Het Belfort. Jaargang 8

[p. 251]

Boekennieuws en kronijk.

Limburgsch Jaarboek, 1892-93. Uitgegeven door de Limburgsche Maatschappij voor Letterkunde en Wetenschap. Bilsen: L. Simoens en Bollen.

Een Limburgsch Jaarboek, dat zal wat zijn

En vol wantrouwen nam ik het boek ter hand.

Die ongunstige stemming zou niet lang duren.

Reeds de nadere beschouwing van het titelblad wekte mijne nieuwsgierigheid op. Wie had ooit in het dood Limburg eene Maatschappij voor letterkunde en wetenschap vermoed? En wat moesten al die namen: Veldeke, Emerix, Dautzenberg, Van Hasselt, Conincx, Bormans, Tits, enz. enz., om de inlijsting van den titel heen, namen van bekenden en van onbekenden, wat moest dat beduiden?

Het Voorwoord leerde mij aldra hoe de bijval van Doornkapper's ‘Drada’ de Limburgsche letterbeoefenaars had doen inzien wat er hun vooral ontbrak: bekend te zijn. Vandaar tot het vereenigen aller jeugdige krachten in ééne Maatschappij, was er maar een stap. En dat het uitgeven van een Jaarboek, ter bekendmaking van het letterkundig leven in die afgelegene gouw, de eerste bekommering der nieuwe maatschappij zoude zijn, spreekt ook van zelf.

Goedheil den eersteling, goedheil voor de blijde verrassing!

Hij is eene belofte voor de volgende jaren. Hij is eene doodnoodige prikkel voor het letterkundig leven dat gansch Vlaanderen door schijnt te willen insluimeren. Hij is bovendien degelijk op zich zelf, leerrijk in het wetenschappelijk, boeiend in het letterkundig gedeelte, immers vol afwisseling van toon en verscheidenheid der behandelde stof...

Met den heer E. Geraets doen wij eerst een alleraantrekkelijkst tochtje in de Aardrijkskunde van Limburg. De heer Jan Duqué gaat ook mede, en vertelt ons gaandeweg van de eigenaardigheden van het Limburgsch dialekt, of liever van de eigenaardigheden der Limburgsche dialekten. De heer Julius Labbé neemt de gelegenheid te baat om ons over het Bargoensch in zijne geboortestreek een heele boel bijzonderheden te verhalen, de eene al belangrijker dan de andere. Daar komt ons van den heer A. Schoepkens een brief toe vol klachten over het

[p. 252]

verwaarloozen der oudheidskunde in Hollandsch-Limburg. Dat maakt ons eene pooze spijtig gezind. Neen, neen, dat niet! roept de heer L. Lambrechts (uit Hoesselt bij Bilsen) ons toe. En om onze vroolijke luim te herstellen zingt hij ons eene heele reeks liedjes uit zijn geboortedorp voor, enkele pereltjes daaronder. En zoo komen we allengs aan het einde van het wetenschappelijk gedeelte: nadat men ons nog eventjes gesproken heeft van wat er ontbreekt aan de Limburgsche geschiedvorsching, komt eindelijk de heer C. Huysmans aan het woord, om ons van de Geschiedenis der Limburgsche letterkunde eene korte schets te ontwerpen.

‘Het aandeel van Limburg in de letterkundige beweging der Nederlanden is tot heden toe niet altijd juist bepaald geworden.’

Met die bewering leidt hij zijn onderwerp in.

Hetzelfde kan gerust gezegd worden van elk gewest der Nederlanden.

Er ontbreekt veel aan al de letterkundige geschiedenissen die wij tot hiertoe bezitten, die van Jonckbloet en van te Winkel zelfs inbegrepen. Hoeveel er ook op het gebied der letterkundige vorsching in de laatste vijftig jaren gedaan werd, toch blijft er nog zooveel te ontginnen, dat het nog immer de grootste verdienste blijft van elke nieuwe poging de letterkundige ontwikkeling in haar geheel te schetsen, dat men daardoor eerst gewaar wordt hoe talrijk en hoe groot de leemten zijn die nog moeten aangevuld worden.

De schets van den heer Huysmans, hoe vluchtig ook, is zeer verdienstelijk. Heinric van Veldeke, waarmede onze Middelnederlandsche letterkunde aanvangt, maar vooral het pas ontdekte en uitgegeven zeventiendeeuwsche Rederijkersstuk De Mensch-Wordingh, worden erin besproken. Wij willen over gansch deze bijdrage niet langer uitweiden, maar houden er aan aan te stippen dat zij op zeer gelukkige wijze het eerste gedeelte van 't Jaarboek besluit, en als 't ware den overgang vormt tot het letterkundige gedeelte.

Dat letterkundige gedeelte was ons een genot en eene verrassing. Wij wisten niet dat Limburg zooveel jonge en begaafde schrijvers telde. Onder Doornkapper's Sonnetten zijn er eenige zeer lieve en eigenaardige. De liedjes van Sevens, van Buckincx en van Arnold Sauwen munten uit door frisschen eenvoud en reine gemoedelijkheid. Meer nog dan dat alles troffen ons de klankvolle verzen van Prenau. Voor het proza is het echter M. Brants die met zijne roerende novelle: Sint-Joris, - een meesterstukje, - de kroon spant. En onder de dichters, R. Schrijvers, (de schrijver van den Volksbond!) wiens liefdeverzen, al liggen ze soms met maat en rijm overhoop, al komen er zwakke regelen en minder passende beelden soms in voor, zoo treffend zijn en zoo krachtig de diepte en den gloed van 's jongelings onstuimig minnen vertolken.

Vooral het treffende

Zij mint! Ei laat me nu en zwijgt
Terwijl mijn borst naar adem hijgt.....

[p. 253]

Doch ik wil niet citeeren. Men leze 't zelf. Men leze gansch het Jaarboek. En in de andere gewesten, God gave dat men naijver mocht gevoelen, zoodat toekomende jaar wij niet alleen een Limburgsch, maar ook een Westvlaamsch, een Oostvlaamsch, en een Brabantsch en een Antwerpsch te begroeten krijgen!...

Men heeft te veel tot hiertoe, bij het behandelen der letterkundige geschiedenis van onze taal, zich bepaald tot het bespreken der beroemde werken, der voorname schrijvers, of ten minste tot het bespreken van de werken en schrijvers die doorgingen voor beroemd of voornaam. Dat was heel onwetenschappelijk te werk gaan. Niet altijd is bekendheid een bewijs van waarde. En zoo zijn vele werken tot op onzen dag onbekend gebleven, die toch waarde hebben; en menige dichter, ons nauwelijks bij name gekend, zou mogen aanspraak maken op eene eervolle plaats in de rei onzer nederlandsche schrijvers.

Zoolang, ten andere, men niet eene betrouwbare letterkundige geschiedenis zal bezitten van elk gewest afzonderlijk zal er onmogelijkheid bestaan een volledig tafereel te ontwerpen van de algemeene ontwikkkeling onzer letterkunde.

Gent.

S.

Tooneelstukjes voor Studenten. Nummer I. Studentengril, kluchtspel in één bedrijf, door D.L. Schurmans, pastoor van het Begijnhof, oud-leeraar in 't Klein-Seminarie te Mechelen. - Gent, drukkerij A. Siffer, 1892.

Goede waar voor ons tooneel zal er nimmer genoeg zijn. Het tooneel leeft immers van nieuwigheden: dat geldt voor den stadsschouwburg, dat geldt voor het schooltooneel. En daarom begroeten wij met een hertelijk welkom hetgeen begaafde mannen ons goeds leveren. Hun werk is werk dat dienst bewijst: vraag het maar den leeraars. - Studentengril verdient waarlijk den naam van kluchtspel. Wij, in 't Mechelsche, wij kennen den heer Schurmans; zijn naam klinkt goed. Zoo dikwijls mochten we als student, als leeraar, zijne ‘stukjes’ toejuichen op de prijsuitdeelingen van het Seminarie! Hij kent het studentenvolk en hij kent zijne taal: twee noodzakelijke dingen, als men tafereeltjes uit het studentenleven naar de natuur wil schetsen. Zoek geene onmogelijke dingen uit den hoek; wees eenvoudig en doe lachen. Eenvoudigheid is zoo schoon! Zij kenmerkt Nummer I van den heer Schurmans. Daarbij past eene gemakkelijke en toch gekuischte taal: die vindt gij hier; men leest in éénen adem de 27 tooneeltjes af, en gij neemt pleizier in de 2 jonge studentjes met hunnen vader, en den patroon met zijnen klerk en zijnen knecht zien op en af te loopen, nu ernstig dan lachend, nu weenend dan opgebeurd... en op het einde zegt ge: mocht de heer Schurmans nog veel kluchtjes van dat slag uit zijne kartons halen! De karakters der handelende personen blijven van 't begin tot het einde hun eigen; zij zijn niet uit de lucht gegrepen, maar treden in echt wezen te voorschijn; zij slaan tot het al te belachelijke, tot het onnatuurlijke

[p. 254]

niet over... Meer zal ik niet zeggen. Heeren leeraars, probeert Studenengril met uwe schoolknapen; gij zult er bijval meê hebben, en gij zult den heer Schurmans overhalen, om nog menig ander nummer bij zijn nummer I te voegen. Het zij zoo.

Mechelen.

J. Brabantsen.

Gilberta, het zoo aandoenlijk gedicht van onzen achtbaren medewerker, O. Loosen S.J., dat hier in België zooveel bijval genoot, maakt tegenwoordig furore in Holland. Gisteren sprak de Katholieke Gids er met den grootsten lot van; heden wijden de Studiën van Utrecht er een lang artikel aan, waarvan wij de laatste regelen overschrijven.

‘...... Zoo is de schets eener causerie van V. van Tricht, in waarheid een tafereel uit onze sociale toestanden, met hun strijd tusschen arm en rijk, door P. Loosen in vloeiende, Hollandsche verzen uitgewerkt tot een heerlijk gedicht, dat in een gelukkig gekozen versmaat, harmonieëerend met het verheven eenvoudig onderwerp, menig teeder en aangrijpend tooneel te genieten geeft.

Is het onderwerp verheven eenvoudig, het gedicht is het eveneens. Men verneemt er de stemme der natuur, maar der veredelde natuur; diep en warm gevoel, aan nauwkeurige waarneming gepaard, dat niets vaags, niets onbestemds heeft; zonder zucht tot pathos en rethoriek; geen valsch vernuft, geen gezochte woordekeus, geen gekunstelde en bijna onverstaanbare versbouw, doch alles eenvoudig natuurlijk, in dien gulden eenvoud, die het zegel van het ware en schoone is, en daarom van de echte, goede poëzie.

Wij sluiten met het veelzeggend woord van de gezaghebbende Dietsche Warande aan het slot harer beoordeeling van Gilberta: - Allen vrienden van goede dichtkunst aanbevolen - dat wij zonder eenig voorbehoud tot het onze maken.’

Het is een zeldzaam en veelbeteekend verschijnsel, dat de Hollandsche tijdschriften aan het gewrocht eens vlaamschen schrijvers zoo onvoorwaardelijken lot toezwaaien.

Men beschikt nog slechts over weinige exemplaren van het zwaar geprezen gedicht. (0.50 fr.)

Antwerpen.

B.

Een Pic-Nic in Proza. Amsterdam. S.L. Van Looy, 1893.

Zonderlinge dingen komen er voor in deze eerst en vooral prachtig gedrukte bloemlezing. Eene bloemlezing, namelijk, uit den Nieuwen Gids.

Wij, hier in Vlaanderen, kennen zeer weinig de letterkundige bewegîng in Holland. Een groot ongelijk van onzentwege; het eenige wat we konden ter ontschuldiging inroepen is dat de boeken in Holland zoo duur kosten, en dat het inschrijven op Hollandsche tijdschriften zoo zich zelven verbiedt, om dezelfde reden.

De Nieuwe-Gids-Pic-nic kost fl. 2.25.

Bijdragen van Frederik van Eeden, den schrijver van den kleinen Johannes; bijdragen van Jac. Van Looy, van Frans Ebens, van L. Van

[p. 255]

Deyssel, van A. Aletrino, van Jan Veth, van Albert Verwey, van Ch.M. van Deventer, van Ary Prins en F. Van der Goes. Een heel bataillon nieuwen, jongen, vurigen, bezielden. Een heel bataillon kunstenaars, goochelaars, tooveraars met de pen. De Voorwacht.

Afwisseling genoeg. En alles keurig gedacht en keurig gezet. Vreemd heel dikwijls. Suggestief altijd. Vinnig hekelend gewoonlijk.

Wie de nieuwe school wil leeren kennen, nemen dus den Pic-nic ter hand. Doch men versta ons wel. De warme toon dezer aanbeveling sluit niet in dat, zoo wij al ingenomen zijn met den vorm, wij het ook zijn met den inhoud, met de stellingen der Nieuw-Gidsianen... Men leze den Pic-nic, jawel: men leze hem voor den stijl, - voor den stijl alleen.

Brugge.

S.

Davidsfonds. - Jaarboek voor 1893. Heel goed gevuld met onderscheidene waar. Volgens mij boeit zulks meer de aandacht des lezers, dan die langgerekte verhalen, soms nog lastig om te verstaan, welke men dikwijls uitgeeft.

Met het oog op de verspreiding der boeken van 't Davidsfonds. en der goede lectuur in 't algemeen, ware het wenschelijk, van tijd tot tijd zoo een deel ‘Kort goed’ in 't licht te zenden. Men vindt er een greintje gezonde politiek en werkmans quaestie, aardig afwisselend met een of ander rooversverhaal of avontuur. Recht prettig! en naar ieders smaak.

Eene opmerking nochtans. Het ware te wenschen, in 't belang onzer dierbare taal, dat men in 't Davidsfonds wat meer censuur gebruikte op taal- en stijlgebied.

Hamme.

K.J.

- In eene aanteekening onder aan de bldz. 194 van die Beroerlicke tyden, de gekende kroniek over Gent, door Mark van Vaernewyck, leest men:

‘Jan van Glymes, markgraaf van Berghen, met eene zending vanwege Margaretha van Parma bij Philips II gelast, stierf in Spanje den 21 Mei 1567. Floris van Montmorency, te Simancas in de gevangenis geworpen, werd er den 16 October 1570, op bevel van Filips II, in 't geheim verworgd.’.

Alle misdaden die op rekening kunnen gelegd worden van Philip II, zijn door zekere geschiedschrijvers met genoegen vermeld. Men kent de legende der ‘100,000 slachtoffers van den gewetensdwang’, op bevel van Philip II in ons land ter dood gebracht.

Wie bewijst er de waarheid, of de valschheid der misdaad, in boven staand uittreksel vermeld?

K. VI. Academie. - De Academie heeft drie verhandelingen ontvangen voor hare wedstrijden van het loopende jaar.

1^o vraag: Klank- en vormleer in de werken van Jan van Ruusbrouc.

Eene verhandeling, dragende tot kenspreuk dit vers van Maerlant:

[p. 256]

 

Kens onder der zonne

 

Menschelic were, dat wet al bloot,

 

Hen heeft wel verbetrens noot.

Beoordeelaars, de heeren P. Willems, Daems en Bols.

3^e vraag: Huiselijk leven, zeden en gewoonte in eene Vlaamsche gemeente gedurende de 2^e helft der XVIII^e eeuw, bepaaldelijk vóór de Fransche omwenteling.

Beoordeelaars, de heeren de Potter, Hansen en Mathot.

Bij brief van den heer minister van binnenlandsche zaken en openbaar onderwijs wordt der Academie bericht, dat de heer De Beule, onze verdienstelijke stadgenoot, gelast is met het beitelen van het marmeren borstbeeld van H. Conscience, om geplaatst te worden in de salons van het Academiepaleis.

De Academie heeft van leeraar D. Claes te Namen, eene noticie ontvangen betreffende de vertaling van zekere woorden in het beroemd proces van Coucke en Goethals.

De heer Micheels doet lezing van eene biographische nota betrekkelijk de vertaling in Vlaamsche verzen van het treurspel Sapho, van Grillparzer, door leeraar J.L. Haller met veel talent bewerkt.

† José Zorrilla. Spanjes grootste dichter, in den nieuweren tijd, José Zorrilla, werd onlangs op Staats kosten ter aarde besteld. Hij was te Valladolid ten jare 1817 geboren, en was de dichtvriend van den Galicier Pastor Diaz.

Er ligt in zijne poëzie iets zwaarmoedigs en melancholisch dat sterk aan Byron herinnert. Bovenal stelt hij de grootheid van Spanje ten tijde van Cervantès, en treurt om haren huidigen val. Hij zag ook de toekomst in en besefte het nut van het wederbeleven der oude overleveringen, tot het heropbeuren der Spaansche poëzie.

Schier alle dichtsoorten heeft hij aangewend. Hij schreef Vertellingen en Legenden (welke onder den invloed van Hoffmann staan), Dramen, b.v. El eco del torrente (De echo aan den stroom), Los dos vereyes (De beide onderkoningen), El zabatero y el rey (De schoenmaker en de koning); deze staan onder den invloed der Fransche romantiek. Zijn hoofdwerk Don Juan Terrorio, waar de held der Juansage aan een beter einde komt dan in de alombekende, en niet ter helle dompelt, maar door de kracht der liefde verlost wordt, heeft hem een overgrooten en welverdienden roem bij zijn volk verworven.

Het groot drama, nu sedert veertig jaren geschreven, heeft niet min dan 3 millioen franken aan de uitgevers opgeleverd.

† Jozef Gantrelle, leeraar emerttus der Gentsche hoogeschool. Hij was een geleerde classieker en schreef verscheidene gewaardeerde taalkundige werken over de meesterwerken der oudheid. Hij was een der bestuurders van La Revue de l'instruction publique, en schrijver van La nouvellc grammaire latine, Eléments de la grammaire latine, Histoire de Tacite, enz.