Het Belfort. Jaargang 7

[p. 232]

Matthias de Vries.

DEN negenden Oogst 11., ontviel den Nederlandschen stam een man, wiens verscheiden wij, Vlamingen, zonder ondankbaarheid, niet stilzwijgend kunnen laten voorbijgaan. Dien dag ontsliep, te half elf 's avonds, de Nestor der Nederlandsche taalgeleerden, Dr. Matthias De Vries. Geboren te Haarlem, den 9 November 1820, genoot De Vries, door de zorg van zijn vader, gedurende zijne jeugd, eene uitstekende opleiding. Op drie-en-twintigjarigen ouderdom, promoveerde hij te Leiden in de letteren en werd onmiddellijk na die promotie aan het Gymnasium te Leiden aangesteld. In 1849 volgde hij te Groningen professor Lulofs op; sedert het jaar 1852 was hij hoogleeraar te Leiden. In 1890 als zeventigjarige afgetreden, mocht hij die gedwongen rust niet lang genieten: uitgeput door langdurig lijden en door het leed hem veroorzaakt door het afsterven zijner gade en dit van verschillende zijner kinderen, stierf hij na een welvervuld leven, gesleten in den dienst der wetenschap.

Wat Matthias De Vries voor de wetenschap geweest is, kunnen wij niet in deze weinige regelen uiteenzetten; eene, hem waardige, studie van zijn werk alleen kan hem naar waarde leeren schatten, want in de geschiedenis der Nederlandsche taalwetenschap zal hij de eerste plaats bekleeden. Zonder overdrijving mag men zeggen, dat hij de ware grondlegger is der Nederlandsche taalkunde als wetenschap. Waar vóór hem op dat gebied nog gelief hebberd werd, verhief hij, door zijne ongemeene kennis, de studie der moedertaal tot den rang eener vaste wetenschap en deed aan de Nederlandsche philologie eene plaats toekennen op de hoogeschool naast de classieke. Toen hij nog student was, bezorgde hij van Hooft's Warenar eene uitgave, welke, thans uit den handel, slechts antiquarisch tegen goud bekomen kan worden - die een waar meesterwerk was en die ons heden nog verstommen doet over de verbazende mate der kennis, welke de geleerde reeds op dien jeugdigen ouderdom vergaderd had. Ook later door hem bezorgde uitgaven van Middelnederlandsche teksten, zooals die van den Leekenspîeghel van Jan van Boendale, en die van Maerlant's Spieghel historiaal zijn meesterstukken in hunnen aard. Deze arbeid op het gebied van Middelnederlandsche taalkunde zou geleid hebben tot de uitgave van een Middelneder-

[p. 233]

landsch Woordenboek, waarvoor M. De Vries een aanzienlijk apparaat vergaderd had. Maar pas was met die uitgave aangevangen of het Groot Woordenboek kwam hem gansch in beslag nemen. Grootmoedig stond hij dan gansch zijn apparaat af aan Dr. Jan Verdam, die het nog steeds verder bewerkt, terwijl hij zelf zich met ongemeene toewijding ging zetten aan het bewerken van het Woordenboek, waar hij in 1851 het ontwerp van aanbood op het derde Nederlandsch Congres te Brussel. Met het ontwerpen van dit Woordenboek zal De Vries onverwelkelijke lauweren als wetenschappelijk man geplukt hebben, terwijl hij daardoor den ganschen Nederlandschen stam ten hoogste aan zich zal hebben verplicht. De Vries is eerst en vooral de man van het Woordenboek, waarvan hij de Inleiding schreef en waaraan hij jarenlang ingespannen arbeid wijdde. Deze Inleiding mag geen Nederlander, die van zijn taal houdt en de kennis er van op prijs stelt, ongelezen laten. Vooral in Zuid-Nederland zou ze moeten gelezen worden: die lectuur zou ongetwijfeld zeer goede vruchten opleveren.

De lotgevallen van het Woordenboek uiteenzetten, daar kunnen wij niet aan denken. Laat ons hier slechts in herinnering brengen, dat, alhoewel door het afsterven van den meester en de aanstelling van Dr. Uhlenbeck als hoogleeraar in het Sanskrit te Amsterdam, twee redacteuren aan 't Woordenboek ontvallen, dezes voortzetting en eindelijke voltooiing thans gewaarborgd zijn door den werklust der jongere redacteuren, de HH. Kluyver, Beets, Muller, De Vreese. Voor De Vries is het een troost geweest, de overtuiging in 't graf te mogen meênemen, dat zijne leerlingen zijn werk zullen ten einde brengen.

Heeft M. De Vries den ganschen Nederlandschen stam aan zich verplicht, den Vlamingen moet zijne herinnering dubbel dierbaar zijn; want hij was bij uitstek de Nederlander, die met onze beweging sympathiseerde. Ontelbaar zijn de Vlamingen, die bij hem eene hoffelijke - neen, eene echt vaderlijke bejegening vonden. Steeds was hij bereid, waar het noodig wezen mocht, met den schat zijner ongeevenaarde kennis van dienst te zijn. Steeds vloeiden zijne brieven aan de jongeren in Zuid-Nederland, die zijn geliefkoosd vak beoefenden, over van de warmste innigheid. Daarom wil de schrijver dezer weinige regelen, die ook met de hulpvaardigheid van dien grooten Nederlander zijn voordeel doen mocht, als Jan Ten Brink in Elsevier's Maandschrift, de schim van den geliefden meester den afscheidsgroet toefluisteren: Ave pia anima.

H. Meert.