Het Belfort. Jaargang 6

[p. 124]

Wenken en vragen.

Gou. De heer Jan Craeynest breekt eene lans voor ‘gouwe, gouwraad, gouwgrave, gouwhuis’; hij wil ook ‘gouwschepen, gouwschependom en wat dies meer zij’.

Hij steunt zich op het verslag van den heer A. Wauters, over het werk van Piot, betrekkelijk de pagi de l'ancienne Belgique, en komt tot het besluit dat het woord gouwe ‘best’ overeenstemt met het begrip van provincie. Beter hadde hij gedaan, dunkt ons, het werk des heeren Piot zelf in de hand te nemen, die over het gouwezen volledige, grondige studiën heeft gedaan.

Neen. Een gou kan, onder aardrijkskundig en ook niet onder bestuurlijk opzicht, met provincie worden gelijk gesteld. De bevoegdheid des ouden gougraven was niet deze van den huidigen gouverneur De oude gouwen stonden niet op den voet onzer provinciën; wij zegden 't in ons vorig artikel: het gewest, waar wij nu den naam aan geven van provincie, kon verscheidene gouwen tellen.

Wij drukten: ‘gougraaf, voor gouverneur, is te verwerpen, omdat de graaf behoort tot den adelstand, en een gouverneur de eerste burger de gereedste zijn kan.’ Waarop onze achtbare tegenspreker aanmerkt: een dijk-, zout- en pluimgraaf... was vroeger geen edelman.

Zulke, ja, zijn er geweest, en misschien nog wel andere graven; maar het bestuur van deze was niet gelijk aan het bestuur van den gougraaf; de oorsprong van hun gezag is niet dezelfde als van den eerstgenoemden, al kan het grondgedacht van ‘graaf’ bestuurder zijn, of toeziener. Waarom bedieningen, die zoo onemdig van elkander verschillen, doopen met denzelfden naam?

Bij gougraaf wil men nu nog gouschepenen... Nog minder aannemelijk! De schepenen, in het gou, oefenden niet alleen wet, maar ook justitie, terwijl de Leden onzer Bestendige Afvaardiging enkel stem hebben in 't kapittel van bestuur. 't Woord schepene (scabini, scabinei) stemt, volgens oude glossaria, overeen met het Lat. judex en met het Hebreeuwsche scophet, rechter. Jacob Grimm leidt sceffino, scephin af van 't ouddietsche straffen, standhouden, verschaffen, ofwel van 't oude scapan, dat bescheiden, beslissen beteekent, in rechterlijken zin. Dus, geene overeenkomst

[p. 125]

mogelijk tusschen hunne bevoegdheid en de taak der bestendige afvaardiging

Wij zijn, evenzeer als wie ook, voorstanders van taalzuivering, en juichen gaarne elk poging toe, tot verrijking onzer moederspraak aangewend; maar wij denken dat men in alles middelmaat dient te houden. Dat gouverneur, provincie, bestendige afvaardiging enz. ‘doodgeboren’ zouden zijn, gelijk de heer Cr. meent, wordt tegengesproken door de feiten: gouverneur en provincie zijn reeds 3 a 400 jaren gangbare munt in Vlaanderen, derhalve bij ons volk vast ingeburgerd; wat zóó lang in leven blijft, kan men niet als doodgeboren aanzien.

Meer dan de drievierden onzer schrijvers bezigen deze woorden, en zullen ze denkelijk blijve: gebruiken; bovendien, zij liggen op de tong van al het volk. Komt maar eens, in 't gewone, alledaagsche gesprek, met gouwgraaf of gouwraad voor den dag! Gij zult niet alleen niet worden verstaan, maar men zal u vierkant uitlachen.

Wij herhalen onze aanbeveling: geen overdrevenheid, zelfs niet in zake van taalzuivering.

D.

Kom van Charleroi, kom van Luik is Fransch in 't Vlaamsch verkleed, en dat wij dezer dagen, ter gelegenheid der werkstakingen, dikwijls in de bladen tegenkwamen. Waarom niet In het Luiksche, in de mijnstreek van Charleroi of iets dergelijks? Kom heeft hier de uitgestrekte beteekenis nog niet, welke dat woord in het Fransch bezit; bij ons blijft het nog altijd beperkt aan waterbeschrijvenden aardrijkskundigen zin. - Mag men alles niet letterlijk vertalen uit het Fransch, omgekeerd mag men het ook niet te ver drijven, en gelijk het laatst een schrijver deed, de vanouds gekende plaats te Parijs, place de grève overzetten in het nieuwerwetsche werkstakingsplaats. Purisme wordt hier anachronisme.

Taalkundige fout, aardrijkskundige dwaling, en meer dergelijke, ziedaar uitdrukkingen welke van dagelijksch gebruik zijn en die, op den keper beschouwd, nochtans geen genade kunnen vinden. Eene fout kan niet taalkundig, eene dwaling niet aardrijkskundig zijn; die woorden sluiten elkander uit en men dient te schrijven: taalfout, dwaling tegen de aardrijkskunde, fout onder opzicht van taal, enz. enz.

- Er zijn menschen die niet ophouden van vragen. Een onzer Gentsche inschrijvers wil nu weten, van waar de naam Kattenberg, te Gent, gekomen is. Hij denkt aan eene herberg de Katte.

Wie maakt het hem goed diets?

Is kopken geen goed woord voor timber? briefken of kasken voor enveloppe? Beide zijn in gebruik in het land van Aalst.