Het Belfort. Jaargang 5

[p. 220]

Langstlevendheid.

IN 1881 vernam een lezer van Loquela de volgende spreuke te Thorhout: een hond leeft' drie tuins.

Hij vroeg naar uitleg.

Een andere geleerde lezer van Loquela, hoogleeraar te Leuven, deed opzoekingen in de Koninklijke Boekenzaal te Berlijn en legde daar de hand op een oud boekwerk: Thesaurus linguae et sapientioe Germanicoe, studio Georgii Henischii. Augustoe Vindelicorum 1616.

Daarin stond bij het woord Gans de volgende ladder van langlevendheid aangeteekend:

Een tuin leeft drie jaar,
een hond leeft drie tuins,
een peerd leeft drie honden,
een mensch leeft drie peerden,
een ezel leeft drie menschen,
een wilde gans leeft drie ezels,
eene kraaie leeft drie wilde ganzen,
een hert leeft drie kraaien,
eene rave leeft drie herten,
en de vogel Phoenix leeft drie raven.

Meester Gezelle voegt daarbij nog eenige zegsels en sagen nopens den levensduur van iedereen der dieren die in deze vergelijking te voorschijn komen.

W. Wackernagel heeft te Basel in 1862 een klein boeksken uitgegeven, die Lebensalter. Op bl. 23 haalt hij de spreekwoorden aan, van Agricola, die het licht zagen in 1528, en die ons leeren dat

Ein Zaun weret drey Jare,
Ein Hund uberweret drey Zaune,

en dan komen opvolgentlijk het peerd, de mensch, de ezel, de wilde gans, de kraai, de hert, de raaf en de vogel Phoenix.

Een minnezanger, Reinmar van Zweter uit de dertiende eeuwe heeft ook dezelfde levenssage bezongen.

[p. 221]

Voor den autaar der abdij van Westminster wierd er in 1268 door twee kunstenaars Odericus en Petrus een vloer van inlegwerk gemaakt met eene ronde gezoomd en een opschrift buiten de ronde, dat nu onleesbaar geworden is, maar door Camden, een engelschen oudheidkundige van de zeventiende eeuwe bewaard wierd:

Si lector posita prudenter cuncta revolvat

Hic finem primi mobilis inveniet.

Sepes trina, canes et equos, homines, super addis

Cervos et corvos, aquilas, immania coete

Mundi quodque sequens pereuntis triplicat annos

Sphoericus Archetypum globus his monstrat microcosmum,

Christo milleno bis centeno duodeno

Cum sexageno subductis quatuor anno

Certius Henricus rex, Urbs, Odericus et Abbas

Hos compegere Porphyreos lapides.

Waaruit ge kunt besluiten dat de ladder van langstlevendheid allenthenen wortels in de wereld der germaansche volkswijsheid heeft geschoten.

Snuisteren wij een oogenblik in de keltische verholentheden.

't Was eertijds al keltisch dat de klokke sloeg: eerst wierden de arme Kelten uit ons vaderland door de onbermhertige wetenschap verbannen. Nu worden ze door Dr Serrure gedwongen ook het oude Gallië te verlaten en worden de oude Walen broeders der Italische volksstamen. Wij, nochtans, wij zullen u Keltisch opdienen van 't rechter bedde.

De Boek van Lismore, een middeleeuwsch Iersch handschrift dat de eigendom is van den hertog van Devonshire, bevat op fol. 151 de volgende zeise, die hier letterlijk wordt overgezet:

Een jaar voor den staak (cuaille).
Drie jaar voor de weide (gort).
Drie levens van de weide voor den hond (cu).
Drie levens van den hond voor het peerd (ech).
Drie levens van het peerd voor den mensch (duine).
Drie levens van den mensch voor den hert (damallaid).
Drie levens van den hert voor den duikmeerlhaan (lon).
Drie levens van den duikmeerlhaan voor den arend (ilar).
Drie levens van den arend voor den zalm (bradan).
Drie levens van den zalm voor de ijve (uibar).
Drie levens van de ijve voor de wereld.

Uit nog andere handschriften mag men besluiten dat de Ierlanders in de elfde eeuwe de volgende dieren aanzagen als de hoogst klimmende op de ladder der langstlevendheid: den hert, den wilden beer, den havik en den zalm.

[p. 222]

In 't land van Wallis bestaan er verschillige gedichten die van dezen fabel gewag maken. Ap Gwi-lym brengt de volgende dieren in zijne vergelijking: den arend, den hert en den uil.

Nog een handschrift, den boek van Ballymote bevat de volgende ladder:

Tre gort, crann.
Tre crann cu.
Tre cu marce.
Tre marce doen.
Tre doen set.
Tre set nasc.
Tre nasc iach.
Tre iach eo.
Tre eo bith.
Bith beo dia.

Drie weiden een boom.
Drie boomen een hond.
Drie honden een peerd,
Drie peerden een mensch.
Drie menschen een pad.
Drie paden een keten.
Drie ketens een zalm.
Drie zalms een ijve.
Drie ijven de wereld.
Altijd levend - God.

De Revue Celtique heeft ook de Bortoensche legende aangestipt:

Ar vran hi deuz tri oad den, tri oad march, ha c'haaz ne deuz ked oad awalc'h. De raaf leeft, drie menschenlevens, drie peerdenlevens: nog en bevindt hij zich niet lang genoeg levend.

De Romaansche volkeren komen ook hun aandeel betalen. Eug. Rolland heeft een vermaard werk uitgegeven: La Faune populaire de la France. Daarin staat (IV, bl. 140) het volgend Venitiaansch rijmken aangeteekend dat iedereen gemakkelijk zal verstaan:

Tre sievi dura un can,
Tre can' dura un cavalo.
Tre cavai dura un omo,
E tre omeni dura un corvo.

In Portugaal luidt de sage als volgt:

[p. 223]

 

Uma sebe dura tres annos.

 

Tres sebes um câo.

 

Tres câes um cavallo.

 

Tres cavallos um homen.

 

Tres homens um cervo.

 

Tres cervos um elephante.

In Estremadura hebben de zanters de Spaansche gedaante gevonden:

Tres anos dura un seto.
Tres setos un perro.
Tres perros un cabayo.
Tres cabayos un hombre.
Tres hombres un cuerbo.
Y tres cuerbos un milano.

Bemerkt ge niet, goede lezer, hoe de lieden in al die spreuken bekommerd zijn met de aftuiningen en hagen rond hunnen eigendom en laat zulks ons geenen blik werpen in de vroegere geschiedenis?

Ik zou u een boek kunnen opstellen met al de spreuken en fabels, al de verhalen en legenden, welke de oude dierkundigen van Plinius af tot aan Buffon verteld hebben wegens den ouderdom der verschillige dieren die malkander trapswijze volgen op de ladder der langstlevendheid.

Dat onze legende van ouds en eeuws gekend was en vermond wierd getuigen de volgende verzen van Hesiodus:

Εννεα τοι ζωει γενεας λαϰερυ ζα ϰορωνη
ανδρων γεροντων᾽ ελαφος δετετραϰορωνος᾽
τρεις δ´ελαφους ο ϰοραξ γηρασϰεται. Αυταρ ὁ φοινιξ
εννεα τους ϰοραϰας᾽ δεϰα δ´ημεις τους φοινιϰας.

't Zou wel wonder zijn indien de geleerden ook geen spoor dier vergelijking in Indië ontdekten.

In den derden boek van het Sanskrietsch heldendicht Mahabharata staat er een lang verhaal wegens dieren die gedagvaard worden, zulker wijze dat de oudste laatst voor de pinne komen.

Eerst komt de uil, Pravarakarna.
Daarna de krane, Nadijangha,
Laatst de schildpad Akupara.

[p. 224]

Als er nu eene legende bij verschillige volksstamen gevonden wordt, zal ze de zoeker pogen te vervolgen tot dat hij aan den Hindostan uitkomt en dan wordt het volgend grondbeginsel geleerd en gewezen:

De zeisen en sagen hebben hunnen oorsprong in Indië: van daar hebben zij hunnen weg gebaand door landen en tijden.

Het dunkt ons dat die leering niet geheel nauwkeurig is: zou ze niet een weinig trekken op de doodversleten stelling van dezen die nu nog houden staan dat de Indo-europeaansche talen van het sanskrietsch afstammen?

Laat ons de ladder der langstlevendheid, lijk vele oude geplogentheden en volksvertellingen, beschouwen als het gemeen erfdeel der Arische volkeren, en moeten wij naar eenen oorsprong wijzen, laat ons gissen dat ze herkomstig zijn van de tijden dat onze Arische voormenschen nog een volk uitmieken en eene tale spraken.

Onze broeders van den Hindostan en hebben maar gedeeld nevens onze germaansche voorouders, wier erfdeel en niet dit der Indianen tot ons gekomen is.

Brugge.

S. Plancke.