Het Belfort. Jaargang 2

[p. 467]

Een ernstig woord ter gelegenheid van ‘Een bloemenkrans’.

EEN BLOEMENKRANS heet de verzameling van dicht en proza der jongste schrijvers van Vlaamsch-België met bio- en bibliographische aanteekeningen, naar tijdsorde door de Heeren G. Callebert-Reynaert en Alfried la Gravière, Jz. gerangschikt. Het werk verscheen in den loop van verleden jaar.

De lezer verwachte hier zich aan geene bespreking; 'k en weet niet of de heeren verzamelaars ons de eer eener bespreking voorgesteld hebben, - doch eene veroordeeling schrijf ik evenmin. Ik wil enkel eenige gedachten meêdeelen, die mij het doorloopen van ‘Een Bloemenkrans’ deed opvatten.

Te gelijk met dien bundel overhandigde mij de postbode de Februari-aflevering van het ‘Belfort’. Laast gij daarin ‘Algemeene Wereldlitteratuur’ door den eerw. Pater S. Dirks O.S.F. meêgedeeld! Een puik artikel, en, zooals altijd, vol gezonde gedachten.

Onder het lezen teekende mijn potlood eenige alinea's aan, waar ik wou op terugkomen. Hoe zit het volgende niet vol waarheid! ‘Wij weten thans dat, zelfs in de kunstvakken, de lauweren meest door de vrijmetselarij en andere sekten worden uitgedeeld. Het grootste genie, als het God en het ware schoone huldigt, is niet altijd zeker van zich een weg te banen. Het goed geluk der hedendaagsche schrijvers hangt af van de duizend trompetten der faam, die allen in de kantoren der periodieke pers liggen. Die pers echter, op weinig uitzonderingen na is in handen der groote kapitalisten, en dezen, voor een groot gedeelte, onder den invloed der sekten. Van daar dat men in de meeste litteratuurgeschiedenissen groote namen vindt, groot door het flikkerlicht wat de sekte erop liet vallen, terwijl andere, ook echte, uitmuntende talenten, die volle recht hadden nevens de eerste te schitteren, integendeel, stelselmatig in de vergetelheid

[p. 468]

gedompeld worden; en, is dat niet mogelijk, dan bespot en verguisd worden....... en derhalve dienen wij een krachtig protest in tegen dat hatelijk ostracism, dien wraakschreeuwenden banvloek, die zoolang op de katholieke letteren gedrukt hebben...’

Zou het noodig zijn, tot staving dier woorden, voorbeelden bij te brengen? Wien liggen van zelfs de namen niet op de lippen? Doch komen wij daar niet op weer, en katten die slapen laat men best voortslapen.

De liberale partijmannen kunnen zich maar niet gewennen, dat talent en bekwaamheid nog elders dan in hunne hersenpan huizen. ‘Wij alleen mogen ons het recht van het monopolium toeeigenen!’ Ziet, dat gedacht is zoodanig met hen vergroeid, dat mannen gelijk een Van Beers, gelijk een Rooses zelf voor al het wanstaltige zulker pretentie blind worden..... Jaren en jaren waren de boterkoekjes van het Staatsbestuur voor hen alleen ter zij gelegd, en dat involgen van een hebzuchtigen eetlust heeft de magen bedorven. Schokschouderde men niet uit medelijden met die liberale laatdunkenheid, men zou, in zijne verontweerdiging, geene woorden streng genoeg vinden, om hunne huichelende liefde voor volkstaal en -rechten te schandvlekken! Ziet ze in academiën en jury's hunnen rol spelen! daarbij nog zijn maand- en dagbladen zoo diep van dien partijgeest doordrongen, dat zij een rechtzinnig gemoed tot tegenspannens, om niet te zeggen tot walgens toe verbitteren.

Waar het de eer der nationale letteren geldt, hoefde de partijdrift te zwijgen; waar het er op aankomt eenen gemeenen rijkdom, het erfdeel der vaderen, tegen vreemde belagers te beschutten, moest inwendige veete worden afgelegd.... doch dat gebeurt nu, eilaas! niet, en met verbrokkelde krachten moet thans den vijand kop geboden!

De ‘Bloemenkrans’ der Heeren Callebert en La Gravière bevat bijdragen van 52 schrijvers. Ja, 52 schrijvers, in het eerste botten van hun talent! De oudste werd in 1850, de jongste in 1868 geboren. Doch, arm, verstompend, verfranschend katholicism! geene 10... leest wel, geene 10 behooren tot de katholieke gezindheid!... En waaraan liegt dat?

Katholieke jonkheid, hangen dan uwe armen zoo stijf aan het lijf, dat gij geene pen vasthouden kunt? Of is zij bot? Of zegden uwe leermeesters nooit, dat hare snede scherper treft dan de degen? of verstaat uw hert de betooverende klanken van de poëzij, die bovenaardsche tale der menschen niet? Arme jonkheid, die de priesterschap van 't schoone, van 't goede laat uitsterven! Bange oekomst!

Of hooren de heeren verzamelaars ook bij die coterie thuis, waar het immer en immer waarheid blijft:

‘Nul n'aura de l'esprit que nous et nos amis’? - Wat goeden wil, - en zij hadden hunnen ‘Krans’ met nog meer bloemen

[p. 469]

van de eêlste kleur kunnen opluisteren! Een beetje rechtzinnigheid, - en zij hadden in de rangen onzer katholieke jeugd, mannen ontdekt met onverbasterd herte en helmende tong!..... maar omdat die jongelingschap op de daken niet zit te kraaien: ‘ziet, wat ik kan! Knielt neer in diepe bewondering!’ ...o, omdat eenige dier moedige jongelingsherten onder een zwarten priestertoog kloppen, is het daarom dat zij uitgesloten blijven en onweerdig erkend?

Leerlingen van staatsnormaalschool en atheneum prijken onder de belovende jonge schrijversschaar van den ‘Bloemenkrans’. - Geen enkelen onzer priesters troffen de Heeren C. en Lagr. aan, die tot aan de enkels dier collegeknapen raken kon!

Belachelijke, stomme partijzucht!

Ik noem niemand, doch wie heeft ver te zoeken, om in elke onzer Vlaamsche provinciën, in de rangen onzer jonge priesterschap, van onze knapste schrijvers te ontmoeten?.... En in ons katholiek onderwijzerskorps? En onder onze jonge katholieke leeken?

God dank! Ik ken onze Vlaamsche jongelingschap, en al praalt haar naam in geenen ‘Bloemenkrans’, toch koestert zij in 't warm hert én eerbied voor de taal, én liefde voor den Godsdienst.

Wat ik enkel in haar betreur, - anderen wellicht niet, - dat is dikwerf hetgene ik heet, niet gepasten ootmoed, maar liever overdreven schroomvalligheid tegenover de drieste stoutmoedigheid van den jongen penneknecht der loges..... Wat ik betreur, - dat is de stelselmatige beschimping, om niet te schrijven, venijnige vervolging, waar menige onzer ouderen (en die ook de wijzeren moesten zijn), het eerste streven der katholieke jonkheid meê onthalen. In plaats dat men die eerste pogingen leiden zou! De jongeling heeft te goedig hert, om ongevoelig voor een welkomwoord, zelfs voor een rechtzinnigen raad te blijven. Die dat loochenen kennen het jongelingshert niet.... Maar hetgene den jongeling noodzakelijk verwijdert en vervreemdt, is de onverschilligheid, of erger nog de bittere, grijnzende spotternij, die zoo diep wondende beschuldiging van hooveerdigheid!...

Ja, beste lezer, het moge u aanstaan ofte niet, doch omdat ik te klaar inzie welk spel er gespeeld wordt - de uitgeloofde prijs ervan is onze toekomst, - daarom dat wij andermaal over die kwestie eene pen versnijden.

Er zijn lieden die blind zijn en blijven; ik durf niet peizen dat zij te goeder trouw niet handelen, doch zij zijn mannen van routine; zij zien maar alleen de jeugd in onze katholieke gestichten na, en verkeeren in den waan, dat de tijd nog staat en gaat gelijk toen zij zelven op de banken zaten. Wilden zij een oog opendoen voor hetgeen in het gesticht van hunnen buurman plaats grijpt, nagaan hoe men daar de opwassende toekomst met raad en daad ter zijde staat en gewent aan den maatschappelijken toestand; hoe

[p. 470]

men er die jonge pennen punt ter verdediging der liberale grondstelsels, o, o!....

In de voorrede van ‘Een Bloemenkrans’ staat voor hen een nieuws wellicht, dat ernstig overwegen verdient. Luistert eens:

‘Het is om hulde te brengen aan Heremans' nagedachtenis, dat te Gent onder de leerlingen van het Atheneum de studentenkring de “Heremanszonen” ontstond... - Wij spraken van de “Heremanszonen”. Ja, de studenten onzer door en door verfranschte athenoea zijn opgestaan! zij hebben eene machtige beweging begonnen, die veel goeds verrichten zal voor Vlaanderen... Te Brussel hebben zij een genootschap: “Help u zelf!” met Herman Hiel, zoon van onzen geliefden Emmanuel, als voorzitter; - te Antwerpen zijn de jeugdige krachten in den kring “Studie”, onder M. Frank's bestuur, werkzaam; - te Gent zijn de “Heremanszonen”, ontstaan met dichter Ernest van den Berghe aan het hoofd; - te Brugge, waar Prof. Julius Sabbe zong van “Kweekt mannentrots in 't Vlaamsche brein, - Het vaderland is nooit te klein”, daar is de kloeke bond “Voor taal vereenigd” met voorzitter Deuninck en secretaris H. van Eenoo, voor Vlaanderen in 't harnas gesprongen...’

En, in 's hemels naam! denkt toch niet dat daarmeê te lachen valt!

En is dat alles?... Wel neen!... Maar genoeg daarover. Gaan hem die nadenkt en op de toekomst peist, de oogen niet open?

En vermag die pleiade aankomende schrijvers niets op de toekomst? Ah! zij zouden hunne pen laten verroesten? Neen, dat doet eene driftige jonkheid niet! Bijlange niet! Denkt men er op?

Welke ondersteuning wacht de overtuigde jongelingen, die, in onze gestichten bij gebrek van voldoend onderwijs in de moedertaal, zich zelven volmaken? Als men hun de pen niet hanteeren leert, hun ja, wien zal men ze dan in de hand geven, als onze ouderen uitgeput het hoofd te rusten leggen?

En 't Vlaamsche volk wil tegenwoordig lezen, niet waar? Aan wie zij de taak hun gezond geestesvoedsel te bezorgen?

En sprekers voor onze voordrachten?

Vraagt onze Davidsfondsafdeelingen, waar zij 't ergste meê sukkelen, en, jaar in jaar uit blijven meê sukkelen?

En wat belooft de toekomst?

Ah! viele maar de blinddoek van voor de oogen!

Maar, om der liefde Gods! in name der toekomst van ons Vlaamsche volk, in name des vaderlands! houdt op met minachting eene wakkere jonkheid te bejegenen!

Leidt haar eerder; een vriendelijk woord zal zij niet versmaden; haar hert is te edelmoedig...

Eilaas! telde men de ongelukkigen die thans tegen ons het zweerd voeren... Waarom? Omdat koude verlatenheid, grievend

[p. 471]

schimpen ze verjoegen! Antwoordt gij: ‘Zulke lage karakters konnen wij missen!’ - holklinkende verontschuldiging, die nietige redens, liever voorwendsels, verbloemen wil!

Rekent af met tijd en omstandigheid... Voorzichtigheid redde er meer dan hetgene ik niet beter noemen kan als eene betreurensweerdige stijfhoofdigheid.

Vergeet gij dat uit nietige eekels forsche eiken wassen?

J. Brabantsen.