Het Belfort. Jaargang 3

[p. 341]

Een woord nopens de schouwburgen.

TWEE vakken der letterkunde hebben op onze eeuw eenen bijzonderen invloed uitgeoefend: De Roman en het Tooneel.

Wie weet er niet dat het verval der zeden in Frankrijk grootendeels te wijten is aan de slechte romans? 't Is aan dezelfde bron dat de bedorvene klassen van België hunne slechte grondbeginselen putten. Die schadelijke invloed der fransche boeken ware alras in de lagere klassen gedrongen; doch God had medelijden met ons Vlaanderen. Conscience verscheen en verzadigde de lezingszucht die 't volk verteerde, met eerlijke en zedige verhalen. Dank aan Conscience, dank aan zijne navolgers werden de goede vlaamsche zeden gered.

Het tooneel heeft ook niet weinig bijgebracht om onze naburen de Franschen in dien walgelijken poel van zedeloosheid te slepen, waarin zij nu plassen. Eene slechte lezing spreekt slechts tot de inbeelding, een slecht tooneelstuk tot de inbeelding en de zinnen. De prachtige kleederdracht der spelers, hunne bewegingen, gebaren, hunne stem, alles helpt om den toeschouwer te overmeesteren. Ook is de indruk door de vertooning van een tooneelstuk gemaakt veel dieper dan die eener lezing, en diens invloed bijgevolg ook grooter.

Onder betrek van zedelijkheid viel er tot heden niet al te veel te zeggen tegen het vlaamsch tooneel. Dezen winter nogthans verschenen er twee sombere wolken in dien tamelijk klaren hemel. Fernando, een zedeloos stuk uit het fransch vertaald, en Parisina, een werk dat insgelijks weinigen eerbied voor de betamelijkheid aan den dag legde, werden te Brussel vertoond.

Zal er voor het tooneel, even als voor den roman, geen Conscience oprijzen om de bedreigde vlaamsche zeden te redden?

Niemand heeft hem tot nu toe gezien en niets laat hem nog vermoeden.

Moeten wij dan die bedorvene letterkundigen onverlet hunne walgelijke taak van verpesting laten voltrekken? Is er geen middel van eenen dijk op te werpen tegen dien vloed van vuilnis en zedeloosheid die zij op ons Vlaanderen loslaten?

[p. 342]

Ik meen van ja.... En welke is deze middel? De inrichting van een katholiek Tooneel.

Wat wanklank, roept men. Weet gij dan niet dat katholiek en Tooneel twee woorden zijn die met elkander strijden?

Heden, 't is waar. Waarom? Het tooneel is vervallen en bedorven. Maar was het altijd zoo?

In de XVII^de eeuw waren er drij schouwburgen in Madrid. In twee van de drij waren het twee monnikken die er het hooge woord hadden. Zij waren het die het sein gaven van de toejuichingen of van de blijken van afkeuring.

Werden in de middeleeuwen, in die vrome, geloovige, godsdienstige tijden de mijsteriën van onze religie niet verbeeld in den vorm van tooneelstukken? En roemt de H. Kerk haar niet van Vondel, Calderon, Cervantes, Lope de Vega, Racine en Corneille, zes der grootste tooneeldichters die ooit hebben bestaan, onder hare vroomste en getrouwste kinderen te hebben geteld?

Indien het tooneel aanzien wordt als een vijand van den godsdienst is het, niet omdat het in zijn eigen slecht is, maar omdat het van den goeden weg geweken is. Immers sinds wanneer was de H. Kerk de vijand der kunsten, en welke verhevenere kunst dan de tooneelkunst? Sinds wanneer ontzegde de H. Kerk aan de menschen een redelijk vermaak en welk vermaak biedt ons meer onderrichting en aantrekkelijkheid dan de verbeelding der onheilen en der lotgevallen van onze medemenschen!

Het is waarlijk wonderbaar, hoe de goddeloosheid hare minderheid onder betrek van zedelijke hoedanigheden weet te verbeteren en te herstellen. Zelfsopoffering, mildheid, kuischheid, oprechte liefde zijn deugden die men bij haar zelden aantreft. Doch deze deugden zijn streng en verheven en maken slechts indruk op eenige kloeke, gezonde en uitgelezene geesten.

De goddeloosheid weet hare schade op een ander terrein rijkelijk in te halen. 't Zijn niet alleenlijk wel geredeneerde lessen of verhevene voorbeelden die den mensch een vast grondbeginsel of eene diepe overtuiging in den geest slaan; de vermaken vermogen dit ook Velen aanzien het zelfs als het beste en het vruchtbaarste leerstelsel van te onderwijzen al vermakende en hier heeft de goddeloosheid op ons geheel en gansch de bovenhand. 's Avonds, wanneer, na eenen dag van droeven en vervelenden arbeid, de burger onzer steden zich gelukkig acht voor eenige uren de enge en bevangene wanden van zijnen winkel te mogen ontvluchten, waar gaat hij de verkwikking zoeken die zijn afgebeulde kop zoo noodig heeft? Gewoonlijk in de schouwburgen en dergelijke gestichten waar de goddeloosheid tot nu toe uitsluitelijk als koninginne heerscht.

Wat al valsche grondbeginselen, wat al droeve belachelijke vooroordeelen werden daar het volk niet ingeblazen onder de

[p. 343]

verleidende melodiën van het muziek of de begeesterde gebaarden en de overtuigde zinsneden van eenen tooneelspeler?

De goddeloosheid verschaft aan de burgers zinnelijk genot en vermaak, de burger, uit erkentenis voor haar die hem verkwikt en hem streelt, aanvaardt hare valsche leerstelsels, en hare nijdige vooroordeelen.

En wat stellen de katholieken tegen dat machtig oorlogstuig hunner vijanden?

Hoort: ‘Het tooneel is slecht, zeggen zij, men zette er den voet niet in’.

En wat geven zij in de plaats, aan den vermoeiden burger, tot verkwikking, tot uitspanning?.. Niets.

Wat brengen zij bij om die genegenheid, dien bijkans algemeenen trek te voldoen, die de menschen van alle tijden en van alle streken voor dat slag van vermaken gevoelen? Men moet ze maar bedwingen.

Waarlijk deze middel is volstrekt daarbij gemakkelijk om voor te schrijver en onfeilbaar als men hem maar volgt, maar ik aanzie hem als weinig pratiek Ziet men immers geene groote en overtuigde katholieken naar den schouwburg gaan?

Ik heb dikwijls gelezen zelfs in godvruchtige boeken dat men de driften met moet dooden, niet moet versmachten, maar dat men ze moet breidelen, moet dempen en tot het goed africhten.

Dit zou men kunnen toepassen op de schouwburgen. Waarom de edele zucht naar dat verheven kunstgenot niet gezuiverd en gemend liever dan hem vruchteloos te willen onderdrukken? Waarom geene schouwburgen ingericht waar de deugd verheven en de ondeugd veracht en verfoeid wordt? Aldus zou men de goddeloosheid bestrijden met hare eigene wapens, en het tooneel, tot heden eene machien dienende tot verspreiding van de dwaling en het kwaad, zou eens het zijne kunnen bijbrengen, tot de verheffing van het ware en den zege van het geloof.

Te meer zoo opende men een nieuw en vruchtbaar veld waarop de vurige letterkundige ijver, die onze hedendaagsche jongelingschap beheerscht, zich zoude kunnen oefenen. Wie weet het deze onderneming ware misschien de dageraad van een schitterend katholiek letterkundig tijdvak, dat in ons land ten minste een einde zou stellen aan dat oud deuntje: De kerk doodt de kunst.

Mijn gedacht schijnt zeker aan velen stout, gewaagd, wat jong. Nogthans ik blijf overtuigd dat de uitvoering ervan goede gevolgen zou hebben. Den vijand bestrijden met zijne eigene wapens, werd altijd aanzien als eene onfeilbare taktiek. Laat ons hopen dat dit eens de taktiek zal worden der katholieken, wanneer een vuriger, een ijveriger, een krachtiger geslacht zal geboren zijn, dat niet al bevende en zich al verduikende den schok der vijanden zal afwachten, maar ze zelve zal gaan opzoeken om het kwaad te bestrijden en overal uit te roeien.

H. Plancquaert.