Het Belfort. Jaargang 6

[p. 262]

Iets over de talen in den Congo.

Nieuw-Antwerpen, Missie van het H. Hert van Jezus. 12 October 1890.

Achtbare Weldoener en Beste Vriend,

Uit dankbaarheid en beleefdheid zou ik sedert lang reeds op uwen brief moeten antwoorden hebben, ik ben aan de ieverige Broeders van de christelijke scholen een groot deel van mijne opvoeding schuldig en, wie weet, misschien mijnen roep van missionaris. Ook acht en bemin ik gansch uwe Instelling, die zoo veel goed verricht de wereld door, en ik noem mij geerne uw oud-leerling; u in 't bijzonder met al de andere ‘chers frères’ die ik in S^t Amandsgesticht gekend heb, die mij zooveel goede lessen hebben gegeven, die mij op den weg der deugd gesteld hebben, en mijne eerste stappen naar het priesterschap hebben ondersteund, ben ik aangekleefd en genegen. Ik vraag u dus verschooning mijn antwoord zoo lang verschoven te hebben: ik kreeg uwen brief in Mei, en ik schrijf u den 12 October, niet wetende wanneer ik gelegenheid zal hebben mijn antwoord op te sturen. Ik hoop dat gij het niet verkeerd zult opnemen, want gij verstaat gemakkelijk dat er veel te schrijven valt naar 't Vaderland en dat er in eene beginnende zending voor twee man geweldig veel werk is. Gij zult vernomen hebben dat die beginnende missie Bangala is. Ik schrijf aan 't hoofd van mijne bladzijde ‘Nieuw-Antwerpen’ want gansch de streek Bangala heeft officieël dien naam gekregen. P. Cambier mijn overste en ik, zijn hier getweëen sedert 6 December laatstleden. Om u te vertellen hoe het hier gaat om eene missie te stichten in eene wilde en onbebouwde plaats, zou ik u eenen te langen brief moeten zenden of met u eenen dag klappen. God zij gedankt, wij zijn geene groote moeilijkheden tegengekomen, alles is wel vergaan en wij hebben eenen redelijken schoonen post.

Gij stelt mij eenige vragen over Congoland, en bijzonderlijk

[p. 263]

over taal en gewas. Ik begin met een woord over de taal. - Hebben uwe taalstudiën waarmeê gij u in Scheut bezig hieldt u niet bedrogen? - Ik antwoord: ja en neen. Ja, want de taal van de inboorlingen van Bangala is geheel en gansch verschillig van de taal die ik in Scheut leerde, bijna zooveel als Fransch van Vlaamsch verschilt; maar bedrogen is hier het juiste woord niet, want ik wist dat ik boven Leopoldville andere talen ging tegenkomen. Ik zeg ook neen, want de kennis die ik van die soorten van talen gekregen heb helpt mij veel voor het aanleeren van de taal van Nieuw-Antwerpen. De taal van Nieuw-Antwerpen is de juiste uitdrukking niet, de talen zou men beter zeggen. Op eenen afstand van eene halve uur vindt men hier 3 verschillige talen: Hoko, Mabali en Ngombe. Wij leeren Hoko dat verschilt van Mabali, als gewestspraak van gewestspraak. De dorpen van Baibokos en die van de Bamabalis liggen hier langs den stroom weg onderééngemengeld, als volgt: het kan toch wel gebeuren dat ik een dorp vergeet.

Het is gemakkelijk om verstaan dat de inboorlingen van al die dorpen elkaar verstaan en de beide talen spreken. Wij houden ons op met het leeren van Hoko omdat wij te Mondonge wonen die van de Baibokos afhangt. Dan hebt ge nog de Ngombe of de binnenlanders. Ze wonen niet langs den stroom, maar binnen het land; op eenen afstand van 7 of 10 minuten van den stroom vindt men er reeds. Hunne taal is geheel en gansch verschillig van die van Baibokos en Bamabalis; het schijnt dat ze op eene groote uitgestrektheid gesproken wordt en dat de Ngombe die dagen en dagen hooger op liggen, dezelfde taal spreken. Ook zijn wij van zin die taal te leeren als wij genoeg Hoko kunnen; ik meen zelfs dat het ons nuttiger zou zijn van eerst de taal der binnenlanders te leeren, vooraleer die der Bamabalis, want als men Hoko kent, kan men met deze laatsten toch spreken, en is men goed verstaan. - Mobeka, hooger op den stroom, spreekt eene andere taal, dezelfde als die van den groep Bokumbi en Lobolo langs de overzijde van den stroom, en Munsembe lager op, waar de protestanten over eene maand toegekomen zijn om eene missie te stichten. Te Bokatokara en Skunungu meer in 't Oosten, vindt men nog eene andere taal, meer of min familie van Hoko. Gaat hooger en hooger en ge komt andere talen tegen.

Wij hebben deze week acht kinderen bijgekregen die van den Chari komen, niemand verstaat ze hier, zelfs de andere kinderen niet onder de welke wij 5 verschillige talen onderscheiden. In één woord de talen van Congoland zijn ontelbaar, en het is eene

[p. 264]

groote moeilijkheid voor den missionaris. Wij hebben daar nu die acht kinderen, ik ben belast ze te onderwijzen, ik versta ze niet. Wanneer zullen zij op die manier onderwezen zijn? De moeilijkheden zijn zoo veel te grooter dat men bijna geene boeken vindt van die talen en dat bijna alles nog voor de eerste maal moet opgenomen worden. 't Is het geval voor de taal van Hoko. Wij hebben niet het minste werkje gevonden over die taal. Sedert negen maanden nemen wij dagelijks de woorden op, en trachten er door vergelijking de regels uit te trekken; binnen eenigen tijd, als 't den Heer belieft, zal Hoko zonder spraakleer niet meer zijn. De eene of de andere zal er zijn werk wel van maken en zijn beste doen om er een woordenboek bij te voegen. Maar dat vraagt schrikkelijk veel werk, en er blijft toch zoo weinig tijd over. In de omstandigheid waar wij zijn, moet men tasten en zoeken in den donkere, en hoe dikwijls is men niet mis, hoe dikwijls moet men niet veranderen: wij hebben in 't begin dingen geschreven waar wij nu beschaamd over staan, maar er komt alle dagen meer bij, en wij zuiveren langzamerhand ons kladboek. Gij vraagt mij welke boeken er aan te raden zijn tot het aanleeren der Congotaal? Aan iemand die naar den Congo komt en die tijd heeft om te studeeren zou ik zeggen; neem eene spraakleer van eene welgekende Congoleesche taal en studeer ze goed, neem als ge al goed die eene taal kent, al de andere spraakleeren die ge krijgen kunt en lees ze alle, vergelijkende, zonder te trachten veel woorden te kennen, maar wel eene algemeene en vaste kennis te bezitten van den grond dier talen, en van het algemeene systeem volgens 't welk die talen werken. Op die manier zult ge veel gemak vinden van eene taal op te nemen die niet geboekt staat, en om ze spoedig te kennen. - Ik ken eenige boeken die volledig schijnen te zijn. 1^o Grammaire Kiswahili par le Père de Launay de la Soc. d'Alger, imprimé à Paris F. Levé, rue Cassette 17. Ge kunt die ook in Rijssel krijgen, in het huis dat van Algiers afhangt, en te Algiers zelf. - 2^o Essai de grammaire Ruganda par un Père d'Alger, même éditeur, ingelijks te Rijssel en Algiers te bekomen. 3^o Dictionnary and Grammar of the Congo language par Rév.W. Holman Bentley, published by the Baptist missionary society, 19, Furnival street, Holborn, London E.C. Dat zijn de drie volledigste die ik gezien heb.

Nu, mijn brief is zoo ver geschoven dat ik op uwe tweede vraag ditmaal niet kan antwoorden, 't zal voor een anderen keer zijn.

P. Cambier en ik zijn in goede gezondheid. Gisteren is er in de statie van den Staat een blanke gestorven. (Zelfmoord) Onze kinderen stellen het goed. Wij verwachten nieuwe Confraters. k Ben bezig met eene collectie zomervogelen of vlinders te vergaren om aan Broeder Director van St-Amand op te sturen. Ik denk dat ik hem daar genoegen zal mêe doen voor het museum.

[p. 265]

Broeder Mandalus, ik bedank u nogmaals, en verzoek u somtijds een gebed voor mij te doen, ik van mijnen kant zal u indachtig wezen in het H. Sac. der Mis; maar tegenwoordig zou het moeilijk zijn want wij hebben geenen missiewijn meer.

Mijne beste gelukwenschen voor 1891.

Wij kregen gisteren 20 October het droevig nieuws dat Mijnheer Bracq, Gentenaar, neef van Monseigneur zaliger, te Léopoldville overleden is. M. Bracq kwam toe in den Congo als missionaris. Bid voor zijne ziel.

Uw vriend

Camille VAN RONSLÉ.