Het Belfort. Jaargang 8

[p. 211]

Die Borchgravinne van Vergi.

DIT gedicht, dat 1127 verzen bevat, werd door een ons onbekend dichter, blijkens de laatste regels er van, in 't jaar 1315 vervaardigd. De vraag of ons gedicht een vertaling is van een oorspronkelijk franschen text, dan wel voor een zelfstandige bewerking moet worden gehouden, is alsnog niet met zekerheid te beantwoorden.

Wat den inhoud betreft, deze komt in hoofdzaken op het volgende neêr: Een even schoon als dapper ridder, die in hoog aanzien stond bij den hertog van Bourgonje, had liefde opgevat voor de burggravin van Vergi, 's hertogen nicht. De geliefden plachten elkander op daartoe bepaalde tijden te ontmoeten op de kamer der laatste, nadat deze als teeken dat zij alleen was, haar hondje had doen gaan in den aan haar kamer grenzenden boomgaard, waarin de ridder alsdan reeds wachtte. Maar ook de hertogin had liefde opgevat voor dezen ridder, die evenwel haar genegenheid niet beantwoordde. Toen zij eenmaal zoover ging dat zij hem haar liefde verklaarde, werd zij afgewezen, daar hij niet weten wilde van zulk een ontrouw jegens zijn heer, den hertog. De afgewezene keert terug naar haar kamer, houdt zich ziek en geeft als reden voor haar toestand op, dat de hertog een verrader heeft onder zijn vrienden, den ridder, die haar tot ontrouw wilde verleiden, en betreffende wien zij eischt, dat

[p. 212]

haar gemaal hem het land zal ontzeggen. De ridder wordt ontboden en als hij de waarheid van de bewering der hertogin ontkent, dwingt de hertog hem dan te zeggen wie hij wel lief heeft. Hoe noode hij zijn hartsgeheim openbaart, acht hij het in dit geval noodig te zeggen, dat hij de gravin van Vergi bemint en zij hem, ja hij verhaalt zelfs van zijn ontmoetingen met haar en hoe het trouwe hondje hun beiden goede diensten bewees. En als de hertog zich vergewist heeft van de waarheid dezer mededeelingen, en zeker is van 't bedrog zijner vrouw, eert hij den ridder nog te meer. Maar juist dit verdriet zijn gemalin. Weêr houdt zij zich alsof groot leed haar was weêrvaren, en na menige list weet zij eindelijk haar man 't hem door den ridder meêgedeeld geheim te ontlokken. Sinds zint zij op wraak. Als op Pinkster de hertog de edele vrouwen en jonkvrouwen uit alle landen aan zijn hof ontvangt en 't feest in vollen gang is, acht zij 't oogenblik dier wrake gekomen.

Zij spreekt de burggravin van Vergi toe en zinspeelt op haar liefde en op het kunstje van het gedienstige en wel afgerichte hondje. De aangesprokene verwijdert zich kort daarop naar de kleedkamer, meent dat haar minnaar hun beider geheim verried en in wanhoop over zulk een trouwloosheid beneemt zij zich het leven.

De ridder, die iets later haar lijk slechts vindt, steekt zich 't zwaard door 't hart, terwijl de hertog, op 't vernemen van deze noodlottige gebeurtenis met het nog bebloede zwaard zijn eigen vrouw den schedel verbrijzelt.

Zelf gaat hij als kruisvaarder ver van zijn land, niet achtend zijn macht en bezit.

Het is duidelijk, dat heel het gedicht niet anders is als een waarschuwing aan geliefden om toch nooit hun zielsgeheim te openbaren aan derden, onder wie zoo licht een verrader kan schuilen.

[p. 213]

1-3.	1-3.
Gherechte minnare, waer ghi siit,	Wilt gij rechtgeaarde minnaars zijn, wees, waar gij ook zijt, altijd op uw hoede, dat gij geheim houdt al wat u geheim te houden past.
Siit op v hoede in alder tiit,
Ende heelt, dat v te helene steet;
105-108.	105-108.
Want ic houde wel ouer dat,	Want ik houde het daarvoor, dat een genot aangenamer is, daar, waar 't ons zelden vergund is te komen, dan daar waar men telkens komen kan.
Dat beter feeste es tselker stat,
Die men selden hebhen mach,
Dan die men heuet alden dach.
308-314.	308-314.
Die ridder, die grote droefheide	De ridder was zeer bedroefd en begeerde ten zeerste op goeden voet te zijn met zijn heer. Want noode zou hij zijn land verliezen, waarin hij een zoo dierbaar pand, als zijn vriendin de burggravin van Vergi, zou moeten achterlaten
Hadde, ende begherde sere
Die vrienscap van sinen here.
Want hi node verloes sijn lant,
Daer hi in soe dieren pant
Laten soude, siin vriendinne,
Van Vergi die borchgravinne.
367-371.	367-371.
Maer goet ende lant haddi twaren	Maar land en bezitting zou hij voorwaar ten eenen male vaarwel gezegd hebben, indien hij slechts had mogen behouden zijn vriendin, die de vreugd en 't geluk zijns levens was.
Alte male laten varen,
Haddi allene behouden moghen
Siin vriendinne, diene in hoghen
Ende in peise leven dede.
413-418.	413-418.
Ic liete mi eer doghen ouer luut	Ik liet mij eer in 't openbaar de beide oogen uitsteken; meent gij, dat ik onoprecht zou zijn. Neen, bij God, alwat gij mij zegt, zou ik, al was 't aan mijn eigen zuster, niet zoo gemakkelijk over vertellen.
Deen na dander steken wt.
Waendi dat ic valsch soude siin?
Neenic, al waert die suster miin;
Dat ghi mi seit, nenic, bi gode,
Ic soudt vertrecken herde node.
565-569.	565-569.
Ende sanc oec dit liedekiin:	En zij zong ook dit liedje: Altijd moeten mijn oogen zien, waar zij mijn geliefde bespeuren kunnen; want hij, die heel mijn hart bezit, moet insgelijks mijn oogen hebben.
Altoes moeten miin oghen sien,
Waer si miin lief vereeschen mogen;
Want hi heeft al die herte miin,
Des moeti hebben met die oghen.

[p. 214]

836-839.	836-839.
Vrouwe borchgravinne, siit blide,	Wees blijde, burggravin, want dien gij nu mint, is schoon en welgemaakt; gij hebt thans een vroolijk minnaar.
Want ghi mint no ten tide
Een scoen lief ende feitiis,
Ende hebdt enen fraien amiis.
852-855.	852-855.
Die vrouwen hoordent alle wale,	De vrouwen, die daar in de zaal waren, hoorden 't allen wel, maar zonder te weten, waar het lachen der burggravin betrekking op had
Die daer waren in die sale,
Maer niet en wisten se, wat droech,
Om dat die borchgravinne loech.
882-883.	882-883.
Hi es die gone, die oit was	Hij is degeen, die immer mijn vreugd en mijn troost was.
Miin deduut ende miin solas.
977-979.	977-979.
Gaet in ghene waerderebbe sien,	Gaat eens in gene kleedkamer zien of zij daar wellicht mag zijn, want hier zie ik haar niet.
Want icke siere hier niet,
Ofte si daer mach wesen iet.
1099-1105.	1099-1105.
Entie hertoghe omdat	En het rouwde den hertog zoozeer dat zij om zijnentwille gestorven waren, dat hij als kruisvaarder over zee trok, waar hij aanstonds tempelier werd, terwijl hij al zijn heerschappij hier achterliet.
Hadde den rouwe soe groet,
Datse om sinen wille doot
Waren, heefti tcruce ontfaen,
Ende voer ouer zee saen,
Daer hi te hant wert tempelier,
Ende liet al siin heerscap hier.

1. Gherechte. - Rechtgeaard.

3. Te helene. - Inf. van helen - (bij ons nog over in: de heler is zoo goed als de steler), thans verhelen, - met voorafgaand voorzetsel.

Steet. - Naast hi gaet en hi staet vinden wij ook hi geet en hi steet.

105. Houden over. - Wij zeggen: houden voor.

211. Verloes. - Voor verloos, bij ons alleen verloor; maar van verkiezen hebben wij beide vormen bewaard, verkoos en verkoor (uitverkoren).

312. Dier. - Dierbaar.

367. haddi. - Syncope van hadde hi.

Twaren. - In waarheid, voorwaar.

370. Diene. - Die ne, die hem; naast hem vinden wij den vormene (en, ne).

[p. 215]

Hoghe. - Vreugde.

371. Peise. - Vrede (paix) in pais en vrêe is dus pleonasme.

413. Over luut. - In 't openbaar; bij ons alleen in den zin van ‘ten aanhooren’, maar vroeger ook in den zin van ‘ten aanzien’ gebruikt.

415. Waendi. - Ghi of gi (eigenlijk 2^c pers. Plur., maar gebruikt ook voor 't Sing.) wordt samengetrokken met den werkwoordsvorm.

416. Neenic. - Samengetrokken uit neen ik, evenals als vroeger ‘ja ik’ in gebruik was.

418. Soudt. - Soude het.

Vertrecken. - Vertellen, openbaar maken.

Herde of harde. - Zeer, in hooge mate, evenals in het Latijn 't adv. valde van validus, sterk.

567. Vereeschen. - Zien, bespeuren. Eescen beantwoordt aan het Eng. to ask, dat vragen beteekent, en is ons eischen.

569. Met. - Insgelijks.

838. Feitiis. - Goed van uiterlijk.

839. Fraai. - Misschien van dezelfde afkomst als vro, opgewekt, vroolijk.

Amiis. - Fr. amis.

854. Dragen. - Beduiden, beteekenen, betrekking hebben op.

882. Gone. - Gene.

883. Deduut. - Vreugde (afleiding).

Solas. - Troost, solatium.

977. Waerderebbe. - Garde-robe, kleedkamer. Kiliaan geeft op: waerd-rubbe, waerd-robbe, waerde-rebbe, vestiarium; alzoo de plaats waar men kleêren bewaart.

978. Siere. - Samengetr. uit Sie ere of re.

1102. Tcruce ontfaen. - Ter kruisvaart gaan (het teeken des kruizes op den mantel ontvangen).

1104. Te hant. - Aanstonds.

1105. Heerscap. - Heerschappij, macht.

Grosthuizen (Noord-Nederland).

F.W. Drijver.