Het Belfort. Jaargang 7

[p. 49]

Nederduitsche bloemlezing.

(Dicht- en Prozastukken verzameld door J. Bols en J. Muyldermans. Tweede deel. Tweede uitgave.)

DAT een Vlaamsch boek aan zijne tweede uitgave komt, is een te zeldzaam feit om niet met vreugde vernomen te worden. 't Is waar, hier geldt het een schoolboek, dat reeds in al de bisschoppelijke colleges van het Mechelsch en ook in vele andere buiten het aartsbisdom aangenomen is. Wonder is het dus niet, maar toch verheugend, dat de eerste uitgave op ruim twee jaar tijds uitgeput was. Wat goeds moet zij bij de studeerende jeugd niet gesticht hebben!

Vele goede hoedanigheden moeten in eene Bloemlezing samentreffen, wil zij als eene echt verdienstelijke haren weg maken en blijven maken. Keurige voorbeelden bevatten, waar taal- en stijlregels zullen worden op getoetst, dit is, ja, het eerste, het hoofdzakelijkste, maar op verre na niet het eenigste dat vereischt is. In hare rijke verscheidenheid moet eene Bloemlezing stukken behelzen niet alleen van alle vakken, maar ook van al de voortreffelijke schrijvers uit al de gouwen van het spraakgebied. Een boeiend mozaïek zal zij wezen, waar alle kleuren en tinten in dooreenspelen: eene trouwe weerspiegeling van de edele gedachten en gevoelens, die in den geest en in het hert van een volk opwellen en hunne verhevenste uitdrukking vinden in de lettergewrochten der meesters van het geschreven en gesproken woord. Niet alleen in de klasse moet een leesboek dienst doen; hij moet ook buiten de klasse de lieveling der studenten zijn: een gunstig teeken is het, als dezen een snipperuurken weten te bezuinigen of zelfs eenige stonden trachten te stelen om in hunne Bloemlezing te kunnen blâren en herblâren.

Meer dan een der lezers van het Belfort kan wellicht, gelijk schrijver dezes, van zich zelven getuigen, hoe hij in zijne schooljaren naar zulk een leesuur hunkerde, hoe hij misschien in een hoeksken wegkroop om luidop te kunnen lezen en aldus ten volle te genieten;

[p. 50]

want, ja, echt goede stukken, den jongelingen als toonbeelden voorgehouden, komen hun verrukkend schoon voor, daar zij die in den tooverspiegel hunner jonge verbeelding aanschouwen. De muziek der verzen hunner Bloemlezing zingt jaren lang in hun oor, en de indruk van het boek op geest en hert is onuitwischbaar.

Daarmee is nu genoeg betoogd dat eene Bloemlezing een boek is niet alleen voor den meester om hem het onderwijs te vergemakkelijken, maar ook voor den leerling om hem de studie te vervroolijken; een boek niet alleen voor onderricht, maar ook voor opvoeding.

Dit alles moet men in aanmerking nemen om een gepast oordeel over de Bloemlezing der heeren Bols en Muyldermans te vellen. Zij hebben een boek gemaakt, geleidelijk voor den meester en aangenaam voor den leerling. Waar zij tusschen het belang van den meester en dat van den leerling te kiezen hadden, hebben zij dezen laatste misschien met voorliefde bejegend; vandaar dat Proza- en Dichtstukken, dat beschrijvingen, verhalen, lier- en leerpoëzij, redevoeringen en verhandelingen, in plaats van elk een afgezonderd vak te beslaan, in bonte verscheidenheid dooreengemengd zijn, enkel met inachtneming van den graad van moeilijkheid. Aantrekkelijker wordt alzoo het boek, dat is buiten kijf: neem al de steentjes van een mozaïek, leg roode bij roode, blauwe bij blauwe, groene bij groene enz., gij doet het mozaïek te niet; het kunstige van het geheel verdwijnt om plaats te maken voor vervelende eentonigheid. Hetzelfde gebeurt met eene Bloemlezing, die elk lettervak streng pedantisch afzondert.

Doch is de dooreenmenging der schriftsoorten niet schadelijk voor een methodisch onderwijs? Bij ondervinding antwoorden wij: neen; in het gebruik der Bloemlezing vonden wij het integendeel nuttig voor den leerling, hem zelf na de lezing een stuk tot dees of geen vak te laten thuis wijzen. Voor den leeraar nochtans is het gemakkelijker, indien de stukken in hunne vakken gelederd staan. Daarom hebben de verzamelaars, wellicht gehoor gevende aan de uitgedrukte wenschen sommiger professors, bij de nieuwe uitgaaf eene tafel gevoegd, waarin de stukken volgens hun vak aangewezen worden. Zoo wordt het boek gerieflijker en blijft even aantrekkelijk.

Doch vooral als opvoedingstuig is de Bloemlezing verdienstelijk liefde voor God en Kerk, teedere kindermin, trouwe betrachting der studentenplichten, gehechtheid aan vaderlandsche taal en zeden, fierheid op hunnen stam, deze en meer andere deugden hebben de verzamelaars aan de Vlaamsche jongelingen willen instorten, 't zij door aangename lessen, 't zij door ingrijpende voorbeelden. De Bloemlezing is er eene voor christene Vlamingen; zij ontsluit, ja, voor de jeugd ook de kunstschatten onzer Noorderbroeders en geeft haar eenen voorsmaak van de grootsche gewrochten der Hollandsche meesters; zij biedt uittreksels van hoogstverdienstelijke schrijvers, die, jammer genoeg! hier te lande nauwelijks genoemd worden, als van Bohl, da Costa, Haafner, Ockerse enz. Zoo krijgen de Noord-nederlanders een aanzienlijk deel

[p. 51]

in de kunstopleiding onzer jeugd, en te recht! De Zuid-nederlanders echter werden niet stiefmoederlijk behandeld: zij werden vooral bijgeroepen waar het op vaderlandsche en huiselijke opvoeding aankwam; door de hun ontleende voorbeelden zal de Vlaamsche student van jongs af een diepen blik leeren werpen in het grootsch verleden van ons volk, in zijn lijden en strijden, in zijn eenvoudig familieleven, in zijn stil godsdienstig gevoel en in de vrije uitspatting zijner vreugde. Wij mogen dan zeggen dat de Bloemlezing zoo volledig is als zij voor christene jongelingen zijn mag; want er kon natuurlijk niet aan gedacht worden, hun den weg te wijzen naar den afgodentempel der kunst, waar het god- en zedelooze voor het schoone aanbeden wordt.

Moeten wij nu nog gewagen van de kostbare aanteekeningen beneden bij ieder stuk gevoegd en van de verwijzingen naar andere stukken ter vergelijking? De leeraars, die de Bloemlezing bezigden, hebben dit alles naar weerde leeren schatten: wat al opzoekingen werden hun gespaard en voor hoeveel andere de sleutel gegeven! Wat hulpmiddelen om de lessen af te wisselen en op te zetten, om oordeel en smaak bij de studenten te scherpen! Doch ook voor het zelfonderricht bleek de Bloemlezing uiterst nuttig: de leerlingen, die ze uitlazen, hadden, bijna zonder het te weten, eenen leergang gehad van Geschiedenis der jongere Nederduitsche Letterkunde; zij hadden kennis gemaakt met al de groote schrijvers uit België en Holland sedert de 17^de eeuw; 't was tevens ook een leergang van Letterkunde; want de verhandelingen over Taal en stijl (als b.v. Vondels Aanleidinge ter Nederduitsche Dichtkunst) kunnen voordeelig Boileau's Art Poétique vervangen; en de hoogere kunstbespiegelingen voeren den geest des leerlings tot in de Wijsbegeerte der Kunst; zij zijn bijzonder geschikt voor rijkbegaafde jongelingen, geroepene schrijvers en dichters, wien zij het hert ontvlammen voor het verheven doel der Kunst: des menschen veredeling en Gods verheerlijking.

Voegen wij hierbij de talrijke geschiedkundige toelichtingen, die onontbeerlijk zijn voor het verstaan der stukken, maar voor den leeraar dikwijls zoo bezwaarlijk om vinden, en wij zullen moeten bekennen dat de Bloemlezing eene ware goudmijn is.

Zullen wij nu beweren dat er niets op hare verdienste af te dingen valt? Dat men b.v. gezorgd heeft om niets dan meesterstukken bijeen te garen? Neen, zelfs dunkt ons dat uit zekere schrijvers een gelukkiger keus ware te doen geweest; maar toch is het waar dat de min goede stukken tusschen de meesterstukken als verloren liggen. Op eene groote uitgestrektheid (het boek bevat 178 voorbeelden) zijn natuurlijk bergen en dalen. En heeft het misschien zijn nut niet in, dat hier en daar een stuk wat afsteekt tegen de andere? Het nog grove Kritiekmes der studenten zal dan ook al eens op eenen bult stooten en het zal hun een vermaak zijn dien te vinden en uit te snijden.

Zeggen wij ten slotte dat de verzamelaars zich hebben onthouden van de weinig eerlijke winstberekening, waardoor sommige uitgevers van schoolboeken bij elke nieuwe uitgave de voorgaande onbruikbaar maken:

[p. 52]

de tweede uitgave der Bloemlezing is, wel is waar, verrijkt met eenige stukken, vooral uit de jongstverschenen boeken getrokken, als b.v. de lieve schetsen uit P. Verstraetens Leven van Pater Beckx; maar buiten die eenige aanvullingen en de hoogervermelde verbetering in den Bladwijzer is er weinig veranderd; orde der stukken en nummering der bladzijden bleven nagenoeg dezelfde. De nieuwe Uitgave kan dus hand aan hand gaan met de eerste. Hebbe zij een nog spoedigeren aftrek! Dit wenschen wij tot groei en bloei onzer Letterkunde en tot nut der studeerende jeugd.

F.