Het Belfort. Jaargang 4

[p. 326]

J.J. Alberdingk Thijm.

DEN 17 Maart verbreidde zich eene treurmare door Nederlands hoofdstad: een harer edelste zonen, Jozef A. Alberdingk Thijm, had het tijdelijke met het eeuwige verwisseld.

Was de hoogst verdienstelijke man hier te lande buiten den kring der geleerden en der gewone bezoekers der taalcongressen minder bekend, toch mag zeker een woord van hulde op deze plaats niet achterwege blijven. Want heeft Holland veel aan hem te danken, ook wij mogen niet vergeten dat hij door zijn ijveren voor de taalcongressen, waarvan hij met Dr. Snellaert tot de krachtigste voorstanders behoorde, ontzaglijk veel bijdroeg tot het weder aanknoopen tusschen Noord en Zuid der banden van kunst en letteren, die door de omwenteling van 1830 gewelddadig verscheurd waren.

Den 13 Augustus 1820 werd hij te Amsterdam geboren uit eene Amsterdamsche familie, waar fijne kunstsmaak en liefde voor letteren elkander als het ware de eereplaats betwistten. Al spoedig bleek het dat de door zijne ouders uitgestrooide zaden op een vruchtbaren bodem waren gevallen en eenmaal tot rijpe, degelijke vruchten zouden gedijen.

Strijdlustig en onafhankelijk tevens van natuur, aarzelde hij nooit den toegeworpen handschoen op te rapen en stond hij immer op de bres voor zijn geloof en voor zijne kunstopvatting. Zelfdenker als hij was, en wars van alle navolging, ging hij steeds zijn eigen weg en nooit was iets in staat hem een handbreed van zijne overtuiging te doen afwijken.

Maar ook bij zijn felsten strijd tegen beginselen of denkbeelden, bleef hij altijd verdraagzaam tegenover personen. Zoo kwam het dat hij niet enkel de harten won van hen, die zich met zijne opvatting vereenigden, maar ook van hen, wier meening hij het hardnekkigst had bestreden. Het Fortiter in re, suaviter in modo werd dus ook door hem gehuldigd.

Veel schreef hij op het gebied van kunst en letteren; uit al zijne schriften spreekt steeds de fijnste

[p. 327]

smaak gepaard met de grondigste taalkennis. Hem danken wij het dat wij zulk een diepen blik mochten slaan in het huiselijk leven der zeventiende-eeuwsche poorters van Amsterdam; zoo treffend en aanschouwelijk maalde hij de grootsche figuren van Vondel, Hooft, het zusterpaar Roemers Visscher, enz. enz., zoo voortreffelijk wist hij zich in den geest huns tijds te verplaatsen, dat wij, als ik het zoo heeten mag, op een bijna vertrouwelijken voet met hen geraakten. Aan die voorliefde voor het bloeitijdperk der Nederlandsche letteren is het wellicht grootendeels te wijten dat zijn stijl iets bijzonder plechtstatigs verkreeg, hetgeen overigens bij 's mans uiterlijk volkomen paste.

Toch verviel hij daarom niet tot stroefheid: de bezoekers van taalcongressen zullen het zich nog herinneren hoe vaak die schijnbaar hoogernstige man door een geestig, pittig woord, soms door eene enkele uitroeping, der vergadering een vroolijk oogenblik bezorgde. Zoo heugt me nog wat op het congres te Breda in 1881 gebeurde, toen door eene dame de verdiensten van een nieuw middel tot nabootsing van kunstwerken zeer breed werden uitgemeten. Toen zij daarbij verhaalde hoe een Belgisch schilder zijn eigen werk niet meer van de copie had weten te onderscheiden, werd haar door Prof. Thijm ondeugend gevraagd van wien zij die mededeeling had bekomen: ‘van den schilder of van den uitvinder.’ Het antwoord luidde: ‘van den uitvinder.’ Het ‘O!!!’ dat nu hierop volgde, bracht al de aanwezigen in eene vroolijke stemming en daarmede was ook het pleit voldongen.

Hoezeer Thijms edel en ridderlijk karakter algemeen werd gewaardeerd, bleek uit de talrijke schare vrienden en belangstellenden van allerlei stand en van de meest uiteenloopende richting, die hem naar zijne laatste rustplaats vergezelden. Tot de talrijke sprekers die bij de groeve aan de nagedachtenis van den aflijvige eene laatste hulde brachten, behoorde ook Prof. Quack, de welsprekende voorzitter van het jongste taalcongres, waar Alberdingk Thijm als vertegenwoordiger der Nederlandsche

[p. 328]

Regeering optrad. Namens de Rijks-Academie van Beeldende Kunsten, waaraan Thijm hoogleeraar was, maalde hij dezes beeld in treffende en gevoelvolle taal en stelde daarbij zijn eigenaardig zelfstandig karakter volkomen in het licht. ‘Van al zijne gedachten, zijne woorden, zijne daden,’ zoo sprak hij, ‘ging het merkteeken, de stempel uit van eene krachtige persoonlijkheid. Want Alberdingk Thijm was een edel man, een aristocraat in den goeden zin van het woord. Bij de meest gewone zaken, die hij behandelde, bemerkte men altijd dat er een adel des geestes was, en dat hij, Alberdingk Thijm, er toe behoorde.’

Dat Nederland den verdienstelijken man hoog in eere hield, blijkt uit de eenstemmigheid, waarmede hij door de geheele Nederlandsche pers werd herdacht. De redactie van het weekblad De Amsterdammer, waaraan hij, zooals de hoofdredacteur, de heer J. de Koo het herinnert, gedurende tien jaren voor de rubriek Kunst en Letteren geregeld bijdragen leverde, wijdde het geheele nummer van 24 Maart aan de nagedachtenis van haren trouwen medewerker. Behalve het opstel van den heer De Koo, bevat het o.a. bijdragen van Prof. Jan Ten Brink, Fiore della Neve, Prof. A. Pierson, J.P. Hasebroeck, Prof. Paul Alberdingk Thijm, Justus van Maurik, Lütkebühl, Ant. L. De Rop, Dr. W. Nuyens, Max Rooses, Lina Schneider, P.H. Witkamp, Victor De Stuers enz., enz. Ook van ‘een werkman’ was eene dichterlijke ontboezeming ingekomen. Tevens bevat het blad een paar autographen van den geleerden Professor, dien het ons daarenboven in eene goed geslaagde teekening van Joh. Braakensiek in zijn studeervertrek te aanschouwen geeft. Eene andere plaat stelt zijne uitvaart voor.

Die talrijke blijken van hoogschatting en waardeering van zoo verschillende zijde door schrijvers en geleerden tot één onvergankelijk en lijkkrans samengegaard, zullen beter dan eene gedenkzuil in brons of marmer Thijms aandenken voor het nageslacht bewaren.

Mr. Julius Obrie.