uit gewoonte en ingeboren besef dat de zondag een kerkdag is, trekken zij in groot getal naar hunne tempels.

Uit de kerk keeren zij huiswaarts en 't familieleven wordt voortgezet.

Doch, zult gij vragen, hoe komt dat overeen met de uitvinding des duivels, die eene hel maakt van de huiskamer en zoovele onzeglijke rampen medebrengt? - De geneverkwaal, die national vice, zooals kardinaal Manning ze noemde, woekert ongelukkiglijk diep in de Engelsche samenleving, maar toch is zij niet bij machte het familieleven te vernietigen; 's avonds zijn de herbergen druk bezocht doch eenen deftigen burger dienen zij nooit voor tweede woonplaats; 't zijn slechts laaggezonkene en verslaafde drinkers die in de gelagkamers hunne genoegens komen zoeken en daarom staat het public house maar laag befaamd en worden zijne trouwe kalanten al gauw met vingeren gewezen. Daarbij zijn er de drankhuizen uitermate dun gezaaid en stipt worden de wetten nagekomen die om 10 uren 's avonds gebieden te sluiten en des Zondags eerst om 6 uren in den namiddag laten openzetten

Wat een verschil met ons Katholiek Vlaanderen!

De overgroote meerderheid onzer burgerij, onzer werklieden en volksjongens, onzer mannen en huisvaders, zullen spottend en ongeloovig de schouders ophalen en vragen, wat genot een Engelschman van zijn leven hebben kan, zonder het verzet van den herbergpraat tusschen pot en pint. Juist dezelfde spottende ongeloovigheid spreidt de Engelschman ten toon als men hem den Zondag der Belgen beschrijft, en glimlachend vraagt hij naar den zonderlingen toestand van een Belgisch huishouden en naar het lot der verlatene vrouw en verwaarloosde kinderen.

W. Riter.