Het Belfort. Jaargang 5

[p. 377]

Wenken en Vragen.

NAAR aanleiding van heer Jan Broeckaert's uitmuntend schrijven in ons November-nummer, houden wij voortaan een hoeksken van 't Belfort vrij voor ‘Wenken en Vragen’ nopens taal- en stijlzuivering.

Ons doel is het kaf uit het koren te wannen; het woekerend onkruid te wieden uit ons taalveld; jacht te maken op taalkemels; de rijke mijn van onzen taalschat, waar goud in gedolven zit, te helpen dieper en dieper uitgraven.

Oneigene uitdrukkingen, verkeerde woordsmederijen en bastaard- of schuimwoorden moeten te recht gewezen; oude deugdelijke woorden, wendingen en gezegden van degelijke Vlaamsche muntspijze, moeten opgedolven en weder verjongd en opgefrischt. Verder valt er te vragen en te zoeken naar benamingen voor nieuwe zaken en begrippen, in onze taal nog niet gedoopt; daar staan wij, ongelukkig genoeg, nog veel in verachterd.

Wij richten eenen oproep tot iedereen, en beloven, zelfs voor de geringste mededeeling, besten dank. Begeeren er lezers een of ander punt opgelost of toegelicht te zien, onze ‘vragen’ zullen antwoord trachten uit te lokken. Het zal een referendum zijn op taalgebied.

Er is geen sprake van opstellen, slechts van aanduidingen, ophelderingen, korte opgaven; zoodat alleman - hij moge overlast zijn met bezigheden

[p. 378]

- het zijne zal kunnen bijdragen tot het gronden, optrekken, versterken, zuiveren en versieren van ons taalgebouw.

Vindt men genoegen in deze proef, dan maken wij het hoeksken ruimer en gunnen er plaats aan wenken en vragen nopens geschiedenis, aardrijkskunde en wetenschap in 't algemeen.

Tot eendracht, niet tot tweedracht; tot opklaring, niet tot verwarring, luidt onze leus. Wij meenen dat onze poging nut zal stichten... Dus vol vertrouwen in onze lezers, in liefde en broederlijkheid jegens de personen, vooruit!

Vooruit met den wan der schifting, den krabber van de wiedster, het houweel van den mijnwerker, en het geweer van den jager, tot delging van het schadelijk wild, dat krielt onder het gewas van onzen Vlaamschen taalakker.

Men vraagt ons welke werken tot het weren der taalbulten dienen aanbevolen te worden. Vooreerst Tael- en letterkundige Aanmerkingen van David, ongelukkig slechts op boekveilingen nog te bekomen. Wij vernemen dat er pogingen aangewend worden om dit kostelijk boek te mogen herdrukken, herzien en op de hoogte van den hedendaagschen tijd gebracht. Verder: Nederlandsche gedichten met aanteekeningen van David en eene voorrede van Hoogleeraar P. Willems; Taal- en letterkundige nalatenschap van K. Ternest; Eenige regeltjes, door J. Bols en J. de Ruysscher; Zuiverheid van Taal, door J. Obrie, alsmede de taalwerkjes van Amaat Joos: Onderwijzer en volkstaal, Taal- en letterkundige Mengelingen, Opgaande lessen op stukken uit de Bloemlezing van J. Bols en J. Muyldermans. In het Hollandsch tijdschrift Noord en Zuid gaf C. Bake insgelijks zeer belangrijke wenken over taalzuivering, onder den titel Taalpolitie. Wie de geijkte Nederlandsche spelling zoekt, gebruike Woordenlijst voor de spelling der Nederlandsche taal met aanwijzing van de geslachten, de voornaamwoorden en de vervoeging der werkwoorden, door M. de Vries en L.-A. te Winkel. Eene uiterst leerrijke voorrede gaat dit boek vooraf en spreekt over het geslacht der naamwoorden, de samengestelde woorden, de spelling, de bastaardwoorden enz. Dit werk is het Vade-mecum van alle schrijvers. - Ongetwijfeld is deze lijst niet volledig: verzoek aan onze lezers, die andere werken aan te bevelen weten, er ons de opgave van te willen doen.
Biekorf stelt voor: Minister landschepen te heeten en Député per-

[p. 379]

manent Gouwschepen, gelijk men Gouverneur Gouwgraaf noemt. In West-Vlaanderen stelt men insgelijks voor, schuimwoord te zeggen in plaats van bastaardwoord. Wat denkt men daarvan?
Davidsfonds. De s is hier taalkundig eene fout, het geldt hier geene bezitting, het is een fonds ter eere van David of onder zijn patronaat. De s kan er slechts komen welluidendheidshalve. Hetzelfde dient gezegd te worden omtrent Sint-Lievensgesticht, Sint-Amandsgesticht, enz. Wie het betwist, moet Willemsfonds met dubbele s schrijven.
Hij was omringd van de achting en de genegenheid zijner parochianen. Dergelijke volzinnen lezen wij dagelijks; het is louter Fransch in een Vlaamsch kleed gestoken, waarom niet schrijven: Hij genoot de achting enz.?
Laatst las ik Doktoor in Godgeleerdheid! Doctor = academische titel; dokter, doktor of doktoor = geneesheer.
Belet vragen, schoon en deugdelijk gezegde, te veel verdrongen door het min goede: gehoor, onderhoud vragen.
Ik neem de eerbiedige vrijheid. Vrijheid, een afgetrokken iets kan noch eerbiedig noch oneerbiedig zijn, Ik neem eerbiedig de vrijheid.
Wet-Coremans. Fransch; de geest onzer taal vraagt: Coremans' wet.
Zijn eerste proces was eene konijnendiefte. Zonderling, een proces dat een diefstal is van konijntjes! Zijn eerste proces liep over eene.....
Komt te verschijnen. Waarom niet liever: Is verschenen, of, korter nog: Verschenen? Dat komt te verschijnen heeft zoo'n grooten familietrek met het Fransche vient de paraître, en met het Rotterdamsche smous-gezegde: ‘Ik sta u te zeggen.’
Ouderdomsdeken. Telken jare, in de 2^e week der maand Juli, bij de eerste vergadering van de Provinciale Raden, maken ons de Vlaamsche dagbladen met dien deken bekend. Doyen d'âge! Er is in den Provincialen Raad geen deken, zelfs geen ouderdomsdeken! maar een oudste lid.
Hoe schrijve men gevoeglijkst? Augusti, volgens oud Vlaamsch taalgebruik, overeenkomende met dergelijke maandnamen Januari, Februari, Juni, Juli. Ofwel Augustus, volgens de aangenomen spelling der Woordenlijst van de Vries en te Winkel?
Boërs en Boërsche taal, lezen wij gedurig in zekere bladen. Hoe dikwijls moet er nog op gewezen worden dat de Boërs geene andere menschen zijn dan de zoogenaamde Boeren van Zuid-Afrika, en dat het alleen geoorloofd is aan Fransche betweters dat onnoozel woord Boëres of Boërs te schrijven?
Ik vond op eene inteekenlijst de gift vermeld van 2 fr. 50 ct. en daarbij: Een naamlooze. Dus een mensch zonder naam? Zóó bestaat er geen in eene beschaafde samenleving. Waarom niet stellen: Een ongenoemde?
Vade-mecum, Patronaat, referendum, politie, hier zelf gebruikt, wie zegt ons iets beters?