Het Belfort. Jaargang 5

[p. 311]

Boekennieuws en Kronijk.

Beknopt etymologisch woordenboek der Nederlandsche taal, door J. Vercoullie, professor in de Nederlandsche philologie te Gent. - Gent, J. Vuylsteke. Prijs fr. 4,00.

Het is met een waar genoegen dat wij dit werk aanbevelen, immers is het een merkwaardig gewrocht en zijn verschijnen levert het bewijs van eene ware taalkundige hergeboorte in Vlaamsch Belgie. Overigens is het door de Koninklijke Academie van Belgie bekroond met een ‘prijs De Keyn’.

Tot hiertoe bezat men geen etymologisch woordenboek der Nederlandsche taal, en om den oorsprong en den wortel onzer woorden op te sporen, was men verplicht zijnen toevlucht te nemen tot Duitsche en Engelsche werken waarin soms een plaatseken bespaard was voor ons Nederlandsch

Natuurlijk was dat een geringe bate, en nochtans moest de vooruitgang die de Germaansche taalvorsching sedert Grimm verwezenlijkt had in juistheid en zekerheid, ook ten onzent benuttigd worden. De heer Vercoullie heeft de onderneming beproefd, hij heeft de bestaande leemte aangevuld en wel op zulke wijze dat zijn boek klassiek zal blijven en moeilijk overtroffen worden.

Eerst een woord uitleg hoe de schrijver zijne taak opgevat heeft om zoo te toonen welke diepe kennis hij bezit van zijn onderwerp en om zijne wijze van bewerking te doen kennen.

Hij geeft gansch den woordenschat der taal. Trouwens, zich bepalen bij de woorden van Germaanschen oorsprong alleen ware in vele gevallen het den gebruiker bezwaarlijk maken, daar hij niet altijd weet tot welke familie het te zoeken woord te huis behoort. Het woordenboek bevat dus: 1^o al de woorden die echt Nederlandsch zijn; 2^o de vreemde woorden die naar het Nederlandsch taaleigen vervormd zijn; 3^o de vreemde woorden waarvan de oorsprong niet duidelijk te herkennen is; 4^o zulke woorden die om een of ander reden meldenswaardig zijn, als sommige verouderde woorden, dialectwoorden en woorden van den internationalen taalschat.

Deze bouwstoffen zijn gerangschikt met eene zekerheid van stelsel en eene uitgebreidheid van kennis welke wij waarlijk niet

[p. 312]

genoeg kunnen prijzen. Men moet zulke werken op touw gehad hebben om te kunnen beseffen wat al opzoekingen zij kosten, welk geduld, welke zorg en welken geest van critiek en helder oordeel zij vergen.

Het plan van elk artikel is eenvoudig en duidelijk. Van de Germaansche woorden geeft de schrijver eerst den middeleeuwschen vorm, hij klimt verder op tot de oude dialecten zooals het Angel-Saksisch, het Oud-Hoogduitsch en de Noordsche talen met hunne verwanten en hunne vertakkingen. Behoort het woord tot den Indo-Europeeschen groep, hij geeft de woorden der klassieke talen, ook soms die van het Sanscritsch als zijnde het oudste lid van den familiestam.

Bij middel van klare verkortingen en zonder nutteloos vertoon van belezenheid en geleerdheid, is dat alles bescheiden en duidelijk uitgewerkt. Overal ontwaart men eene overvloedige en zekere wetenschap, die zich geleidelijk voordoet en bijgevolg gemakkelijk overgaat in den geest van den lezer.

Voor de ontleende woorden vergenoegt zich de schrijver niet met het vreemd woord te vermelden dat in onze taal binnengevoerd is, hij geeft er de onmiddellijke en middellijke afleiding van, en hier ook, op dit afwisselend en veranderlijk terrein, vinden wij, even als vroeger, dezelfde grondige en persoonlijke bekendheid met het behandelde onderwerp.

Het past hier niet de stellingen van M. Vercoullie te bespreken, zeggen wij slechts dat hij in het algemeen in de twijfelachtige gevallen de waarschijnlijkste oplossing geeft, en voor wat de nieuwe verklaringen en ophelderingen betreft, dat hij bijna altijd den spijker op het hoofd treft in zijne streng beredeneerde gissingen. Kortom, steeds zal er rekening hoeven gehouden te worden van de denkwijze van dezen geleerde, die in den grond met zijn vak volkomen bekend is.

In zijne voorrede zegt hij ook dat hij bij zijn werk woordenlijsten zou willen voegen hebben die om zoo te zeggen de woordvorschende inventaris zouden geweest zijn van onze taal. Dit ware van het hoogste belang geweest zoowel voor de taalkunde als voor de geschiedenis der beschaving, doch ongelukkig hebben de voorwaarden der uitgave het onmogelijk gemaakt. Hopen wij welhaast een tweede druk noodzakelijk te zien worden, waaraan de schrijver dan die gewenschte vollediging zou brengen, alsmede eene lijst der Grieksche, Latijnsche, Fransche, Engelsche, Duitsche woorden welke er in voorkomen, en voorts eene lijst van Fransche woorden aan de Germaansche talen ontleend.

In afwachting, wenschen wij eindelijk aan de studie van M. Vercoullie het beste gelukken, want zij is er volkomen waardig van

Gent.

L.

[p. 313]

Laag gezonken, schets uit het Gentsche volksleven, is een novelletje van Emiel De Beule dat waarlijk eer doet aan zijn jeugdigen schrijver.

Het is de geschiedenis van twee zusters waarvan de eene, met eenen deftigen werkman gehuwd, gelukkig is, terwijl de andere, in het levensbootje gestapt met eenen dronkaard tot dief verlaagd, zedelijke en stoffelijke ellende te verduren heeft. Eindelijk toch komt de verdwaalde op het goede spoor terug.

Om der wille der moraliteit, der belangstelling en der voldoening van den lezer had ik liever gezien dat Lina haren echtgenoot tot betere gevoelens bracht door haar engelachtig geduld, in plaats dat die omkeer schielijk en zonder voorbereiding gebeurt door eenen deus ex machina, hier vertegenwoordigd door eene zware ziekte.

M. De Beule verhaalt aantrekkelijk, hij heeft een lossen en vloeienden stijl; er steken gang en leven in zijne manier van verhalen en zijne taal is in het algemeen zeer zuiver. Wij bestatigen met genoegen dat hij op korten tijd uiterst grooten voortgang gemaakt heeft onder alle opzichten.

Wat den schrijver inzonderheid hier kenmerkt is zijn opmerkzaamheidsgeest: hij ziet de minste bijzonderheden, hij schetst naar de waarheid en de wezenlijkheid, en geeft alles bescheiden en in eenige vluchtige trekken naar de natuur terug. Hij is een ware en verdienstelijke realist in den goeden zin des woords.

Nu dat het lezend publiek tot overbezadiging toe overstelpt geweest is met novellen en verhalen van allen aard, hoeft de novellenschrijver de doorgaansche alledaagschheid van het onderwerp te vergoeden door eene levendige en snedige voorstelling, door iets puntigs en treffends in het inkleeden.

Beproeft de schrijver zijne krachten aan geene verhalen van langeren adem waar de gewone verhaalkunst nog op zijne plaats is, hij moest dien nieuwen weg trachten in te slaan. Een novelletje heeft maar reden van bestaan voorzooveel het beantwoordt aan de hooger vermelde voorwaarden en het tintelt van geest.

M. De Beule bezit den besten aanleg en met studie en volharding zal hij het ver brengen.

K. Vl, Academie. - Zitting van 22 Oct.: Vergadering van commissiën, bespreking en regeling van nieuwe uitgaven en van huishoudelijke kwestien.

Aan Rond den Heerd. Stout gesproken is halt gevochten; ja, als men zeker van zijn feit is, anders valt de steen loodrecht weer Ons bestrijdende over het artikel Eene betreurlijke benoeming bevestigt het Brugsche tijdschrift stout en boud dat M. Obrie niet vermeld staat in de laatste uitgave van het Biographisch woordenboek der Noord- en Zuid-Nederlandsche letterkunde. Ik heb

[p. 314]

mij de moeite getroost eens die bevestiging van bij te onderzoeken, en zie, ik vind den naam Obrie met eene geheele lijst werken op blz. 564 van gezegd Biographisch woordenboek!!! Voorzichtigheid past aan iedereen, niet waar?

Davidsfonds. - Op 10 November, om 5 uren, in de groote zaal van den St. Jozefskring, prijsuitreiking aan de bekroonde leerlingen in de Vlaamsche prijskampen van het Gentsche Davidsfonds. Kindertooneelen, declamatiën, zang en voordracht van Mgr Rutten over de maatschappelijke zaak; de plechtigheid zal opgeluisterd worden met de tegenwoordigheid van Zijne Hoogwaardigheid Mgr Stillemans, bisschop van Gent. De leden van het Davidsfonds hebben vrijen toegang doch voor de voorbehoudene plaatsen wordt fr. 1,00 geeischt. Men verwacht grooten toeloop.

- Men heeft te Bombay een prachtig geenlumineerd handschrift gevonden van Dante's Divina comedia.

- De klas der schoone kunsten der Belgische Academie hield zondag 26 Oct. Il. hare jaarlijksche plechtige zitting.

Redevoering van M^r Schadde voorgelezen door M^r Hymans: Quelques considérations sur l'enseignement donné aux artistes au point de vue de leur profession. De redenaar wijst op het verkeerde van het tegenwoordig onderwijs dat de practische kanten van de bedrijven te veel over het hoofd ziet, om zich slechts, in bouwkunde en andere vakken, met het ideale en het speculatieve der kunst bezig te houden.

Uitvoering der cantate Sinai van Paul Lebrun uit Gent, bekroond met den 2^den prijs in den prijskamp van Rome. Het kenmerkende van dit muzikaal gewrocht is de rijkheid der orchestratie.

Verders werden de laureaten in den prijskamp van bouwkunde bekroond: 1^o A. Verhelle uit Brugge; 2^o A. Kockerols uit Antwerpen; 3^o en 4^o eervolle meldingen aan Vereecken uit Antwerpen en Marcq uit Brussel. M^r Hoffman werd bekroond voor een ontwerp van diploma.

- Het comiteit tot onderstand der slachtoffers van de ramp aan den Kattendijkdok te Antwerpen, zendt ons het verslag zijner werkingen gedrukt bij Kockx aldaar. Fr. 803942,27 hebben de giften bedragen en zijn gebruikt voor schadeloosstellingen, verleenen voor renten, besteden van weezen, afleveren van spaarboekjes. enz.

- M. Keymeulen uit Antwerpen, leidde onlangs ons Vlaamsch binnen in La Revue des deux mondes en schreef er eene studie in over Ledeganck, Th. Van Ryswyck en Jan Van Beers. Ten slotte vroeg hij zich af indien onze taal zich wel staande zou kunnen houden te midden der overwegende volkeren waartusschen wij leven. Ja, indien onze letterkunde belangrijk genoeg blijft, doch daarvoor moet de jeugd werken en studeeren en hoeven de

[p. 315]

Vlamingen meer belang te stellen in de geestesgewrochten van hunne schrijvers en dichters.

Verkiezingen. - Het land door is het eene victorie geweest voor de katholieke partij, doch buiten Antwerpen is het Vlaamsch in het algemeen nergens de platform geweest van den gemeentelijken strijd. Overal is het ongelukkig onaangeroerd en onbesproken op den achtergrond verstoken gebleven. De Meeting beloofde, zooals het vroeger was onder zijn bestuur, onze moedertaal, die thans op het stadhuis als eene asschepoester verstooten wordt, weder op het gemeentepaleis in eer te herstellen, doch te vergeefs, en de zoogezegde vlaamschgezinde geuzen onder den hiel van La Ruche wallonne geknield, moesten zelfs de voorloopige candidatuur van Pol de Mont over boord werpen. Om hunne antivlaamschgezindheid te bekleuren wreven zij den Vlaamschen dichter zijne wispelturige onstandvastigheid aan; zij dolven de oude koeien uit den gracht: zij verweten hem zijne medewerking aan de betooging ter eere van Coremans, en haalden zijne verzen aan van in illo tempore:

Wat Waalsch is, dat vertreden wij;
Wat Geus is, dat verschoppen wij.

M^r V.C., de Antwerpsche briefwisselaar van La Chronique, trachte hem zelfs bespottelijk te maken en spraak onder vorm van drukfeil van zijn Losse Scheeten. (Losse Schetsen).

De Mont was opzettelijk van Borgerhout naar de Scheldestad komen wonen om als gemeenteraadslid de trappen van het stadhuis te beklimmen. Wij betreuren zijne karakterloosheid want het was zijn plicht den strijd voltehouden en te toonen dat hij een man was uit één stuk. Hetzelfde geldt voor de plooibaarheid van den bouillant Achille, Janneken Van Rijswijck, die met de meeste bereidwilligheid der wereld de candidatuur van den dichter van Idyllen, Fladderende Vlinders enz., waarvan hij peter was, in het water laten vallen heeft. Desinit in piscem.

Nu was het oogenblik daar voor Pol de Mont de voorschriften werkstellig te maken van zijn gedicht, Houdt u fier.

Geen bespotter kan u schelen
Zet den dommen schreeuwer stom
en, stond 't mes op uwe kelen,
Houdt u recht, en ziet niet, om!

De Lamartine (Alphonse de Prat † 1869) Op Zondag 19 October en volgende dagen is te Macon zijne geboortestad, het eeuwfeest gevierd van den dichter van Méditations. In 1878 was hem reeds aldaar een standbeeld opgericht.

De feestelijkheid gebeurde met bijzonderen luister; de heer Minister van Openbaar Onderwijs, Jules Simon en anderen spraken redevoeringen uit, kronen en bloemtuilen werden nedergelegd,

[p. 316]

gedichten werden afgelezen en Mgr Perraud hield onder den plechtigen lijkdienst tot lavenis zijner ziel gedaan, eene merkwaardige lijkrede.

Niettegenstaande eenige misslagen is De Lamartine toch altijd aan de Kerk getrouw gebleven geweest.

† Den 21 October laatst is te Gent overleden in den ouderdom van 74 jaar Virginie De Hoon, weduwe van dichter Karel Ledeganck, schoonzuster van wijlen D^r Hoogleeraar Heremans en dochter van Joos Frans De Hoon, in leven dokter, burgemeester, vrederechter, schoolopziener en letterkundige te Caprijk. Zij was de moeder van den heer Ledeganck, gewezen onder-gouverneur van den Congostaat en thans algemeen consul en zaakgelastigde bij de republieken van Venezuela, Colombie en den Equator.

† H.J. Flemmich, een vriend en bewonderaar onzer Vlaamsche dichters waarvan hij vele werken in het Duitsch vertaalde, zooals dichtstukken van De Mont en De Geyter. Hij stierf te Freiburg.

† Charles Verlat, bestuurder der Koninklijke Academie van Schoone Kunsten te Antwerpen, 66 jaar. Hij was leerling van De Keyser en heeft met welgelukken meest al de genres der schilderkunst beoefend.

Een tijd lang was hij bestuurder der Schilderschool van Weimar.

† Kardinaal Hergenroether, een der lichten van het katholieke Duitschland, stierf op 5 October ll. op het kasteel van Mehreran in Tyrol.

Hij was een ieverige medewerker aan het Kirchen-lexicon van Welze en Welte, hij schreef Photius, Anti-Janus, doch maakte zich inzonderheid wereldberoemd door zijn meesterwerk over de Kerkgeschiedenis.

† De eerw. heer Theofiel Van Bogaert, gewezen professor van Rhetorika in het college van Geeraardsbergen en laatst bestierder van het klooster te Buggenhout. Hij was slechts 39 jaar oud.

Den letterkundigen geest die als een familietrek de eerw. heeren Van Bogaert kenmerkt bezat hij ten volle. Vol belangstelling voor onze letteren was hij een verlichte waardeerder onzer letterkunde en een der beste leeraars in het vak. Heeft hij weinig voor het publiek geschreven, het ontbrak hem geenszins aan bevoegdheid, het lag alleen aan zijne overdreven schuchtere zedigheid.