Het Belfort. Jaargang 3

[p. 91]

Driemaandelijksch overzicht.

LETTERKUNDE. - Kon er een wederlandsche prijskamp van dichtkunde voor 't jaar 1887 worden ingericht - geen prijskamp lijk deze die door Wazenaar als valsche munte aan den disch wierd gespijkerd, Aya Sofia van Schaepman zou boven alle gedichten van alle volkeren bekroond worden. De Franschen zouden niet kunnen mededingen met hunne drie heldendichten, verleden jaar verschenen: Amadis door den graaf de Gobineau, l'Anté-Christ, door Fayet, Thea, een gedicht over 't christen leven van P. Sernin-Marie de Saint-André. Geene werken van doorslaande weerde leverden hunne dichters door Pol de Mont in 't Nederlandsch Museum in dezer voege beoordeeld: ‘Deze allen, zelfs de allerjongsten, leveren de duidelijkste bewijzen, dat zij het ambachtelijke, het stoffelijke van hunne kunst, ten volle meester zijn; dat geen enkel der geheimste, meest verfijnde middelen, om door het afbreken van een vaers, het aanwenden van eenen rijmklank, het te pas brengen van eene coesuur, een of ander effect te bereiken, hun is verborgen gebleven. Zij zijn, zoo als Sully-Prudhomme hen eens noemde: “des virtuoses accomplis; ils savent leur métier.” De man, die, meer dan elke andere, het zijne bijdroeg, om de dichtkunde van zijn vaderland zulk eene artistieke hoogte, te doen bereiken, is niemand anders dan Leconte de Lisle.’

Pol de Mont schreef ook eene gewichtige studie in de Nederlandsche Dicht- en Kunsthalle over De jongste richting in onze Nederlandsche Dichtkunst. Max Rooses had in zijnen derden schetsenboek onze jonge letterkundigen verweten dat ze te veel gedichten en novellen van klein bedied lieten drukken, te veel beuzelarijen die door het volk niet gegeerd en worden. Daartegen komt Pol de Mont in de baan gesprongen. In dezer voege schetst hij ons het streven der jonge school.

‘Onder opzicht van den vorm, - onze prosodie verrijken met den geheelen voorraad schemen en meters van alle tijden en volken; onze taal, vooral door de beoefening dezer vormen, leniger, buigzamer, weeker, welluidender maken, nieuwe rijmwoorden invoeren en de minder gebruikte in zwang brengen;

Onder opzicht der stof, - eenerzijds de heerlijkste onderwerpen der gezamenlijke kunst van alle natiën in onze letteren burgerrecht doen verkrijgen; anderzijds, het innigste leven van ziel en hert eene poëtische uiidrukking doen erlangen....’

[p. 92]

Jan te Winkel schreef eene nieuwe Geschiedenis der Nederlandsche Letteren. Het eerste deel van 584 bl. is uitgegeven. Schrijver staat op protestansch geloovig gebied, terwijl Jonckbloet uit der mate liberaal was. Hij heeft Maerlant met voorliefde behandeld. Bij Friedrich te Leipzich is het volgend belangrijk werk van D^r Schneider verschenen: Geschichte der Niederländischen Literatur.

In het Mag. Litt. et Scientif (afl. November) schreef Baron Kervyn de Volkaersbeke eene prachtige studie over de Gedichten van Alf. Janssens die den meesten bijval verwierven en door uitmuntende letterkundigen hoog geschat wierden.

Fr. Gittens gaf een drama uit Parisina naar insprake der gewrochten van den zedeloozen Lord Byron.

Edm. De Geest die in zijnen vertelboek Dwars door 't Leven de paden van Zola poogt te betreden wordt door de liberale tijdschriften fel gehekeld.

Wij achten het onze plicht de vier bundels kindergedichtjes van Prudens Van Duyse aan de onderwijzers en de leeraars onzer leegste klassen te bevelen. Zij zijn verkrijgbaar bij den uitgever De Seyn-Verhougstraete te Roeselare. In deze gemoedelijke stukjes zijn 't de begaafdheden van dezen dichter die meest uitschijnen.

Eerste fransche oordeelkundigen geven bij Hachette ten prijze van 2 fr. eene verzameling boeken uit over de groote fransche schrijvers. Jules Simon schreef over Victor Cousin, Gaston Boissier over Madame de Sévigné, Albert Sorel over Montesquieu, Caro over G. Sand. Taine zal handelen over Sainte-Beuve.

De laatste vertelboek van Tolstoï bevat een groot getal verhalen en sagen die hij op de lippen van 't volk heeft afgeluisterd. (Ivan l'Imbécile bij Perrin te Parijs).

Makamen en Ghazelen van Van Droogebroeck, verleden jaar door Kanonik Servatius Daems in de Vlaamsche school zeer gunstig beoordeeld, verschenen in prachtuitgave bij De Seyn te Roeselare.

Een lijvig werk verscheen te Parijs over Fortunatus: Faligan, Histoire de la Légende de Fortunatus. (Ned. Museum.)

In den prijskamp onzer fransche Academie tegen 1 Februari 1889 wordt de vraag over Boendale aldus herschapen: ‘Men vraagt eene studie over J. Boendale onder opzicht van den staat der samenleving in Brabant ten zijnen tijde.’

Alfred en Maur. Croiset hebben bij Thorin te Parijs het eerste deel eener nieuwe Geschiedenis van de Grieksche Letterkunde uitgegeven. Het handelt over Homeros, de cyclische dichters en Hesiod en bevat prachtige bladzijden over de geaardheid der helden van Homeros en de taal en den trant van Hesiod. Schrijvers volgen Wolf met gematigheid. G. Perrot besprak deze geschiedenis in eene der laatste afleveringen van de Revue des deux Mondes en hij schreef eene aantrekkelijke bijdrage om te toogen hoe hij meer hield aan den Homeros der overlevering als aan de Ilias door eene Société de Gens de Lettres luidens de kernachtige spreuke van Sainte-Beuve.

Wetenschappen. - In de Jaarboeken van den Oudheidkundigen kring van het Land van Waas verscheen er een merkweerdige opstel van D^r J. Van Raemdonck. Hij werd in den loopenden jaargang der Vlaamsche School door den heer H. Van Cuyck ontleed en bekend gemaakt. D^r Van Raemdonck

[p. 93]

schreef in 't fransch Le Pays de Waes peuplé à l'époque néolithique. M. Van Cuyck wist hetzelfde wetenschappelijk onderwerp in zuiver Dietsch te bewerken.

De heer Van Raemdonck, door den heer De Geest en andere ieverige navorschers geholpen, doorliep geheel het dal der Durme en een deel van dat der Schelde. De kundige zoekers vonden meer als 800 stukken uit het tijdvak van den gepolijsten steen herkomstig. ‘In het Land van Waas zou het volk uit de voorgeschiedkundige tijden, zijn verblijf doorgaans verkozen hebben in de nabijheid van eene beek of rivier en van een wildrijk bosch, op eene plek hoog genoeg gelegen, opdat het tegen de overstroomingen beveiligd ware, een veruitzicht hadde en niet kon overvallen worden door wilde dieren of door vijanden die het zijne woonplaats wilden betwisten. Het kende het vuur, dit is zeker, en wist zich daarbij van de ruwe keiklompen, wapens en gereedschappen te vervaardigen. Deze silexvoorwerpen gelijken wondergoed van vorm op die der kanten van Bergen; vele echter zijn betrekkelijk klein.’ Limburg, Antwerpen, Oost-Vlaanderen bezitten hunne schatten van oudheden uit de steenen tijdstippen herkomstig. Was West-Vlaanderen in die tijden niet bewoond of ligt het aan de onkunde of de onverschilligheid der zanters dat er niets of bitter weinig ontdekt wierd?

In de Afl. van Oct. 87 der Revue des Q. Scientifiques verscheen er ook eene allermerkweerdigste studie over de voorgeschiedkundige ontdekkingen in onze vlaamsche gauen. 't Staat daar al geboekt en beoordeeld en bekend gemaakt wat er in de verschillige uitgaven van Maatschappijen te voorschijn kwam.

Twee Belgen, Louis en Henri Siret, hebben gelijk men weet in Spanje tusschen Carthagene en Almerie rond de dertig voorgeschiedkundige woonplaatsen ontdekt. Onze voormenschen hebben daar na de steenen voorwerpen niet het brons maar het koper en later het zilver gebruikt. Dat zou wel kunnen de leering staven van dezen die meenen dat na het steenen, niet een bronzen maar een koperen tijdvak ontstaan is. Leest de beschrijving van al hunne vondsten in de Vlaamsche school 87, bl. 135, en in de R. des Q. Scientif. 3^e afl. 87.

't Is genoeg geweten dat de katholieken de ergste vijanden zijn van alle vooruitstrevende wetenschappelijke stelsels. 't Is daarom dat de prediker P. Leroy eenen boek komt uit te geven om het darwinismus te bewijzen. Volgens 't gevoel van verschillige fransche geleerden en strijdt het volgend stelsel met onzen godsdienst niet: de Schepper heeft van het oormoner, het levend wezen geleid tot de volmaakste soorten der zoogdieren en in den anthropopitheek eene ziel ingestort. (Polybl. Nov.)

M. Dollo heeft den handboek van Hoernes over de Paleontologie vertaald en te Parijs bij Savy uitgegeven.

M. De Quatrefages heeft een nieuw werk laten drukken, te weten ‘les Pygmées’ over de verschillige menschenstammen van kleine gestalte die dezer laatste jaren ontdekt wierden.

M. Maspero, een meester in het vak, heeft over Egyptische oudheden bij Quantin te Parijs, ten prijze van 3,50 eenen handboek uitgegeven.

Het eerste deel van den machtigen Woordenboek van V. Gay is volledig: Glossaire Archéologique du Moyen-Age et de la Renaissance. Het kost 45 fr. en bevat in 806 bl. den uitleg van

[p. 94]

vijf duizend woorden, gesteund op dertig duizend oorspronkelijke teksten en met nieuwe teekeningen opgeluisterd.

Bij Maisonneuve te Parijs verschijnt er eene kostelijke verzameling van boeken over folk-lore. Laatstleden wierden er nog twee uitgegeven: Traditions Indiennes du Canada Nord-Ouest, en Contes populaires de la Basse-Bretagne. Spanje heeft zijne Bibliotheca de las tradiciones populares; onlangs wierd ze met vijf boekdeelen verrijkt ter uitgave van de liederen van Gallicië en de sagen van een enkel dorp in de gau van Oviedo. M. Pitre heeft in Itaalje het vierde deel zijner Curiosita populari over de volksdierenkunde van Venetië uitgegeven. ‘In de plaats van den Almanach des Traductions populaires, die in 1884 voor het laatst verscheen, zal nu een Annuaire des Traditions Populaires verschijnen.’ (Ned. Mus.)

In 't Congres van Oudheden en Geschiedenis te Brugge gaf E.P. Van den Gheyn eene merkweerdige voordracht over de Gothen in Crimée. De vlaamsche afgezant Auger Busbecq deed bij eenige bewoners dier streek eene lijst woorden op die P. Van den Gheyn ons voorlei, en giste dat die bewoners afstammelingen van de oude Gothen waren. Die gissing wordt nu door de wetenschap aanveerd.

P. Van den Gheyn bespreekt in de Précis Historiques de Mythologie van Andrew Lang. Volgens Lang zijn al de godsdienstige sagen en geplogentheden herkomstig van het tijdstip dat het menschdom nog in eenen wilden en onbeschaafden staat verkeerde P. Van den Gheyn weerlegt eenige der bewijzen van Lang. De engelsche geleerde en kan niet betoogen dat het menschdom uit geenen beteren staat vervallen en is. Hij heeft ongelijk van allen anderen uitleg buiten te sluiten. Vele punten der godenleer zijn zoo laag en zoo plat niet en ontstonden in tijden van hooge beschaving. Lang poogt hier op te steunen dat de sagen van 't een tot het ander volk niet overgingen. Pater Van den Gheyn bewijst dat de verzinsels zoo wel konden overgezet worden van volk tot volk, van streek tot streek als de werktuigen en de oudheden der voorgeschiedkundige tijden.

De Dietsche Warande in haar nieuw kleed gesteken bracht ons eene keurige Vlaamsche wetenschappelijke bijdrage over de speeltuigen te Babylon. 't Is nog een bewijs te meer dat het behandelen van een wetenschappelijk vraagstuk in 't Vlaamsch volstrekt onmogelijk is!... Schrijver maakt ons de namen, de beschrijving en de beeltenis der oostersche speeltuigen bekend. ‘Uit het bovenstaande blijkt opnieuw dat de oostersche volkeren, bij godsdienstige en openbare plechtigheden aan de toonkunst eene eereplaats toewezen. Daarvan had het H. Schrift bewijs genoeg gegeven, doch eene zekere wetenschap wilde dat niet meer aanveerden. Nu spreekt de herlevende oudheidkunde en schijnt het woord te herhalen: ‘Indien dezen zwijgen zullen de steenen spreken...’

M. Monseur, jonge advokaat van Luik, heeft vijf verzamelingen van Sanskrietsche spreuken uitgegeven, die aan Canakya toegeschreven worden. Die Canakya leefde ten tijde van Alexander den Groote, joeg de Grieken uit zijn vaderland en wordt de Machiavel van Indië genoemd.

Goblet had geantwoord op het streng oordeel van Colinet over zijnen leergang van de geschiedenis der godsdiensten. Coli-

[p. 95]

net doet wederom in de aflevering van November der Revue Générale de onwetendheid en de onbevoegdheid van Goblet uitschijnen. De Brusselsche hoogleeraar wilt door de Egyptische oudheden bewijzen dat het fetichismus de eerste godsdienst was onzer voormenschen, en hij steunt op het gezag van M. Lefebure. Welnu. M. Lefebure verklaart uitdrukkelijk dat de Egyptische godsdienst zoowel kan voortkomen van de vereering van eenen God als van het fetichismus.

Onder de verslagen van de verschillige maatschappijen mogen de Annales du Comité Flamand de France als de merkweerdigste gerekend worden. Het XVI^e deel dat onlangs verscheen bevat eene zeer geleerde en zeer klare studie van Ign. De Coussemaeker over de voorrechten. wetten en gebruiken der vlaamsche stede van Belle en eene belangrijke bijdrage van Kanunnik De Haisnes over den Yperschen schilder Broederlam.

Taalgeleerdheid. - Taco H. De Beer schreef eene studie over de woorden en de wendingen die in Wazenaer's Vlaamschen Jongen te boeke staan. Hij begint zijn overzicht met de volgende bemerking: ‘Het is onze vaste overtuiging, dat grooter taaleenheid tusschen Noord en Zuid moet ontstaan en daartoe is het noodig, dat we weerkeerig kennis maken met de woorden gehoord en verstaan.’ Die woorden zullen met recht iedereens goedkeuring verwerven. De Noord-Nederlanders zullen gemakkelijk ons spraakgebruik meester worden willen zij hunne taalschatten, hunne schrijvers, hunne dichters uit de twee, drie laatste eeuwen raad vragen: daar staat er menig woord in eere, daar gaan er vele uitdrukkingen in zwang, - bij Lambert ten Kate bij voorbeeld, - die Taco H. De Beer met een edel inzicht bedoelt, maar die andere Noord- en Zuid Nederlanders als onhebbelijke lompen, en onbruikbare streektaal loochenen en veroordeelen. (Noord en Zuid, Tiende jaargang, n^o 5. bladz. 327.)

Onze Loquela komt gestadig onzen taalschat verrijken, onze afleidkunde door nieuwen uitleg verbreeden, met de sprake van 't volk de sprake van 't voorgeslacht verklaren. Ook staat ze op vele bladzijden vermeld van den Glossaire dien M. Nelis op de saarters der proostdij van Sint Maarten te Yper gemaakt heeft. Die nieuwe taalschat onzer middeleeuwsche oudheidskundige tale is eene uitgave onzer fransche maatschappij van vlaamsche kunde: La Sociélé l'Émulation van Brugge.

J.W. Brouwers, opsteller van den Wet. Nederlander schreef in zijn n^r van 1 Sept. eene lange bijdrage om de gelijkenis te doen uitkomen tusschen het Nederlandsch en het Gotisch van Ulphilas.

Waarom het Gotisch met het hedendaagsch Nederlandsch vergelijken in een geleerd blad? 't Is genoeg geweten dat het Nederlandsch uit de oude frankische, saksensche en friesche tongvallen ontsproten is, en dat het oud saksensch en het oud friesch zustertalen zijn van het Gotisch in den germaanschen taaltak.

De heer Julius Obrie, lid der Vlaamsche Taalkamer drukte in 't Nederlandsch Museum eene zeer geleerde voordracht over het ontwerp tot herziening van het Nederlandsch Burgerlijk Wetboek. Hij getuigt dat de keurraad der herziening vele bastaardwoorden door echte Nederlandsche vervangen heeft en schrijft zelf over rechtszaken in zuivere dietsche sprake, met vele zwierigheid en gemak.

[p. 96]

J.-J. Hellemans, van Antwerpen, heeft eenen opstel laten drukken over den gemeentenaam Poeke. De oudste gedaante is Pocsela. Sela is het middelnederlandsch sele beteekenende zaal, groote kamer en verder krachtens het middeleeuwsch gebruik hof en groote hoeve. In Poc, schuilt de saksensche ô, die in middelnederlandsch ou en in 't huidig nederlandsch oe geworden, in West-Vlaanderen nog op zijn saksensch als lange ô wordt uitgesproken. Vandaar schreef men in de middeleeuwen Pouke en behoeft men nu Poeke te spellen. Poksele nu, ware de woonstede van Bocco, Boksele, krachtens den stafwissel b = p, Poksele geworden.

Schrijver volgt de ware leerwijze in het vaststellen der naamredens en doet ons heel kundig de wording onzer dorpen en het ontstaan hunner namen uiteen. Is het aleventwel vast en zeker dat sele zaal, en van daar hof en hoeve beteekent? In de afleidkunde mag men steunende op het wisselen van klanken en medeklinkers twee bestaande gedaanten vergelijken en van denzelfden wortel afleiden: kan het afleiden eener gedaante, van een verondersteld woord geene misslagen te wees brengen?

Een afdruk is verschenen vnn het prachtig werk, Vocalisme Indo-Européen, van Saussure, eenen aanhanger van de school der Junggrammatiker die de wegen door Bopp en A^en gebaand, vernieuwen.

Skeat gaf het eerste deel uit zijner Principles of Englisch Etymology. Toen zijn machtige woordenboek van engelsche afleidkunde verscheen, was hij gelukkig nader kennis te maken met ons Dietsch en verbeteringen uit Vlaanderen gezonden op te nemen.

Volgens M. Malvezin die het woord voerde in eene der laatste vergaderingen van de Société philologique de France, komt meer dan de helft der woorden van het huidige fransch van het oud-gallisch, en niet van Gallië's overweldigers, de Romeinen. Leest over diezelfde zake, die eene gansche omwenteling in de fransche taalgeleerdheid te wege moet brengen, de studiën van den muntenkenner Serrure in het tijdschrift Le Muséon.

In het taalcongres van Amsterdam hield de heer Matthys de Vries ‘eene puike redevoering over het Nederlandsch Woordenboek, waarvan hij zegde, dat de groote uitbreiding die het neemt, tot eer strekt van de Nederlandsche natie, die in hare rijke taal alle menschelijke gewaarwordingen, gevoelens en handelingen heeft uitgestort en verwekt. Dat het woordenboek niet snel vordert is een gevolg daarvan dat er zoo weinig was voorbereid. Voorts troffen allerlei tegenspoeden de bewerkers. De niet genoeg te prijzen Te Winkel eerst, daarna de onvermoeide Verwijs ontvielen de medewerkers. Ook de heer Cosijn die later den heer de Vries ter zijde stond, moest door zijne benoeming tot hoogleeraar den arbeid staken. Nu heeft de heer Kluyver den heer Cosijn vervangen. De taak is nu zoover gevorderd, dat het alleen op de uitwerking aankomt... Van het zeewezen en den waterstaat heeft de spreker uitnemend groote woordenverzamelingen.’ (Vlaamsche School 1887, bl. 161.)

‘Am. Joos laat zijn Spraakkunst van Maerlant, die we reeds aankondigden, in Rond den Heerd drukken. Als monographie is zij onvoldoende; als wetenschappelijk werk is zij, na de boeken van Franck en Van Helten te gebrekkig’ (Ned. Museum 1887, bl. 197.) 't Zijn er die in lijvige en duistere boeken voor de geleerden werken; 't zijn er die in korte en klare boeken met

[p. 97]

een wonder gemak vele wijsheid aan allerhande lezers mededeelen. M. Joos wilt de spraakkunst verbeteren ten voordeele van het onderwijs, ter oorbaarheid van sprekers en schrijvers: daarom tracht hij de schatten der volkstaal en de geschiedenis der spraakregels aan iedereen bekend te maken om alzoo de taalwetten die daarop gesteund gaan door iedereen te doen aanveerden. Zijne korte spraakkunst van Jacob van Maerlant wierd afzonderlijk gedrukt. Nu drukt hij in Rond den Heerd de korte spraakkunst van Anna Bijns. Met aantrekkelijke opstellen in 't Katholiek Onderwijs poogt hij de onderwijzers voor de goede zaak der volkstaal te winnen.

Ter gelegentheid van het Taalcongres te Amsterdam wierd er door den boekhandelaar De Vries een prachtige Catalogus uitgegeven van Boeken over Nederlandsche Taal- en Letterkunde.

Goede lezers die begeert eenen schoonen vlaamschen boek te koopen en met uitnemend veel genot te lezen, koopt Oud Nederland van Johan Winkler bij C. Ewings te 's Gravenhage uitgegeven. Dit werk bevat zeer aantrekkelijke opstellen over den oorsprong onzer voorouders, over friesche en vlaamsche zeden en gebruiken, twee prachtige reisbeschrijvingen over West- en Fransch Vlaanderen, eene verhandeling over de volkstaal komende tot het volgend besluit: ‘Men verjonge vryelik ons aller dierbare moedertaal met het frissche bloed der ware, der levende volksspreektaal in heure edelste uiting, uit al de gewesten en gouen van Oud-Nederland’.

J. Claerhout.