Het Belfort. Jaargang 8

[p. 11]

Beatrijs.

Het voor ons liggend gedicht - dat bestaat uit 1038 verzen - is geen vertaling, maar werd bewerkt naar een mondeling verhaal, 't welk den dichter werd medegedeeld door een kloosterbroeder, die het op zijn beurt vond in zijn boeken - waarschijnlijk in Alanus de Insulis of in Dialogus Miraculorum. - Als tijd van ontstaan van de ‘Beatrijs’ kan men rekenen het begin der 14^e eeuw.

De inhoud komt, in hoofdzaken althans, op het volgende neêr: De minzieke Beatrijs ontvlucht aan de hand van haar minnaar het klooster; te samen wonen zij in weelde zeven jaar in een schoone stad. Hun geld was opgeteerd, de man verlaat haar, haar achterlatend met twee kinderen. Zeven jaren brengt zij daarop in ontucht door, brood winnend voor haar en haar kindren. Al bedelende trekt zij - nadat zij zich bekeerd heeft van haar zondig leven - met haar kindren 't land door. Dan keert zij terug in het klooster, nadat zij in een vizioen hiertoe aangezet werd, en haar verteld werd dat Maria zelf al den tijd van haar afwezigheid, haar diensten als kosteresse heeft vervuld. Aan den abt biechtte zij al haar euveldaden, en vergeven werden haar hare zonden, terwijl de abt, als hij 't covent verlaat, hare kinderen met zich neemt en voor hen zorgt, zoodat zij opgroeiden tot brave menschen.

[p. 12]

9-13.	9-13.
Ic wille beghinnen van ere nonnen	Ik wil 't verhaal van een non beginnen. God gunne mij, dat ik goed slage en het goed ten einde brenge, geheel naar waarheid.
Een ghedichte. God moet mi onnen
Dat ict te painte moet gheraken
Ende een goet ende daer af maken,
Volcomelyc na der waerheide.
34-36.	34-36.
Si plach te ludene in die kerke	Zij placht in de kerk te luiden, het lichten de altaarversierselen bracht zij in gereedheid en wekte de kloosterlingen.
Si ghereide tlicht ent ornament,
Ende dede opstaen alt covent.
59-61.	59-61.
In constu niet gheseggen als	Ik zou het u alles niet zeggen kunnen, hoeveel geluk en ongeluk uit liefde's beker vloeien.
Hoe vele ghelux ende onghevals
Uter minnen beker ronnen.
195-203.	195-203.
Als mettinen waren ghesongen	Als de vroegdienst van ouden en jongen, die in 't klooster waren, afgeloopen was, en allen te samen wedergekeerd waren naar de slaapzaal, bleef zij alleen in 't koor en zeide hare gebeden op, zooals zij vroeger dikwijls deed.
Beide van ouden ende van jongen,
Die daer waren int covent,
Ende si weder waren ghewent
Opten dormter al ghemene
Bleef si inden coer allene,
Ende si sprac haer ghebede,
Alsi te voren dicke dede.
302-306.	302-306.
Die werelt hout so cleiae trouwe,	In de wereld, al is het waar, dat ik mij tot haar gewend heb, is zoo weinig trouw te vinden; zij gelijkt den bedrieglijken koopman die nagemaakte ringen voor echte verkoopt.
Al hebbic mi ghekeert daer an;
Si slacht den losen coman,
Die vingherline van formine
Vercoept voer guldine.
510-515.	310-315.
Al droghic alle daghe een hare	Al droeg ik dagelijks een haren kleed en kroop er op handen en voeten meê van land tot land, al kleedde ik mij in ruwe pij en ging ik barvoets, nochtans kon ik niet bewerken, dat ik vrij werd van mijn zonden.
Ende croper met van lande te lande
Over voete ende over hande,
Wullen, barvoet, sonder scoen
Nochtan en constic niet ghedoen,
Dat ic van sonden worde vri.

[p. 13]

667-669.	667-669.
Terwijl si lach in dit ghebede	Terwijl zij in dit gebed verzonken lag, viel haar een slaap op de leden, die haar zacht deed insluimeren.
Quam een vaec in al haer lede,
Ende si wart in slape sochte.
681-685.	681-685.
Al dijn abijt vinstu weder	Heel uw kloosterkleedij zult gij op het altaar zien liggen: hoofddoek, kap en schoenen kunt gij gerust aandoen. Breng Maria er uw hoogsten dank voor.
Ligghen opten outaer neder
Wile, covele ende scoen
Moghedi coenlijc ane doen
Des danc hoeghelike Marien.
703-706.	703-706.
Si seide: ‘God, gheweldich here,	Almachtig God, sprak zij, sta den booze niet toe, dat hij mij ooit in meer verdriet storte dan mij thans is wedervaren.
En ghehinct den duvel nemmermere
Dat hi mi bringhe in mere verdriet
Dan mi nu es ghesciet.
954-961.	954-961.
Al desghelike en wet God niet	Zoo weet ook God niet, dat gij uw gebeden leest en vast; dat helpt u geen zier, gelijk het ook alles verloren moeite is, dat gij u kastijdt. Gij zijt in uw zonden zoo verzonken, dat God boven in zijn rijk u niet hoort.
Dat ghi leest ende vast;
Dat en helpt u niet een bast,
Hets al verloren pine
Dat ghi neemt discipline.
Ghi sijt in sonden soe versmoert
Dat God u heden niet en hoert
Boven in sijn rike.

Ere. - Eenre werd door assimilatie tot eere of ere.

Moet. - Optatief, moge.

Onnen. - Gunnen.

Ict. - Ic het.

Te pointe. - Fr. à point, juist (wij zeggen nog: iets is in de puntjes).

Te ludene. - De inf. der verba gaat uit op ene, als er een voorzetsel aan voorafgaat.

Ghereiden. - Gereed maken.

Ornament. - Ornamentum, versiersel.

Alt - Al het.

Covent. - Klooster.

Constu. - Praet. van connen met pers. voornw.

Als. - Alles.

Ronnen. - Praet. van rinnen; (zoo gewonnen, zoo geronnen).

Mettinen. - Matutinae - eerste gebeden der kloosterlingen, de vroegdienst. Nog over in ‘korte metten maken’.

[p. 14]

Opten. - Op den.

Dormter. - Dormitorium, slaapzaal.

Coer. - Koor.

Dicke. - Dikwijls.

Slachten. - Met volg. dativ. gelijken.

Losen. - Loos, bedriegelijk, listig (de looze vos).

Coman. - Koopman, van daar ons komenij.

Formine. - Uit den samenhang blijkt, dat de bedoeling is ‘valsch goud’. Evenwel is de oorsprong van dit woord, dat een âpax legomenon is, niet duidelijk; misschien staat het in verband met forma of met ferrum.

Guldine. - (Evenals silverijn, enz.) de uitgang ijn van deze adject. is nog over in den uitgang en van ons gouden, zilveren.

Hare. - Haren kleed.

Wullen. - Ruwe pij.

Scoen. - Plur. van scoe. Onze meervoudsvorm ‘schoenen’ is een stapelvorm; in het duitsch heet het enkelv. nog schüh.

Nochtan. - Wederkeerige assimilatie of wisselwerking, staat voor nog dan, het duitsche dennoch, ons nochtans. In althans zit het woord hand.

Ghedoen. - Bewerken, iets gedaan krijgen.

Vaec. - Slaperigheid.

Werden in slape. - Inslapen, evenals ‘in wake werden’, ontwaken.

Abijt. - Het fr. habit, kleed.

Vinstu. - 2^e praet. v. vinden met pron. pers.

Outaer. - Altaar; ou en al wisselen af, zooals blijkt uit houden naast halten, menigvoudig en mannichfaltig enz.

Wile. - Hoofddoek.

Covele. - Kap, keuvel.

Ghehinct. - Gehengen, toelaten.

Bast. - Iets van weinig beteel enis, 't helpt u geen zier.

Hets. - Het is.

Pine. - Moeite.

Discipline. - Tucht, kastijding.

Versmoert. - Bedolven, verzonken.

Grosthuizen (Noord-Nederland).

F.W. Dryver.