Het Belfort. Jaargang 2

[p. 200]

Onze leestafel.

Taalzuivering. - In Noord en Zuid (IX n^o 6, bl. 346 en volg.) las ik eenen merkweerdigen opstel over het groot getal uitheemsche woorden die 't Noord-Nederlandsch verbasteren. De schrijver, Joh. C.-A. Franken, spreekt met lof van de pogingen der taalzuiveraars die hunnen eigenen aard en de weerde hunner moederspraak weten te achten en te schatten; hij kapt en kerft op de onhebbelijke brabbeltale en gaat met bijtende woorden al de taalbedervers te keere. Hier in Zuid-Nederland, ook in 't Belfort, moeten wij voet bij stake houden om de bastaardwoorden uit de tale te weren. ‘De eigendommelijke daarstellingen van onzen nabuur, verdienden buiten kijf den toorn onzer taalzuiveraars; niemand zal hen van lage nevenbedoelingen verdenken, wanneer zij de scherpte hunner kling beproeven aan het indenken, doorvoeren en al de indringers, in de werken van Duitsche schoolmannen, met of zonder voorwoord, voorradig en ten ontijde in een Nederlandsch gewaad gestoken. Te recht laten zij zich door zulke verkapte Duitschers niet begeesteren, die van onze taal een vormeloozen schuthoop zouden maken...’ ‘...Dat de schaar onzer anglicanen klein is, verklaart zich uit den schralen oogst van ongewas, dat op dezen akker opschiet...’ ...‘Als der Dritte im Bunde, daagt de taalzuiveraar op, die aan onze zuidelijke grenzen de wacht houdt...’ ...‘Wie zijn het, die dezen taalkanker voeden?.. De aristocratische familiën in de eerste plaats, die het gedistingeerd estimeeren de educatie hunner bébé's aan bonnes of gouvernantes of demoiselles françaises toe te vertrouwen... Voorts moeten als zoodanige taalbedervers gebrandmerkt worden, onze halfbakken vertalers... de heeren en dames, houders en houderessen van magasins de confections... de heeren rechters, procureurs en advokaten... eene vrij groote schare uit beoefenaars der hoogere wetenschap samengelezen... de schrijvers over geschiedenis en natuurkunde... kantoorschrijvers, rijksambtenaren van allerlei kleur en geur...’ En de schrijver roept uit: ‘Waarvoor hebben Coornhert, Vondel en Hooft dan eigenlijk geleefd? Staat het geschreven dat Nederland de aap van Vrankrijk zal blijven?’ En ik voeg erbij: Waarom ligt er een onschatbare spraakrijkdom verborgen in de boeken der vlaamsche geleerden die sedert 1500 de penne voerden? Een voorbeeld. Zouden wij nu kleine boekjes met wan-

[p. 201]

schapen verdietschingen van natuurkundige benamingen moeten uitgeven, kenden wij de dietsche werken van Jan Palfyn die weldra om zijne kunde te Kortrijk zal in beelde staan, maar die ook om zijne spraakbegaafdheid en zijnen woordenschat diende vereerd te worden?

Allerhande Maren. - Karel Verschelde zaliger en vele Vlaamsche geschiedschrijvers na hem hadden verondersteld dat de Brugsche Heilig-Bloed Processie tot dankbetuiging ingericht wierd over de uitdrijving der Franschen, den dag der Brugsche Metten. Daar komt men in de keure der gilde van de rijke Pijnders te ontdekken dat de Heilig-Bloed Processie bestond in 1291: hoe kan dat samenstaan met de gissing van Karel Verschelde? In eenen schoonen opstel van Rond den Heerd (27 Jan. 1887) bewijst en besluit de geleerde geschiedvorscher Adolf Duclos dat de processie met 1303 rond de stad wierd gegaan, vergezeld van de wethouders, ten deele op de kosten der gemeente, onder het geluid der klokke van den Halletorre, en dat de Brugsche processie, de ambtelijke processie van de stad geworden is.

- In de laatste afleveringen van 't Daghet in den Oosten (22-23) stond er weer wat nieuws over folk-lore te lezen: eenige telliedekens door Jan Bols meêgedeeld, en twee drie sagen door P. Daniëls te Zolder opgezant. Ik beveel aan den opsteller van 't Daghet de vergelijking zijner schatten met de vondsten en de uitkomsten der folk-lore in den vreemde, vooral met de Lorreinsche sagen door Emm. Cosquin te Parijs bij Vieweg uitgegeven. 't Wordt tijd, zoo 'k meene, de vlaamsche folk-lore in de wetenschappelijke wereld te doen gelden. 't Ware ook beter kwamen in dit tijdschrift de wetensweerdigheden van boekenkunde, taal- en volksliefhebberij, elk onder hunne hoofding.

- Die willen korte en duidelijke begrippen aanleeren over de aardkunde en de overeenkomste dier wetenschap met den Bijbel, zullen wel onderricht worden in den volgenden nuttigen boek: Notions de Géologie, opgesteld door Raingeard, te verkrijgen te Rodez bij Carrere, ten prijze van fr. 3,35. Wanneer zal er een vlaamsche liefhebber dier wetenschap opdagen?

- De kracht van 't verstand volgt het gewicht van de hersens. Door den band wegen de hersens 1360 grammen. Nu 't wierd gevonden dat de hersens van Gambetta maar 1246 grammen woegen. Wat daarmeê gedaan? De stalen wetten der onfaalbare wetenschap veranderen, of bekennen dat Gambetta een groote dwazerik moet geweest hebben.

- Als bijblad van Loquela verschijnt er sedert eenige maanden een leerblad, Wetensweerdigheden geheeten, dat met bewijzen en kostbare getuigenissen ten voordeele van de volkstale ter bane

[p. 202]

springt. 't Zijn er vele tegen ons, die zelfs onze boeken niet willen openslaan, omdat ze nooit onze betooging lezen... Wie versmaadt de volkstaal? 't zijn er bij geheele scharen. Wie durft er tegen schrijven? Bijkans niemand.

- In zitting der Koninklijke Commissie voor Geschiedenis van 10 Januari laatst, heeft de weledele Heer N. de Pauw goed nieuws gegeven wegens zijn Cartulaire des Artevelde au XIV^e siècle. - Die leden van 's Konings Vlaamsche Taalkamer geven toch geern fransche boeken uit, welker uitgave ten deele met vlaamsche munte betaald wordt! - Twaalf bladen in-4^o, waarin meer dan 100 onuitgegeven saarters, menigvuldige aanteekeningen en zes stamboomen zijn afgedrukt. Hij heeft vele gevonden in eenen doodenboek van Sint-Jansprochie, nu Sint-Baafs te Gent, een kleenen foliant van 145 bladen, met roode aanvangsletters, door verscheidene schrijvers bijeen gebracht van 1300 tot 1500. (R.d.H. 3 Febr.)

- Het Nieuwsblad v.d. Boekh. verhaalt als eene wondere gebeurtenis in den boekhandel, dat de 1000 afdruksels van D^r Schaepman 's Aya-Sofia in den tijd van zes weken uitverkocht wierden. De Wed. van Rossum te Utrecht is reeds bezig met een tweeden druk van minderen omvang, vermeerderd met eene narede van den schrijver ever de verschillige recensiën ofte keuringen. (Wet. Ned.)

- Hoog mogen gewaardeerd worden, schrijft J.-W. Brouwers in den Wet. Ned. van 15 Januari 1887, de Schatten uit de Volkstaal, ons leverende 9000 volkspreuken, alle ontleend aan de levende taal van Vlaamsch België, gerangschikt en verklaard door Am. Joos, Professor te Sint-Niklaas.

- Johan Winkler heeft een boekje laten drukken over friesche volksliedjes, dat o.a. de beschrijving bevat van 't gebruik waarbij de Friesen, gelijk alle andere Germaansche volkeren, de blijde Pinksterdagen vrolijk vierden met zang en spel, met dansen en optochten.

- De Wet. Nederlander vraagt als het uitgeven der meesterwerken van de Middeleeuwsche Dietsche Letterkunde voort aan de fransche Academie van Brussel zal toekomen en als zij de bezetten zal blijven genieten, die ten voordeele van het Vlaamsch gedaan wierden.

- Te Niort bij L. Favre is het zevende boekdeel der nieuwe uitgave van Du Cange, verschenen.

- Te Harmignies, in Henegouwen, heeft men eene Frankische begraafplaats ontdekt. In de graven der mannen vond men schilden, spiesen, zweerden, bijlen, ijzeren pijlpunten, kleine messen, spellen,

[p. 203]

gespen, keien met vierstalen, kammen, sleutels, lijkvazen, enz. De vrouwengeraamten dragen nog de optooisels, waarmede de dooden werden ter ruste geleid, zooals bronzen, zilveren en gouden haarspellen, oor- en vingerringen, halssnoeren, gespen en armbanden met glasplaatjes en perels bezet. De oudheidskundigen die de hoofdtooisels der vrouwen naar weerde willen schatten en wetenschappelijk nut uit hunne ontdekkingen trekken, behoeven eenen merkweerdigen opstel te lezen van Johan Winkler, die onder de volgende hoofding in den loopenden een en twintigsten jaargang van Rond den Heerd verschenen is en ook afzonderlijk geprent wierd: ‘Eenige bijzonderheden over de hoofdbeugels of Oorijzers der oud-vlaamsche Vrouen.’

- Te Thirimont bij Beaumont heeft men de wel bewaarde overblijfsels eener schoone en groote Romeinsche villa en in 't kasteel van Namen zes zerken met latijnsche opschriften ontdekt. (Muséon Januari 1887.)

- Men heeft eene nieuwe Arische gausprake gevonden: 't is het barysta'sch, tot het Afghaansch behoorende en naar het Perzisch zweemende.

J. Claerhout.

Davidsfonds. - Het jaarboek voor 1887 is thans aan de afdeelingen verzonden en vindt veel bijval om zijne bonte en aantrekkelijke verscheidenheid. Dit jaar zullen de inschrijvers nog ontvangen: eenen roman van A. Snieders, een mengelwerk door Jufvrouw Belpaire, De vuurbergen, geillustreerd werk door Pater De Herdt S.J. en het 3^de deel der Vaderlandsche Geschiedenis van David. Zulke keus van boeken zal ongetwijfeld menigeen nog aanzetten om lid te worden der instelling.

De zeer eerw. heer Kanunnik Duclos gaat voort, te Brugge, met zijne voordrachten over Breidel en De Coninck, en bereid zóó het volk om met kennis van zaken het feest dier helden te vieren ter gelegenheid der oprichting van hun standbeeld. De machtige afdeeling van Brugge te zamen met de Gilde van O.L.V. van Blindekens en het St. Donaasgilde levert 300 man voor den historischen stoet van Breidel en De Conink.

De Gentsche afdeeling in het hart van den strijd tegen het Willemsfonds gelegen, ziet haren toestand nog verergeren. Niet alleen heeft zij met hare bekrompen geldmiddelen te strijden tegen de biblioteeken van het Willemsfonds mildelijk door de stad ondersteund, zij heeft nu ook den oorlog te voeren tegen de socialisten-propaganda van den Vooruit die boekerij op boekerij opricht. Geene stad is er waar meer gelezen wordt, 25000 volksgazetjes worden er dagelijks verkocht, en geeft men aan het volk geene goede boeken het zal er andere lezen. Er zullen moeten middelen gezocht worden om het hoofd te kunnen bieden aan dien ergerlijken financieëlen toestand.

[p. 204]

Vilvoorden heeft den 13 Februari een concert aan hare leden aangeboden. Het meesterlijk en roerend drama ‘De twee Broeders’ door J.E.H. Menten stond op het programma. Het is een stuk bekroond in eenen prijskamp van het Gentsche Davidsfonds.

Geeraardsbergen en Oostende bereiden op hunne beurt elk een concert met voordracht.

Vlaamsche Academie. - Den 12 Februari is onze taalkamer door den Koning in plechtig verhoor ontvangen, in het paleis van Brussel. Al de leden waren aanwezig buiten de heeren De Laet, Obrie, Daems en Stallaert door onpasselijkheid verhinderd. Op de Vlaamsche aanspraak van den heer Willems heeft zijne Majesteit onder andere geantwoord, dat hij, alhoewel het Vlaamsch goed verstaande, het niet gemakkelijk genoeg sprak, en dat onder dit opzicht Prins Boudewijn en de andere kinderen van zijnen Broeder den Graaf van Vlaanderen beter bedeeld waren.

De Koning heeft zich vriendelijk met al de leden in het bijzonder onderhouden, over onderwijs, schoone letteren en Vlaamsche belangen sprekende. Over de kwestie van een geschikt lokaal heeft M. de Potter de hoop uitgedrukt dat Staat en Stad het eens mochten worden om het historiek gebouw van de Vrijdagsmarkt, de verkeerd genaamde Collatiezolder tot dit doel interichten.

Zijne Majesteit was omringd door de officieren van zijn huis in groot uniform. De luitenant-generaal Van der Smissen leidde de leden op.

De Vlaamsche taal- en letterkamer heeft hare werkzaamheden begonnen met prijskampen uitteschrijven voor 1887. In 't kort zal zij prijzen uitloven voor wedstrijden in 1888.

Vlaamsche belangen. - Minister de Moreau heeft eenen omzendbrief rondgestuurd om door zijne onderhoorigen beter de Vlaamsche taalwetten te doen toepassen.

De Waalsche douaniers welke in het Vlaamsch gedeelte van België staan gaan een exaam moeten afleggen om hunne kennis der taal van het volk waarmede zijn leven, te bewijzen.

Senator Lammens heeft in het Senaat weder een Vlaamschen Moniteur gevraagd. Daar die hooge Kamerheer het wel meent met onze zaak en dat hij zal aanhouden, is de verwezenlijking van dat desideratum meer dan waarschijnelijk.

Op 67 gemeenten van het arrondissement Kortrijk, zijn er 55 die beslist hebben al de akten van den Burgerstand uitsluitelijk in het Vlaamsch optemaken. Kortrijk is onder dat getal; en de 12 andere zijn de half Fransche gemeenten op de grenzen gelegen.

In Kortrijk zelve heeft men thans al de opschriften der openbare gebouwen uitsluitelijk in het Vlaamsch doen stellen. Concierge de la tour, is Torrewaarder geworden, Poste des pompiers, Brandweer enz. Goed voorbeeld dat dient elders ook nagevolgd te worden.

A.