Het Belfort. Jaargang 7

[p. 47]

Wapel.

IN Middelned. oorkonden komt men het woord Wapeldrinken tegen, dat volgens Meyer beteekent: iemand in vuil water werpen, of daarmede iemand begieten: 't gene nog al wel met den zin der Middelned. uittreksels overeenkomt. Wapeldrinc beteekent de daad.

In 't Oudfriesch kent men wapuldepene, wapeldepinge, wapeldrank, wapelpine met dezelfde bediedenissen.

't Angelsaksensch heeft vapul, scaturigo en wapolian scatere.

Wapeling beteekent bij Meyer vuil water.

Wat wil wapul, wapel, wepel zeggen, dat in al deze Oudvlaamsche en Oudfriesche woorden te voorschijn komt?

Volgens de woordenboeken heeft het de beteekenis van staande water.

Welke is de afleiding van dat zonderling woord?

De oude afleidkunde bracht het in verband met kwabbelen, wabbelen, wobbelen, bewegen, maar om die naamreden goed te doen behoefde men te toonen in welke Friesche voorbeelden p met b verwisselt en welke betrekking er bestaat tusschen de beide bediedenissen van kwabbel en water.

Wij zochten sedert lang te vergeefs naar de afleiding van wapel als 't Muséon van April laatstleden verscheen met de schoone studie van hoogleeraar Ph. Colinet over de vorming eeniger groepen van Indogermaansche wortels.

[p. 48]

De Indogermaansche talen scheppen hunne woorden bij middel van suffixen.

In het tijdperk dat het bestaan der Indogermaansche talen, ja der Indogermaansche grondtaal voorafging, in het tijdperk van hetgeen men de protoarische taal zoude mogen heeten, schijnen de voorvoegsels in 't vormen der woorden eene rol te hebben gespeeld.

Veronderstelt in het protoarisch tijdperk den wortel ek: hij heeft zoo genomen woorden voortgebracht.

Mits het voorvoegsel v, wierd hij vek en uit deze gedaante zijn andere woorden ontstaan met dezelfde grondbeteekenis.

Mits het voorvoegsel s, wierd hij sek en daaruit zijn nogmaals zinverwante woorden ontsproten.

In het tegenwoordig tijdperk der Indogermaansche talen is het spoor dier woordengroepen nog te vinden en Ph. Colinet heeft tot boven de dertig woordengroepen ontleed, waar men nog al duidelijk een twee- of drievoudig wortelverband lijk dit van ek, vek, sek ontwaart.

Een voorbeeld.

Wortel ek = scherp, snijdend, wetten, snijden. Hij geeft den Sanskrietschen wortel aç, eten, het Sanskr. açri, snijdend, het Latijn acuo, acies.

V-ek geeft Sanskr. vā̓çī̇. bijl.

S-ek geeft Oudhoogd. sahs, mes, Lat. seco, Middelned. saghe.

Wij meenen dat die ontdekking ons de naamreden van woorden zal verschaffen die te voren alle ontleding wederstreefden en onder 't lezen der merkweerdige bijdrage van Colinet hebben wij aanstonds den uitleg van wapel aangeteekend.

Hij was gevonden.

Onderzoekt het volgende woordverwantschap.

Wortel: ōp. Van daar het Sanskr. ā̓pas, de wateren, het Gr. ὄπος, het Oudpersisch āpi, het water.

V-ōp verschaft ons vāpī, put, en 't Oudslavisch vapa, stagnum.

[p. 49]

S-ōp geeft sapio, sappig zijn, verstaan, beseffen, en waarsch. ook sap en saft, enz.

Zou ons woord wapel in dit woordengeslacht, onder v-ōp, geene plaas vinden om 't betoog van Colinet nog kracht bij te zetten?

Mogen wij ons woord als w-ap-l niet ontleden?

De Indogermaansche consonantische u die in 't Oudind. en 't Got. als v te voorschijn komt, luidt in 't Westgermaansch w: 't is het voorvoegsel v.

Ap vertoont den wortel bewaard in 't Sansk. ā̓pas, wateren, 't Gr. ὄπος, sap enz.

Ap, water, op zijn eigen, is vermoedelijk ook bewaard in ons oudsprakig Dietsch, in een zeker getal Dietsche plaatsnamen, die aldus hunne beteekenis, lijk deze welke met Water beginnen, en deze welke Ee, A, Aix, Aken heeten, hebben ontvangen: Bona dicta ape in 1450 te Olden-Keppel gelegen en daar nu nog als De Kerkenaap bekend, Apenbroek, buurtnaam te Heel in Limburg, Apenhorst, wijknaam te Aalten, Apenhuizen, buurt te Batmen, Appen, buurschap te Voorst, Apen d'Amont en Apen d'Aval, dorpsnamen in het Pas-de-Calais.

l is het overblijfsel van den Indogermaanschen suffix -lo, die ook te voorschijn komt in 't Got. hakuls, mantel, in 't Oudhoogd. snabul, snavel, in 't Angels. slapol, slaperig, enz. enz.

Daar is echter eene moeilijkheid.

Wapel, staande water en kan aan 't Oudslav. vapa, stagnum, niet beantwoorden, omdat de Indogerm. p als f in 't Germaansch te voorschijn komt.

Dat is de regel inderdaad; maar de klankverschuiving is somwijlen gestoord, en even als wij hopen nevens cupere, stap nevens 't Oudsl. stopa, sap nevens sapio ontwaren, zoo ook mogen wij met recht wapel nevens vapa vermoeden.

Uit onze nederige bijdrage blijkt het dat onze kostelijke taal nog al duidelijk het wortelverband ap, v-ap, s-ap vertoont en vertegenwoordigers voor elkeen van de drie leden oplevert.

J. Claerhout.