Het Belfort. Jaargang 8

[p. 165]

Iets over de hedendaagsche lectuur.

EEN klein punt waarop ik de aandacht van alle Vlamingen zou willen vestigen is op de hedendaagsche lectuur of liever op die zoogezegde volksuitgaven van romans, die tegenwoordig, lijk iedereen het weet, bijna uitsluitelijk de lezing van onze Vlaamsche familiën uitmaken.

Niemand zal betwisten dat er op onze dagen veel gelezen wordt. Het onderwijs is op onze buitengemeenten zoover gebracht dat er tegenwoordig maar weinige huigezinnen meer gevonden worden waar men noch lezen noch schrijven kan. Het is niet moeielijk er zich van te overtuigen. Men hoeft daarvoor alleenlijk, in den geest, zijne gemeente te overloopen. Hoevele huisgezinnen zoudt gij vinden, denkt gij, waar er 's avonds, bij voorbeeld, geene uitgaven van volksbibliotheeken of geene feuilletons van dagbladen gelezen worden? Ik durf er u van verzekeren, goede lezer, dat het getal der niet lezende huisgezinnen klein zou zijn en dat gij zoudt verwonderd zijn over den drift naar lectuur van onze buitenmenschen. Ik spreek daar van drift naar lectuur, ja men moet het gezien hebben hoe verzot zij zijn op de lezing om het te kunnen gelooven, men moet het ondervonden hebben hoe zij geheele weken naar het verschijnen van het nummer der volksuitgave of van het vervolg van den feuilleton in het weekblad verlangen, om er zich een gedacht van te kunnen geven. Het is te betreuren dat die lectuur zoo weinig nut teweeg brengt voor hunnen geest, doch hunne verbeelding moet voldaan worden, en lijk het lichaam stoffelijk voedsel noodig heeft zoo doet zich tegenwoordig dezelfde noodwendigheid voor hunnen geest gevoelen.

Ik zegde daar straks dat er geene huisgezinnen of toch weinig meer zijn waar men geene uitgaven van volksbibliotheeken en feuiletons vindt. Romans en verhalen, ja, dat is de lezing op onze dagen. Van godvruchtige boeken, levens van Heiligen, moet ik niet spreken, die zijn van onzen tijd niet meer, maar die behooren wel tot den goeden ouden tijd; andere tijden, andere zeden, luidt het spreekwoord, en zoo mag men het ook op de lezing toepassen.

[p. 166]

Weet gij, geeerde lezer, wat ik voor lectuur in een eenvoudig huisgezin vond? Ik vond daar afleveringen van de ‘Brooddraagster’, het ‘Roode Testament’, de ‘Twee Wiegen’, het ‘Huis des Duivels’, ook nog afleveringen van de ‘Twee Weezen’, de ‘Geheimen van het Hof van Madrid’. Wil ik zeggen dat er onder die werken geene zijn die mogen gelezen worden? Neen dat zal ik niet beweren, doch hetgeen zeker is, is dat al die vertalingen van Fransche romans (vooral de ‘Twee Weezen’, en de ‘Geheimen van het Hof van Madrid’) geene goede lezing voor onze goede Vlaamsche lieden bevatten. Onze Vlaamsche jongelingen en meisjes hoeven in al die Fransche zeden en gebruiken niet ingewijd te worden; hunne vlugge inbeelding moet zich met al die tooneelen uit de bedorvene Fransche modewereld niet bezig houden. Ik spreek nog niet van die Fransche zedelooze en goddelooze romans die men ook nog hier en daar zou kunnen aantreffen, maar die men, God dank, toch nog zelden bij onze goede en eenvoudige buitenlieden vind: Wat onze Vlaamsche aangename en nuttige leesboeken aangaat, die boeken zijn vreemd in de handen van onze dorpelingen, tenzij hier en daar een werk dat men in de eene of de andere prijsdeeling heeft gekregen.

En wat zou daar wel de oorzaak van mogen zijn? Waarbij het komt, geëerde lezer, dat juist die Fransche vertalingen gelezen worden en onze Vlaamsche boeken in den vergetelhoek geraken, dat is omdat de bewoners van onze buitengemeenten gemakkelijk en goedkoop die vertalingen van Fransche romans kunnen bekomen. De propaganda die met die romans gemaakt wordt is door iedereen gekend. Het is niet noodig hier te zeggen hoe de uitventers van die uitgaven des Zondags hunne waren aan den man doen en hoe gretig die prullen door de dorpelingen gezocht worden. Het kost hun bijna niets, enkel eenige centiemen om hunnen leeslust te voldoen. Verwondert het u dan dat die uitgaven zulken aftrok hebben en dat onze echte Vlaamsche werken niet gelezen worden!

Over eenige weken sprak ik met eenen persoon, die een hartstochtelijke lezer was, van het werk ‘De Twee Weezen’. Het gesprek kwam natuurlijk op zijnen geliefkoosden roman.

- ‘Mijnheer, zeide hij, weet gij hoeveel mij dat werk in het geheel zal kosten met zijne 175 afleveringen?’

- ‘Neen, hoe zou ik dat weten.’

- ‘Ik reken dat het zoo iets als 12 fr. zal zijn!’

- ‘Zoudt gij, vroeg ik hem (want het was maar eene arme duivel), uw geld niet aan iets nuttigers kunnen besteden? 12 fr. is eene mooie som voor u.’

- ‘Het is waar, Mijnheer, 't is veel; ook indien ik dat in eens moest betalen zou het er niet van komen, maar lijk het werk nu verschijnt in afleveringen, wordt men dat niet gewaar; het is alle weken maar eenige centiemen.’

[p. 167]

Wat zegt gij daar van, lieve Lezer? zou men dat stelsel ook op onze Vlaamsche boeken niet kunnen toepassen? Hoe wenschelijk ware de verwezenlijking niet van dat systeem? Dan zouden onze goede lieden toch niet gedwongen zijn hun geld aan die vertalingen uit het Fransch te besteden en zij zouden hunnen geest met eene goede Vlaamsche lezing kunnen voeden. Indien men, bij voorbeeld, de werken van onze beste romanschrijvers en novellisten, zooals Hendrik Conscience, August en Renier Snieders, Ecrevisse, Vrouwe Courtmans, Sleekx, enz., in volksuitgave, per kleine afleveringen, deed verschijnen, zou dat geene ware weldaad zijn voor onze Vlaamsche buitenlieden? Volgens mij is de beste volksuitgave van Vlaamsche schrijvers die der werken van August Snieders. Zou men de werken van andere schrijvers zoo ook niet kunnen doen verschijnen en ze voor de kleine lieden toegankelijk maken? Doch om ze toegankelijk te maken voor het volk moet ze verspreid worden, en dat ontbreekt. Die uitgave kan men gemakkelijk genoeg in de steden bekomen, doch voor de lieden van het platte land valt dat moeielijk. Welken aftrok zou zulke uitgave niet genieten indien ze zoowel te krijgen was als die vertalingen uit het Fransch? Op denzelfden voet als deze zouden onze Vlaamsche volksuitgaven moeten ingericht worden en men zou er propaganda hoeven mede te maken lijk er propaganda gemaakt wordt met die vertalingen van Fransche romans. Eene ware volksuitgave moet zonder moeite onder het volk kunnen verspreid worden, gemakkelijk door het volk te krijgen zijn. Voor de volksuitgave die ik voorstel zou er in bijna iedere gemeente een persoon moeten zijn bij wien men iedere week de aflevering kan bekomen.

Op dien voet, dunkt mij, zou er vooruitgang te doen zijn, met zoo eene uitgave in te richten zou men eenen grooten dienst aan het Vlaamsche volk bewijzen. Gelijk eene slechte lezing den mensch bederft en tot alle slechte daden bekwaam maakt, zoo doet eene goede lezing ons ook het goede hoogachten, zoo ontsteekt eene goede, vaderlandsche lezing de liefde tot het vaderland en leert ons op de voetstappen onzer voorvaderen wandelen. De zaak, zooals ik ze voorstel, is misschien moeielijk, doch het goede dat men er zou door teweegbrengen moet alle moeielijkheden over het hoofd doen zien.

K.C.

Sint-Niklaas.