Het Belfort. Jaargang 2

[p. 257]

Oude bouwkunde te Gent.

EENE commissie is tot stand gekomen tot het bevorderen van den aankoop, door Staat en gemeente, van 't geen er nog overblijft van 's Gravensteen, te Gent, en dit aloud historisch gedenkstuk zooveel mogelijk te herstellen. Tot die commissie behooren de heeren de Maere-Limnander, graaf de Limbourg-Stirum, Arthur Verhaegen, Aug. van Assche, baron J. Bethune, Wagener, J. Vuylsteke, H. van Duyse, F. van der Haegen, Em. Varenbergh, P. Frédericq en baron de Neve. Is het niet verwonderlijk dat de eenige geschiedschrijver van Gent, die documenten over 't oud verblijf der graven van Vlaanderen alhier heeft medegedeeld, niet geroepen is geworden om deel van de commissie te maken? Zouden de katholieke leden, misschien alléen benoemd om door hunnen invloed bij het Staatsbestuur groote hulpgelden te bekomen, vóor het fanatisme van een paar liberale pedanten het hoofd in den schoot gelegd hebben? - Hoe het zij, wij vinden op den omslag van het heden verschenen Second Cartulaire de Gand de aankondiging van nieuwe oorkonden, met betrekking tot den bouw van het Steen, door onzen medewerker in het licht te geven na de herstelling van het Gravensteen. Toen wij dit lazen, kwam natuurlijk de vraag bij ons op: indien nu die achterblijvende documenten (en de heer de Potter drukt er geene andere, dan echte) eens in strijd waren met de herstellingswerken?...

Wat er ook van zij, en loopt de Commissie gevaar den bal mis te slaan, zij heeft reeds hare werkingen begonnen en beraamd dat aankoop en herstelling rond de fr. 200,000 zouden bedragen. Staat en stad zullen beide toelagen geven en men rekent er op, in 4 jaren alles tot goed einde te kunnen brengen.

Het Gravenkasteel werd gebouwd, volgens het algemeen gevoelen, door den eersten onzer vorsten, Boudewijn met den ijzeren arm, in 867 en ten jare 949 door keizer Otto bestormd, ingenomen en versterkt. Opnieuw door graaf Boudewijn van Rijsel bemachtigd, werd het kasteel in de 12^de eeuw door Philip van den Elzas verfraaid en andermaal versterkt, en 't is van dien tijd (in 't jaar 1180) dat de indrukwekkende torenpoort, welke nog bestaat, dag-

[p. 258]

teekent. Het diende eenen tijd lang tot verblijf onzer graven, doch als deze later naar het Prinsenhof en naar 't hof der Posterne in dezelfde stad verhuisden en later naar Male, bij Brugge, werd het betrokken door den Raad van Vlaanderen en het kastelnijbestuur van den Ouden-Burcht. Tevens diende het tot staatsgevangenis en het was in zijne krochten dat de pijnbank zich bevond met hare folteringswerktuigen. Bij het afschaffen van het Jezuïetenorde betrok de Raad van Vlaanderen het klooster der Paters in de Voldersstraat, en het Gravenkasteel werd tot den dienst van verschillige openbare besturen gebruikt. Met de Fransche omwenteling ging het over in bijzondere handen. De ingang, het bijzonderste deel wat nog overblijft, is karaktervol en tamelijk wel bewaard.

Sprekende van herstelling, mogen wij niet vergeten de aandacht te vestigen op werken van gelijken aard, in onze stad sedert eenigen tijd begonnen, of op 't getouw staande. In onze schoone hoofdkerk schrabt men 't witsel af, waarmede de gewelven, pilaren en muren beklad zijn, en de blauwe en witte hardsteen, gelijk de roode baksteen, komen weer voor den dag, gelijk ze door den bouwmeester er gesteld werden. Al is er in de St.-Baafskerk niet regelmatig met de steenen gewerkt, en ziet men, b.v., in éen en hetzelfde vak, op éenen en denzelfden boog, soms witte en blauwe steenen onder elkander, (hetgeen niet altijd een goed uitzicht heeft) toch bekomt de tempel, door de kuisching, een grootscher voorkomen dan voorheen. Wat zal het zijn, als het werk geheel zal voltrokken wezen?

Men werkt ook al buiten, aan den hoofdingang, die dringend herstelling behoefde. Het beeld van den H. Bavo, in de XVII^e eeuw gemaakt en dat boven de deur prijkte, is weggenomen - wij hopen om door een beeld in Gothischen trant vervangen te worden.

Ook de zij-ingang, te weten aan den zuidkant, (een werk van de XVIII^e eeuw en aan de Grieksche heidentempels herinnerende, zal men, dit jaar nog, afbreken. Dewijl deze ingang, door de opening der nieuwe straten komende van de spoorbaan, nu van verre gezien wordt, zal dit herstellingswerk op dat punt, samen met de ontworpen herbouwing van de torennaald, aan de kerk een geheel ander uitzicht geven dan zij tegenwoordig bezit.

Melden wij in 't voorbijgaan dat ook in de St.-Michielskerk eene verstandige herstelling begonnen is, namelijk het afschrabben van de kalklagen op de witsteenen pilaren en gewelfribben, en dat men hetzelfde doet in de St.-Jacobskerk, waar de pilaren van den middenbeuk en de gewelfribben van blauwen, de pilaren aan de zijkapellen van witten arduin zijn. Bij dit werk heeft men gezien, dat de vloer der kerk minstens m. 0,75 moet opgehoogd zijn - immers de plaats der oude wijwaterbekkens aan de twee eerste pilaren is nauwelijks op m. 0,30 van den tegenwoordigen vloer. 't Geheele voetstuk der pilaren zit onder den vloer!

[p. 259]

Thans een woord over de ontworpen herstelling van Geeraard Duivelsteen, het eenigst hier overgebleven heerenslot van de middeleeuwen. Dank aan de studie, over dit monument gemaakt door den kundigen bouwmeester A. Verhaegen, die zijne plans kosteloos aan den Staat heeft afgestaan en ook kosteloos zijne medewerking tot de herstelling heeft toegezegd, zal Geeraard's steen eerlang kunnen hersteld worden en een sieraad te meer zijn voor onze, eilaas, al te gemoderniseerde stad. De toren zal herbouwd worden, de schietgaten hersteld en alles bekroond met een ijzeren hek. Het bestek beloopt fr. 64,000.

Naast het Gravenkasteel is ontegensprekelijk het Geeraardssteen een der merkwaardigste burgerlijke geschiedkundige gebouwen niet alleen van Gent, maar van geheel het land. Van het Utenhovesteen, de Groote Ameide, Borluutsteen, Wulfaert-Vilainsteen, Sersymoenssteen, Polinaassteen, Rijckesteen enz. is dit het eenigste, dat de Wandalen onzer eeuw niet gesloopt hebben.

Geeraard, kastelein van Gent, schijnt het in 1216 te hebben doen oprichten; in 1330 ging het in handen der stad over; in 1342 diende het tot gevangenis en de legende beweert dat er Jacob van Artevelde eenige dagen in opgesloten zat. Eene eeuw later was het eene school der broeders Hieronymieten, in 1630 een tuchthuis, in 1733 een krankzinnigenhuis en thans is het ten deele ingenomen door het staatsarchief, het Koninklijk Conservatorium en de brandweer.

Nu dat de zoogezegde Collatiezolder (die nooit de Collatie binnen zijne muren zag vereenigen) ook hersteld zal worden om tot lokaal te dienen der Vlaamsche Academie, zal het gemeentebestuur, ziende dat de Staat, en zelfs bijzonderen, zich groote opofferingen getroosten om oude gevels te herstellen, niet eindelijk besluiten om de puinen der oude St.-Baafsabdij, de wieg van Gent, en de fraaie Lakenhalle, in de St.-Jansstraat, te behoeden tegen volkomen verval? Jaren, vele jaren geleden plaatste men eens stellingen vóor dien gevel der Lakenhalle, met het inzicht om hem in behoorlijken staat te brengen; maar toen die stellingen versleten waren, brak men ze weder af.... Sedert heeft de tijd nog meer verwoestingen aan het gebouw toegebracht, en wacht men nog langer, men zal genoodzaakt wezen eenen gansch nieuwen gevel te maken of de Halle af te breken. - Hoeveel verstandiger handelt men in Brugge en Antwerpen opzichtens oude gedenkbouwen!

S.