Het Belfort. Jaargang 7

[p. 31]

Bekendmakingen.

Afleidkunde. - Daar verschijnt bij Trübner, te Straatsburg, eene nieuwe, verbeterde uitgaaf van Fr. Kluge's Etymologisches Wörterbuch.

Dat er in 't geleerde Duitschland, ook soms appelen voor citroenen verkocht worden, bewijst de aankondiging, met groot gerucht gedaan, van een nieuw Duitsch afleidkundig woordenboek, waarin de grondbeginselen van onzen Lambert ten Kate, heel merkweerdig in de verleden eeuw, zullen toegepast worden. De opsteller is K. Faulmann, professor te Weenen.

Wij lezen in den Ned. Spectator van 6 Februari:

Francks woordenboek heeft, wie had het gedacht?
't Nu eindlijk van slof tot sukkelen gebracht.

De oudhoogduitsche H. - In de kostbare verzameling: Quellen und Forschungen, verscheen bij Trübner te Straatsburg, het volgende werk van H. Garke: Prothese and Aphaerese des II im Althochdeutschen. Prijs 3 M.

Nieuwe uitgaaf. - D^r Kuiper bezorgde eene nieuwe, gekeurde uitgaaf van het middelned. gedicht: Karel ende Elegast.

Bastaardwoorden. - Wij lezen in het tijdschrift, Taal en Letteren, n^o 1, 1892: ‘Zeer verschillend is het oordeel, dat over deze woorden geveld wordt: de puristen, vooral in België, veroordeelen elken vreemden indringer; anderen gebruiken bij voorkeur vreemde, liefst verfranschte uitdrukkingen...

Ook hier zal de waarheid wel in het midden liggen.’

A. De Paepe. - J. Vercoullie getuigt van het opstel van onzen medewerker: 't Werkwoord in den Indo-Germaanschen Taalboom, het volgende: ‘De jonge heer De Paepe bewijst door dit resumé dat hij aanleg heeft voor de studie der taalkunde en hij zou er dan ook moeten toe besluiten, van dien aanleg gebruik te maken.’

Namenkunde. - Wij hebben twee opstellen van Johan Winkler ontvangen over de namen der ingezetenen van Leeuwarden ten jare 1511 en over Helmondsche namen uit de Middeleeuwen. Zij zijn vooral belangrijk omdat zij de doopnamen en geslachtsnamen in hunne oudste, en bijgevolg in hunne oorspronkelijke of weinig versletene gedaanten behandelen. Zij zijn in volksaardigen en gemoedelijken trant geschreven, maar daarom niet te min geleerd.

Eenheid van Taal. - In 't Ned. Museum van 15 Februari heeft J. Vercoullie eene bijdrage geschreven over Eenheid van Taal. Omdat er in ons land daar veel over getwist wordt, deelen wij er het slot van mede, dat het stelsel van den taalgeleer le over dit punt bevat: ‘Wanneer toch zullen wij tegenover onze taal redeneeren zonder vooroordeelen, eenvoudig weg, gelijk alle andere volkeren tegenover de hunne, en gelijk wij zelf tegenover elke andere taal?

Welke mag wel de oorzaak van dien toestand zijn? Om het

[p. 32]

antwoord te hebben is het voldoende, na te gaan wanneer een nationale of internationale beschaafde verkeertaal bestaat. Welnu, beschaafde verkeertaal is synoniem met hegemonie, - hegemonie op het gebied van staatkunde en handel, van letterkunde en wetenschap, van kunst en nijverheid. Zoolang die niet is, of zoohaast die niet meer is, staan in een zelfde taalgebied alle dialecten, in een zelfden volkencyclus alle nationale talen met gelijke rechten tegenover elkaar.

De hegemonie van Londen en Parijs is in Engeland en Frakrijk onbetwist: daarom is er een beschaafde engelsche en een beschaafde Fransche verkeertaal, die algemeen zonder tegenspraak aangenomen wordt, nl. de beschaafde spreektaal van die twee steden.

Onderstellen wij dat de invloed van andere groote steden in die twee landen eens tegen den invloed der hoofdplaatsen opweegt: van dat oogenblik is de heerschappij van het Engelsch en het Fransch niet meer algemeen en andere vormen gelden nevens de thans bestaande. Geraakt eindelijk de hegemonie in de macht van eene dezer andere steden, dan bestaat van dit oogenblik wederom een eenvormige Engelsche of Fransche verkeertaal, maar verschillend van de tegenwoordige.

Hetzelfde kunnen wij zeggen van de internationale betrekkingen....

Passen wij dat toe op onze Nederlandsche toestanden en wij zullen onmiddelijk beseffen dat de drijfveeren die de taalparticularisten doen handelen, niet degene zijn die ze bewust of onbewust, maar eerder onbewust dan bewust voorgeven: bewaren van ouder en beter vormen, verrijken der taal, verstaanbaarder worden voor het volk, enz. enz. Neen, de eenige oorzaak is dat de hegemonie van Holland boven de andere Nederlandsche gewesten niet meer algemeen gevoeld en erkend wordt, en dat niet een dier andere gewesten op weg is, de hegemonie machtig te worden. Toestand vol gevaar! Want zonder hegemonie, geen algemeene beschaafde vorm. Een reeks dialecten, ja, maar geen taal! En toch, niemand kan anders overtuigd zijn, dan dat eenheid van taal onmisbaar is. Daarom is het de heilige plicht van elken Nederlander, te handelen volgens die overtuiging en niet volgens persoonlijke voorkeur en grillig gevoel. De hegemonie van Holland, hoewel niet meer algemeen erkend, bestaat nog... Het hangt alleen van Holland af, die te doen erkennen, maar het hangt van elk individu af, die te willen erkennen’.

Geslachten in het Nederlandsch. - In Taal en Letteren 1^e afl. van dit jaar staat er een merkweerdig opstel van Dr. Kollewijn over de geslachten der zelfstandige naamwoorden in het Nederlandsch.

Van waar komt de groote moeilijkheid in Noord-Nederland om de geslachten te leeren kennen? ‘Uit de beschaafde spreektaal, als ook uit bijna alle Noord-Nederlandsche dialecten is het verschil tusschen mannelijk en vrouwelijk geslacht sinds lang verdwenen.’

Daarna beschrijft de taalkundige de geschiedenis der geslachten en de pogingen die men gedaan heeft om de geslachten in de schrijftaal kunstmatig te bepalen.

Wat stond er te doen als men eens voor goed de zaak wilde regelen?

[p. 33]

‘Onzes inziens hadden de taalkundigen kunnen zeggen: na een tijd van verwarring is het onderscheid tusschen mannelijke en vrouwelijke buigingsuitgangen in het Nederlandsch verloren gegaan. Pogingen om het kunstmatig in stand te doen blijven, moeten op den langen duur falen; zij zullen den schrijvenden Nederlanders heel veel last veroorzaken, zonder daar iets nuttigs voor in de plaats te stellen; zij zullen de klove tusschen spreek- en schrijftaal onnoodig verbreeden en daardoor nadeelig inwerken op beide. Daarom ruste in vrede, wat gestorven is!’

Leerwijze. - Die de spraakgeleerdheid begeert te oefenen, beginne met het werk van J. Vercoullie: Algemeene Inleiding tot de Taalkunde. Hij studere daarna de Grundzüge der Phonetik van Sievers. Daarmede gewapend kan hij twee standaardwerken aanvangen te weten, den Grundriss der vergleichenden Grammatik der Indo-Germanischen Sprachen van K. Brugmann en den Grundriss der germanischen Philologie van H. Paul. Die reeds wat gevorderd is kan op de hoogte gehouden worden door het volgend tijdschrift: Indogermanische Forschungen. De eerste jaargang bevat voor de germanisten o.a. de volgende opstellen: K. Brugmann, Lat. velimus, got. vileima, angels eard. O. Wiedemann, Got. hrot; Got. saiwan en Got. fairguni.

J. Cl.