Het Belfort. Jaargang 3

[p. 485]

Boekbeoordeeling.

Bijdrage tot de geschiedenis van Antwerpen, op het einde der XVIII^e eeuw, door J. Staes. - Den 22 Juli 1795 verbood de republikeinsche overheid te Antwerpen het uitgaan van processiën buiten de kerken, op grond dat in ‘eenige gemeenten de processiën aanleiding gegeven hadden tot onbetamelijke botsingen tusschen personen van verschillenden godsdienst’. Dit bevel van de mannen, die beweerden de vertegenwoordigers der vrijheid te wezen, zweeg van de berechtingen en de begrafenissen, die nog eenigen tijd naar oude gewoonte plaats hadden, maar welke weldra, namelijk den 5 Maart 1796, ook werden verboden.

De pastoors kwamen, na 't ontvangen van het republikeinsche dwangpapier, samen om raad te slaan. Goede raad was in dien tijd peperduur, want het volk wist niet om zoo te zeggen wat het doen of laten moest, daar elke dag van eenen nieuwen aanslag tegen de vrijheid en het recht zwanger ging. De geestelijkheid besloot, voorzichtigheidshalve, de berechtingen en begrafenissen zonder plechtigheden te doen, en voor de eerste, enkel het Allerheiligste te doen vergezellen door zes of acht leden van de Broederschap. Nauwelijks had er zoo ééne berechting plaats gehad, of de republikeinen verboden het dragen van het kruis, van flambeeuwen en het klinken van de bel; de priesters mochten ook met geen wit overkleed op straat meer komen.

De geestelijkheid protesteerde, eerst bij den Commissaris van het uitvoerend bewind, vervolgens bij het middenbestuur van het departement der beide Nethen; 't bevel was, inderdaad, eene willekeurigheid, daar er in het eerstgemelde bevel geene spraak was van berechtingen, maar enkel van processiën. Middelerwijl werden de berechtingen in stilte gedaan, maar het volk van Antwerpen, de dwangbevelen der vreemdelingen verachtende, kwam aan den drempel der huizen, welke de priester voorbijging, met licht, om den Heer te begroeten en te vereeren.

Men zal moeilijk gelooven wat al dwaasheden de republikeinsche overheid uitvond om de handelwijze der priesters en der

[p. 486]

vrome burgers verdacht te maken; ziende dat zij te doen had met een moedig volk, dat zijn oude vrijheden zocht te handhaven, richtte zij zich naar Parijs, waar weldra een nieuw decreet werd uitgevaardigd door den politieminister... Cochon, hetwelk alle overtreding op de plaatselijke bevelen dreigde met straffen van boete en gevang...

Het Antwerpsche volk ging niettemin voort, de berechtingen met alle teekens van eerbied, en talrijker dan ooit, te vergezellen, zoodat de republikeinen, wilden zij hunne bevelen nageleefd zien, de gewapende macht moesten doen tusschenkomen en slechts door behulp van nog andere dwangmiddelen het laatste woord hebben mochten.

Het is het verhaal dezer gebeurtenissen, klein, op henzelven genomen, maar gewichtig, wanneer men ze beschouwt van 't standpunt der beginselen, die de overweldiger hier kon doen zegepralen, dat de heer J. Staes in een klein vlugschrift (22 bl. in-8^o, overdruk uit de Vlaamsche School) mededeelt. Daarachter volgen nog eenige bijzonderheden omtrent andere hatelijke vervolgingen, aan welke de priesters destijds blootstonden.

In eene aanteekening zegt de Schrijver, dat hij een grooter werk over die gebeurtenissen op het getouw heeft. Wij moedigen hem aan, er alles over mede te deelen wat hij weet: Ons volk kent de geschiedenis niet van die heillooze dagen, op welke onze grootvaders het Fransch geweld en de Fransche blague, tot hun innig verdriet en tot hun onberekenbaar nadeel, onderstonen.

D.

Jaarboek van de letterkundige vereeniging Jan-Frans-Willems. Vierde jaargang. - De maatschappij van Nederlandsche letteroefening, met vorenstaanden titel, is eene van de weinige, die blijken geven van werkzaamheid. Menige soortgelijke genootschappen bestaan, zeer schitterend, op het papier, 't zij in een jaarverslag, 't zij in een dagblad, maar vruchten van studie en werkzaamheid blijven zoek. Jan-Frans Willems bestaat uit jonge mannen, die dichtkunst en proza beoefenen, de novelle en geschiedenis schrijven, en verscheidene onder hen geven bewijs van grooten aanleg, ja van wezenlijk talent. Geschiedkundige bijdragen, in het onderhavige deel, zijn: Cammaert (de Vlaamsche opstand tegen de Oostenrijksche overheersching) door Ed. Schiltz; de Unie van Utrecht door Jul. van Herendael; in het romantisch vak treft men aan: De kortberg, door Ossenblok; eene schets van Antwerpen in de XVI^e eeuw, door J.-B. van den Oever; Ze was oud geworden, en Het betooverd Huis, door J.-F. Buerbaum; Geloofde trouw en Vertrouwen in de Voorzienigheid, door P. Van Delen; Kunst tegen liefde, door Edw. Ipers; Hun Gustaaf, door G. Minnaert. De gedichten zijn onderteekend door J. van Herendael, J. Bouchery.

[p. 487]

Eindelijk de heer Hellemans leverde eene lezenswaardige verhandeling over de spelling van den dorpsnaam Poeke.

Gelijk uit deze korte opgave te zien is, biedt het Jaarboek van Jan-Frans Willems eene afwisselende lezing aan, en mag het de belangstelling der taal- en lettervrienden opwekken. Wij wenschen die wakkere schaar van schrijvers en dichters volharding in hunne studie en werkzaamheid.

D.

Het Kasteel der Duivelen of de keispelonken van het Geitenbosch, bewerkt naar het fransch door Diomède Grootjans groot in-12, inhoudende 268 bladzijden druks. Drukkerij D. Grootjans, te Dendermonde. - Wanneer de grijze winter onze velden met zijne lange en killige avonden als met een ondoordringbaren sluier bedekt, wanneer de eenvoudige landsman met zijnen arbeid en zijn zweet de aarde niet meer kan bevruchten, dan moet men op den buiten die nederige woningen binnentreden wil men de ware aangenaamheid der winteravonden smaken. Dáár, in die buitendorpen, bij die eenvoudige bevolking, daar alléén slijt men nog van die genoegelijke uren; daar alléén treft men nog dit vreedzame tijdverdrijf dat wij, in onze steden, ondanks al onze wereldsche vermaken, noch genieten noch waardeeren kunnen.

Wanneer de duisternis iedereen van het veld tot de haardstede teruggeroepen heeft, wanneer alle bezigheid is ter zijde gelegd, dan treft men gansch het huisgezin rond den haard gezeten, aandachtig luisterend naar de eene of andere vertelling uit vroegere tijden, door grootvader of grootmoeder gedaan.

Iedere streek heeft aldus hare eigene sprooken of legenden die, van geslacht tot geslacht overgezet, steeds vermeerderd geworden zijn met alle slach van fantastische en bovennatuurlijke bijzonderheden, die zooveel te gretiger worden aanhoord, omdat zij de prikkelbare inbeelding van den mensch aangenaam streelen.

Zoo is het ook met de geschiedenis der Keispelonken van het Geitenbosch.

De Keispelonken van het Geitenbosch zijn een der bevalligste oorden van Noord-Frankrijk. In het fransche Henegauwen gelegen, zijn zij het lievelingsvoorwerp van den tourist die deze streken bezoekt. Indien het voorvalt dat hij bij eenen landbouwer binnenkomt en hem eenen of anderen uitleg vraagt over het Geitenbosch, dit prachtig woud, dat, aan den voet dier reusachtige rots uitgestrekt, zijne eindelooze schaduwe over dit schilderachtige landschap heenspreidt, dan zal die ouderling hem de bovennatuurlijkste dingen verhalen.

Hij zal hem zeggen dat die Spelonken voortijds bewoond werden door spoken die dag en nacht ronddwaalden en de jonge, schoone freulen schaakten. Hij zal hem ook verzekeren, die goede grijsaard, dat een overmachtige hellegeest er eene maagd geketend

[p. 488]

hield welke hij aan den hemel had ontrukt; maar dat een engel, na haar te hebben komen verlossen, haar op zijne beurt ketende in de Spelonken waarvan hij voor altijd den ingang sloot door eenen eindeloozen afgrond en waar men nog gedurig haren geest hoort klagen en zuchten!

Hoe openhartig is die lichtgeloovigheid!

Niettemin zijn die volkslegenden over de Keispelonken van het Geitenbosch gesteund op feiten die er onwederlegbaar in buitengewone omstandigheden hebben plaats gegrepen, doch in het vervolg der tijden vermeerderd en verminkt geworden zijn door de bijgeloovigheid zelve.

Het zijn die gebeurtenissen, welke de schrijver getracht heeft zooveel mogelijk in hun waar daglicht te herstellen, zich latende geleiden door de grondstelsels van orde, zedelijkheid en godsdienst welke men ons van jongs af heeft ingeprent.

Dit werk is een der boeiendste verhalen welke in onze Vlaamsche letterkunde reeds zijn verschenen.

In 12^e formaat gedrukt, bevat het 286 bladz. druks, en is bij de boekhandelaars verkrijgbaar aan den prijs van 0-90 fr.

Dietsche Warande, geïllustreerd tijdschrift voor Kunst- en Zedegeschiedenis, 3^de aflevering. - Inhoud: Bouwkunst. De aloude abdij van Postel, met zeven plaatjes, door Th. J. Welvaarts. - Schilder-, teeken-, plaatsnijkunst, enz. Hiëronymus van Aken, door J.C.A. Hezenmans. - De tentoonstelling der XX, te Brussel, met plaat, door R.V.B. - Alphonse Asselberghs, door M. de Ticheler. - Andries en Gerrit Schoemaker, II, door Graaf Maurin Nahuys. - Albrecht Dürer en ‘De vier temperamenten, door Dr. Joseph Dankó. - Toonkunst. Iets over Kerkzang, I, door G. Van den Gheyn. - De viool en hare bespelers, II, door Albert Tottman. - Dichtkunst, Letteren. Vondel als lierdichter, II, door N. Van Reuth. - Eerrijk de Putte of Erycius Puteanus, II, door Edward Van Even. - Chronique des expositions industrielles. Discours sur l'enseignement dans les écoles professionnelles et industrielles prononcé à la Chambre des Représentants, par M.E. Slingeneyer. - Exposition à Bologne. - Exposition à Paris en 1889. - Exposition à Vienne en 1888. - Nouvelles du Grand Concours. Exposition rétrospective. - L'Essor. - Bulletin français. - Aankondigingen, Tijdschriften. - Advertentiën.