Het Belfort. Jaargang 7

[p. 62]

Davidsfonds. - Gentsche afdeeling.

GEN maandag 15 December had het jaarlijksch plechtig feest dezer afdeeling plaats, hoofdzakelijk ingericht om de belooningen uit te reiken aan de leerlingen (der vrije burger- en volksscholen, voor beide geslachten), die in den wedstrijd voor Vlaamsche taal hebben uitgemunt.

Zooals verleden jaar, was de plechtigheid vereerd door de tegenwoordigheid van Mgr. Stillemans, bisschop, door een aantal leden der Wetgevende Kamers, te Gent verblijvende, door verscheidene hoogleeraren aan de Universiteit, parochiepastoors en andere priesters der stad, door de bestuurders en bestuursters der katholieke scholen en een aanzienlijk getal burgers, wier kinderen zouden geroepen worden om hunnen prijs te ontvangen.

Het feest bestond uit drie deelen: 1^o zang en declamatie, door jongens en meisjes van genoemde inrichtingen; 2^o eene voordracht, 3^o de uitreiking der prijzen.

De feestrede werd uitgesproken door den eerw. heer J. Muyldermans, thans geestelijken opzichter van het katholiek onderwijs te Mechelen. Hij begon met hulde te brengen aan het bestuur van het Davidsfonds, dat zonder ophouden streeft om de studie der moedertaal te doen bevorderen, en voegde er zijne gelukwenschen bij aan de bekroonden, en dezer ouders.

De beoefening der volkstaal (zoo drukte de Redenaar zich uit) is van het hoogste maatschappelijk belang, de strijd voor haar behoud en voor hare onverjaarbare rechten is een kamp voor het behoud onzer zelfstandigheid en onafhankelijkheid.

De Roomsche Kerk heeft, te allen tijde, gezorgd voor het onderwijs van de kinderen des volks; zonder de Pausen ware de oude wereld wellicht nog in den nacht der barbaarschheid gedompeld.

Van vóor 850 werd in een concilie het onderwijs der kinderen als eene dringende noodzakelijkheid aangeprezen.

Het concilie van Latranen gaf bevel dat ook de kinderen der onvermogenden moesten onderwezen worden.

In 1207 werd te Mechelen een Begijnhof gesticht, alwaar men de kinderen laafde aan de bron van letteren en wetenschap.

De Jezuïeten, in latere tijden, bevorderden meest van allen het onderwijs; zij werden later krachtig geholpen door de Broeders der Christelijke Scholen, gesticht door den gelukzaligen de la Salle; en beide geestelijke instellingen, bijgestaan door zoovele andere liefdadige en onderwijzende kloosterlingen, vormen het machtige bolwerk, dat het christen geloof heeft opgeslagen om de zielen der lieve kleinen voor God te bewaren, hunnen geest te ontwikkelen, en er mannen der toekomst van te vormen, die hunnen Schepper dankbaar en hun vaderland getrouw blijven.

[p. 63]

De Redenaar maakte vervolgens eene vergelijking tusschen de handeling der Kerk en die van de godsdiensthaters, ketters en godloochenaars, die, te allen tijde, de vijanden van het onderwijs geweest zijn.

Tot staving haalde hij het gezegde aan van J.-J. Rousseau, die schreef: ‘Onderwijs het kind van den landman niet, het verdient geen onderwijs!’

Voltaire, die zoo dikwijls door de huidige godsdienstvervolgers als den grooten verspreider der volksverlichting wordt afgeschilderd, schreef het volgende: ‘Het volk moet geleid, niet onderwezen worden: er moeten ongeleerde schooiers zijn!’

De rede van den eerw. heer Muyldermans, waarmede wij onze lezers in de eerstkomende aflevering zullen mogen vergasten, is rijk aan historische aanhalingen; met klare, krachtige stem uitgesproken, verwierf zij eenen welverdienden bijval, en den dank en de gelukwenschen van Mgr. Stillemans, die op het einde der plechtigheid het woord nam om aan alle aanwezigen het Davidsfonds warm aan te bevelen, een woord waarover het bestuur dier vereeniging hem ten hoogste mag dankbaar zijn. Het Davidsfonds, (zegde zijne Hoogweerdigheid), is niet alleen een nuttige, maar zelfs eene noodzakelijke instelling op onze dagen, door het ijveren voor de volkstaal en door het bezorgen van goede en gezonde lezing. Al wie kan, dient dit werk te ondersteunen en er zich lid van te laten maken.

Zooals verleden jaar, en ook vroeger, heeft de prijskamp eenen hoogst bevredigenden uitslag gehad. Hij bestond uit een niet gemakkelijk dictaat, eenige taalkundige vragen, en een opstel (gegeven onderwerp). De leerlingen der 2^e reeks (beneden de vijftien jaar) hebben niet zoo goed geantwoord als vroeger, maar die der eerste reeks (boven de vijftien jaar), vooral de jufvrouwen, gaven blijk van ernstige, aanhoudende taaloefening. Ten bewijze zij hier, vooreerst, het dictaat medegedeeld: De Zondvloed.

Afgrijselijk was de verwoesting, die over duizenden jaren den ganschen aardbodem sloopte. De verbeelding deinst terug voor het tooneel van den straffenden zondvloed, waarvan Mozes ons in groote trekken het tafereel heef geschetst, en waarvan ook de overlevering aller volkeren het pijnlijk aandenken bewaard heeft.

Op een teeken des Heeren klotsen de zeeën buiten hunne oevers en jagen de losgebrokene waters over het aardrijk, de wolken des hemels scheuren open; ontzaglijke waterstroomen storten neder en mengen hunnen vloed met de wateren des afgronds. Vervaarlijke jammerklachten gaan er op uit bosschen en steden; menschen en dieren vluchten huilend voor den inrukkenden oceaan; zij ijlen van heuvel tot heuvel, klauteren van rots tot rots tot op de kruin van het hoogste gebergte... en de golven klimmen hooger en hooger; de schuimende oppervlakte der wateren stijgt onverpoosd; de stortvloeden des hemels stroomen onophoudelijk nêer. Achtereenvolgeas verdwijnen de daken der gebouwen, de toppen der boomen, de heuvelen, de bergen; en telkens worden

[p. 64]

er andere slachtoffers der altijd klimmende overstrooming verzwolgen. Nergens laat de zon eenen straal van hope door den zwart bewolkten gezichteinder heendringen; langzamerhand verspreidt zich de stilte over de onmeetbare uitgestrektheid der wateren. Duizenden lijken van menschen en dieren, met de verstrooide wrakken van de nijverheid en de pracht der ongelukkige drenkelingen, vlotten dooreen op de zwalpende baren.

Verscheidene leerlingen leverden dit waarlijk niet gemakkelijk dictaat zonder de minste fout, verscheidene andere met eene halve, eene of twee fouten. Scholen, waar zulke uitslagen verkregen worden, behooren ontegenzeggelijk tot de beste!

Geven wij nu een paar opstellen. 't Onderwerp was: Waar woont gij liever, in de stad of op den buiten? Waarom?

Eene der mededingende meisjes schreef het volgende:

Hoe frisch en schoon is het hier toch! Wat is de rustige buiten toch verkieslijker aan de woelige stad! Hier ten minste kan men ruim adem halen! Wat is het aangenaam en verkwikkend hier des morgens eene wandeling te doen langs akkers en velden, en de wonderen der natuur te bezichtigen: de bloemen en bladeren zijn overdekt met dauwdruppelen, die bij den opgang der zon als kostelijke parelen schitteren; de planten richten zich op en schijnen de natuur te willen groeten; de vogelen sturen een dankgebed naar boven en doen de rustige landbewoners ontwaken. Welhaast is iedereen aan 't werk, doch, daarvoor is men hier niet opgesloten in slecht verluchte gebouwen, en men staat hier niet nevens sissende ketels en gloeiende ovens, neen, men werkt hier in het open veld en de vogelen vergasten den landbouwer op een vroolijk lied. Iederen is hier opgeruimd en blijmoedig; des avonds keeren de veldbewerkers met een vroom gemoed naar huis en onderwege zenden zij nog eenen korten groet aan den grooten Werkman van hierboven.

Wat breng ik de avonden hier toch aangenaam door! Hoe graag luister ik naar den ouden maaier, die ons somtijds gedurende uren en uren aardige geschiedenissen en geestige sprookjes verhaalt. En hoe gelukkig ben ik niet, als ik mij ter ruste begeef en met een welgevallig oog op den voorbijgeloopen dag terugblik! O ja! nergens is er een zoo zoet, een zoo oprecht geluk te vinden als op den buiten.

Ziehier een tweede opstel:

Welk verschil tusschen het stille buitenleven en de woelingen, die men in de groote steden vindt!

Hoe zoet is het, des morgens, in Gods vrije natuur te wandelen, wanneer de vogelen, door hun zoet gekweel, de opgaande zon begroeten, wanneer de dauw de bloemen met duizenden peerlen bezaait, die in net zonnelicht als diamanten glinsteren! Daar spreekt alles van de Grootheid, de Almacht, van het Opperwezen, dat dit alles uit den niet trok...

Hoe zoet is het, de dartele zilvervischjes in den weldoenden gloed der zonne te zien spelen, het rustige beekje te hooren murmelen, dat, als met een zilveren stemmetje tot onze harten spreekt!

[p. 65]

En des avonds, wanneer de zon statig aan den gezichteinder verdwijnt en de velden met een purper licht bestroomt, hoe aangenaam is het dan, droomend langs de bloembedden te slenteren, terwijl de geest hooger opklimt en het hart inwendig een dankgebed ten hemel stuurt, om den Gever van al dit schoone lof en eer te bieden!

O! in de stad vindt men dit alles niet. Luidruchtige vermaken, waar men slechts aan wereldsch genot denkt, waar het gedacht van God niet eens in ons wordt opgewekt, ziedaar alles, wat zij ons geven kan...

Ja, duizendmaal verkies ik den stillen, nederigen buiten aan de steden met hunne prachtvolle huizen, grootsche paleizen, schitterende feesten!

Niet waar, Lezer, voor een vijftienjarig kind is dit zeer goed gesteld? Ziehier een derde stukje:

Wat is alles aangenaam op den buiten! Neen, de stad, met al hare vermaken, hare prachtige gebouwen en breede straten, kan mij niet verleiden!

‘Buiten’, dit woord bevat voor mij alles wat het hart eenigszins kan verzadigen: daar verheft zich het liefelijk kerkje te midden der lage woningen, daar is het ware, reine genot te vinden, daar ademt men vrij met volle teugen de frissche lucht in.

Hoe zacht is het daar in de lente! Alles schijnt er te leven en mede te zingen aan den lof des Scheppers! Het oog verlustigt er zich bij het zien der onmetelijk groene tapijten met ontelbare bloempjes doorzaaid; het gehoor is gestreeld door de aangename melodij van duizend gevlerkte zangers. En als de lente en de zomer verdwenen zijn, zou dan ook alle vreugd vervlogen zijn? Neen! Als veld en akker naakt en doodsch zijn, als het zoete koor der vogelen ophoudt, dan schaart elkeen zich rond den gezelligen, ouderlijken haard, en menig geestig sprookje doet het gezin de koude dagen vergeten.

Welhaast echter herleeft weer alles in de schoone natuur, en bijna onwillekeurig looft en dankt elk wezen den Schenker van al dit schoone, den Eeuwige, den Almachtige!

Wij schrijven letterlijk af, het laatste met aanduiding van enkele kleine feilen. De Lezers van Het Belfort zullen met ons bekennen, dat deze opstellen van 15 jarige leerlingen bekronenswaardig zijn, dat het onderwijs der moedertaal in onze scholen niets te wenschen laat. En wij vragen: welke gemeenteschool zou iets beter leveren?

Doen meest al onze scholen, middelbare en lagere, onder dat opzicht hun best, met leedwezen stellen wij vast dat twee hoogere burgerscholen: het S^te-Barbaracollege (Paters Jezuieten) en de St.-Amandsschool (Broeders), niet meedingen. Wordt de studie der taal dáar verwaarloosd? De eerw Bestuurders van genoemde inrichtingen beweren: neen, maar de onthouding in den wedstrijd van het Davidsfonds bekrachtigt die ontkenning geenszins. Zullen wij eindelijk toekomend jaar hunne leerlingen zien medekampen?

Een woord om te sluiten.

Onder den titel: ‘Le flamand et les classes “dirigeantes”’ kondigde de Bien public den 9 Augustus l.l. eenige beschouwingen

[p. 66]

at over de noodzakelijkheid voor den hoogen stand om de volkstaal aan te leeren, ten einde de klove, die sedert 1830 tusschen de grooten en de minderen bestaat, niet wijder te maken, ja, langzamerhand aan te vullen. Het blad voegde erbij dat het Congres van Mechelen uit dien hoofde het Vlaamsche vraagstuk onderzoeken zou onder een van zijn verhevenste en nieuwste (?) standpunten.

Dat was misschien het tiende artikel, dat de Bien public, met lange tusschenpoozen, in dien zin afkondigde. Wij nemen, zonder aarzelen, aan: met het loffelijkste inzicht, gansch rechtzinnig, maar het blad mag nog honderd zulke artikelen schrijven, nog honderdmaal de edelen en rijke burgers aanzetten om de taal des volks te leeren, zonder dat de minste verbetering in den toestand zal op te merken zijn, wanneer namelijk die verklaringen niet gepaard gaan met bepaalde voorstellen, krachtdadig herhaald tot den dag, dat die zullen aangenomen zijn.

Wat bedoelen wij?

Verbetering van het onderwijs.

Dat de Bien public zich aansluite bij ons, die sedert jaren bij de geestelijke overheid, gelijk bij de burgerlijke, er op aandringen om het Vlaamsch in de school den rang te geven, welken de taal des volks verdient; dat, van hunnen kant, de Bestuurders der scholen het oude, onvlaamsche stelsel laten varen, en onbevangen den eenig redelijken weg inslaan, waar vruchten te rapen zijn, die baten zullen.

Die het einde wil, wil ook de middelen!

Waar komt het op uit, het onderwijs der Vlaamsche taal aan te prijzen, als men zijne kinderen, bij voorkeur, naar de scholen zendt, waar men zeker is dat zij juist Vlaamsch genoeg zullen leeren voor het ‘débraillé des conversations familières’, of liever, juist genoeg om de meid, met gebroken woorden en verkeerde klemtonen, te zeggen, wat op de markt gekocht moet worden?

Waar komt het op uit, zijne eigene kinderen onophoudelijk uitsluitend in het Fransch toe te spreken, en de volkstaal geene plaats te gunnen aan den huiselijken haard? Waartoe strekt het, niets dan Fransche boeken op de leestafel te leggen, en bij den schoolbestuurder nooit ééns te beduiden dat de kinderen evengoed in het Vlaamsch als in het Fransch moeten onderwezen worden!

Laat het nu, Mijnheeren, niet blijven bij woorden, bewijst dat uwe aanbevelingen rechtzinnig zijn.

Herinnert u, vaders en moeders, ook gij, heeren Schoolbestuurders, dat weldra niemand in Vlaanderen tot eene openbare bediening zal worden geroepen, die niet behoorlijk de volkstaal spreekt en schrijft, en - dat geen lid van den richtenden stand, al stroomde in zijn aderen graven- of prinsenbloed, nog de minste kans heeft op de keuze van het volk (dat morgen in de voorbereidende kieswerkingen de uitgeleefde politieke vereenigingen vervangen zal), wanneer hij zich niet zal gewaardigd hebben de taal van het volk aan te leeren.

D.