Het Belfort. Jaargang 2

[p. 62]

Onze leestafel.

VLAAMSCHE Taal- en Letterkamer. - In hare zitting van 15 December heeft de Taalkamer tot leden benoemd de heeren H. Stallaert, letterkundige te Everbeek bij Brussel, A. De Vos, krijgsdoctor te Gent, en Th. Coopman te Brussel. Jonker De Pauw is ondervoorzitter benoemd in de plaats van M. Van Beers.

De benoeming der eere- en briefwisselende leden is verschoven tot in Januari.

A.

Volgens de Portefeuille van 23 oct. 86 zou Van Beers geen zitting willen nemen hebben in een wetenschappelijk lichaam met Frans de Potter. Om de verdiensten van den geschiedschrijver Frans de Potter te doen uitschijnen, 't kome ons te binnen dat hij vijfmaal bekroond wierd door de Academie, 't eerste wetenschappelijk lichaam van Belgenland. Laat ons eens hertelijk lachen met dat wetenschappelijk lichaam, corps scientifique, dat den liberalen flamingant of liever franskiljon verraadt. Hier is de waarheid. De Taalkamer zal prijskampen te beoordeelen en prijzen uit te deelen hebben. 't Is daar de reden waarom van Beers en anderen zoo vinnig erachter zaten om hun volk in de Taalkamer te krijgen. Eer van Beers, indignabundus, zijn ultimatum uitgedreegd had, was hij, omnium primus zijne reiskosten en zitpenningen van de twee eerste vergaderingen op gaan strijken: een halve ure nadien ging hij uit met Rooses zonder groeten!

Rekeningen der stad Brugge in 1302. - Onder de volgende fransche hoofdinge, verscheen te Brugge eene zeer kostelijke uitgave van vlaamsche oorkonden: 1302. Le Compte communal de la ville de Bruges. Mai 1302 à Février 1303, avec une introduction et une table des noms, par Jules Colens, conservateur des Archives de l'Etat à Bruges, suivi d'un Glossaire par Aug. Van Speybroeck. Bruges, imprimerie De Zuttere-Van Kersschaver. 1886 LII 1-401 bl. 't Zijn allerkostelijkste bewijsstukken uit onzen heldentijd. Ze maken ons vele namen bekend van dappere klauwaarts die in den reuzenstrijd tegen Vrankrijk hun bloed te pande stelden. De dui-

[p. 63]

zend kleine en echte bijzonderheden, die ze bevatten geven ons eene trouwe weêrprente, eene levendige en oorspronkelijke verbeelding van 't leven onzer voorvaders in de jaren 1300. Hoe aantrekkelijk in haren eenvoud en is die oude dietsche sprake niet die voor iedere zake eenen passenden name vindt! Hoe eigenaardig en klinken al die oudnederlandsche namen niet der Vlamingen van 1302! Wat al oudheidskundige gesteenten en blinken er op iedere bladzijde niet van dien kostbaren oorkondenboek! Wat al kleine aanteekeningen die toch elk een tafereelken van den handel en den wandel onzer voormenschen veropenbaren! Daar zien we al de Brugsche neringen te voorschijn komen met hunne ‘hoftmans’, al de legerscharen gelijk ze gekleed en gereed gingen in 1302. Wij treden in de huizen der vlaamsche poorters en leeren hun huisgerief kennen. Wij zien de stad uitgaven doen voor waslicht, voor kamerversieringen, voor tafelgereedschappen, wijn en eetwaren, 't gene ons de zaken der veertiende eeuwe afschetst. In 't eerste stuk, hebben wij de ontvangsten, van aangeslegen waren, binnen Brugge, van verbuurde goederen, renten en pachten buiten Brugge, van ‘sculden die men den vianden sculdech was’, van 14,048 pond parisis voor verbuurden wijn, van 't losgeld der gevangenen op den ‘goeden Vridach’ der Brugsche Metten, van de gewone inkomsten van de stad. In 't tweede stuk komen de uitgaven voor den kost en den nooddruft van Willem van Gulik en Jan van Namen, voor de solde der Oostheeren, voor den kost van ‘mijnen heere Guy’ broeder van Jan van Namen, voor de heirvaarten van ‘Winendale Cassele ende Curtrike’ en verschillige andere heirvaarten en onkosten. Bij de oorkonden is er een woordenboek gevoegd. 't Is een nieuwe dietsche taalschat. Hij bevat veel merkweerdigen, oudheidskundigen uitleg. 'k Zou nochtans mijne plichten verzuimen, moest ik verzwijgen dat de opsteller de bouwstoffen voor de bediedenis der woorden, en de bewijzen dier beteekenissen heeft bijeengehracht zonder ze in een behoorlijk verband te schikken. Iemand die de schatten verzamelde, die de opsteller vergaard heeft, zou alsdan zijnen woordenboek beginnen maken.

Loquela. - De bijdrage die in 't Belfort, Eerste Jaarg. n^o 11 handelde over Vlaamsche Taalkunde en kwam van mij niet. Ik ben gewoon onder al wat ik schrijf mijnen naam te zetten. 'k Ben ver van 's eens te zijn met den schrijver in zijn oordeel over Loquela. Wat kan de opsteller van Loquela van kante laten, waar behoeft hij nog op te klimmen als hij voor ieder woord, waar hij den uitleg van waagt alles raadpleegt, alle taalkundige schatten doorzoekt en doorpeilt, de laatste navorschingen benuttigt, al de canons of etymology in de reuzenwerken der duitsche, fransche, engelsche, nederlandsche taalgeleerden dagelijks tegenkomt? Wat zouden wij hem verwijten, wat mogen wij nog meer van hem

[p. 64]

verwachten als wij weten dat zijn taalblad alle maanden de misslagen der grootste taalmeesters verbetert, licht verspreidt waar Littré en Brachet origine inconnue teekenen, den weg wijst waar Noord-Nederland op den dool is, aan elkendeen heel ootmoedig hulpe over wederhulpe verschaft? - In n^o 4 Oostmaand 1886 staat er eene meesterlijke studie over de drie bediedenissen van 't woord waaien, met talrijke voorbeelden opgeluisterd, over de wisselgedaante van waaien, haaien en al de dietsche stamverwante woorden. ‘Ik zei hooger dat bijkans al de zustertalen de woorden waaien, haaien, haaiten verloren hebben; ik had moeten zeggen uitgenomen de Dietsch-Fransche zustertale, dat is de tale der oude Franken, de hedendaagsche Walsche of Fransche tale, voor zoovele zij nog Franksch, dat is Duitsch of Dietsch gebleven is.... De tijd zal komen dat niemand de fransche tale volkomen en zal verstaan zonder onze oude Vlaamsche tale machtig te zijn.... Ten bewijze.... De fr. schrijvers zijn 's eens om te zeggen dat het fr. w. hait, met geheel zijnen aanhang, van duitschen (leest van Frankischen) oorsprong is, maar ze spreken malkaar, met Brachet en Grimm daarbij, een en al tegen, als 't te zeggen is waar de bronne spruit die dat woord geleverd heeft. Onze brave Kiliaen wist en leerde, al van in 't jaar 1574, dat het Dietsch-Fr. w. haiter ons oud Frankisch-Vl. woord haaiten, verhaaiten, (haaien, verhaaien, waaien, verwaaien), verwachten, verlangen, wenschen is.’ - In n^o 5 Pietmaand 1886, staat de uitleg van het vliegende, ongeboekte voor den eersten keer opgevangen w. kestig, kerstig, korstig, korzelhoofdig; daarbij staan een groot getal woorden die steunen op de grondveste krz, met e, a, o geklankt. Verder wordt het w. schemelsgaren uitgeleid. Schemelsgaren is schiemansgaren en een schieman is een man die voor in 't schip kijkt en schouwt of er niets in den weg van 't vaartuig te zien of te bespeuren en is dat men moet ontvaren om den rechten en den veiligen loop te houden. Loquela vermoedt schien = spien = zien. 't En is maar een gissen. De stafwissel sch = sp = z wordt door verschillige voorbeelden goed gemaakt. Wij zouden tot de volle zekerheid komen, konden wij een skien = zien in de eene of de andere germaansche sprake ontdekken. De oudste germaansche gedaanten luiden in 't Saksensch: sehan, oud hoogd: sëhen, 't oud angels. Seon, 't oud friesch: Sîa.

Oude Folk-Lore. - 't Ware eene aantrekkelijke navorsching al de spelen in de verschillige gauen na te speuren en op te zanten, om ze met deze der oudheid te vergelijken en ter wete te komen tot hoeverre oude geplogentheden door den loop der eeuwen, te midden der puinen van zoovele inrichtingen en beschavingen in voege zijn gebleven.

Op Egyptische stukken en steenen, als gedenkenissen van lang vervlogen tijden door de vroede Egyptenkunde met zoo veel zorge

[p. 65]

uitgedolven, opgezameld en bewaard, en komende uit het tijdperk van het twaalfde vorstengeslacht, staan de spelen gekapt en verbeeld, waar de oude Egyptenaren hun verzet en tijdverblijf plachten in te zoeken.

Binnen den huize vonden ze hun genoegen in het damspel, het spel van paar en onpaar, en voornamentlijk in 't spel dat de Italianen mora heeten, het micare digitis der Romeinen, aldus bij Cicero genoemd; in 't dietsch is 't Peertgen wel bereyt, pick olye ofte graef, cock cock rij wel, zegt de kostelijke Nomenclator van Hadrianus Junius.

In de opene lucht was 't vooral in 't kaatsspel dat de ouden hun beschot vonden. Deze die den bal misten moesten peerd staan voor de winners die malkander den bal toewierpen tot dat hun ook de bal ontvloog. Ονοι, ezels, hieten bij de oude Grieken deze die moesten de winners op hunnen rugge dragen. In een ander spel wierpen de spelers verschillige ballen in de lucht en zij moesten ze vangen met de armen op de borst gekruist.

De oefening met den stok, de kamp, het opheffen van zware gewichten, al de grieksche worstelkundige spelen waren in Egypten gegeerd en staan op de gedenkstukken afgebeeld. (Polybibl. Afl. oct. 86).

Allerhande maren. - De geschiedkundige gilde, le Comité flamand de France hield den 27 September laatstleden eene vergadering in de zaal van het kollegie, te Iperen. Kanunnik De Haisnes las eene schoone voordracht over den Iperschen schilder Broederlam en ijn vermaard autaarblad van Dijon. - Verleden jaar heeft het Comité ook het vijftiende boekdeel zijner Jaarboeken uitgegeven die zoo vele schatten van oudheden, folk-lore en geschiedenis wegens Fransch-Vlaanderen bevatten. In dit vijftiende deel staan verschillige merkweerdige navorschingen van Ign. De Coussemaker over den beiaard van Belle, over het klooster van Sint-Antonius te Belle en de oude geplogentheden die met den eeredienst van Sint Antonius verbonden worden. Vele bijdragen getuigen ook van den onverpoosden iever van den Voorzitter van het Genootschap den heer Bonvarlet van Duinkerke. (Annales du Comité Flamand de France. Tome XV 1883-1886. Lille Quarré Grand place.)

- De heer Justi heeft in het Escuriaal eene schilderij van Rogier Van der Weyden ontdekt.

- De heer Am. Joos begint in 't Katholiek Onderwijs van November eenige spreekwoorden te drukken aan de volkstaal ontleend, over deugden en ondeugden.

- Op de schouwburgen van Parijs zijn ze verplicht, dezen winter, bij gebrek aan nieuwe oorspronkelijke fransche tooneelspelen Hamlet van Shakespeare te berde te brengen, vertaald of liever in 't fransch verkleed door Alexander Dumas, eersten van name en P. Meurice.

[p. 66]

- Een boekenkundig werk over het boekwezen der geschiedenis van Parijs, binst de fransche Omwenteling gaat uitgegeven worden door de stad Parijs en zal veertig duizend fr. kosten.

- Goré ot ouma, 't ongeluk van verstand te hebben: dat is de russensche name van een zeer vermaard en zeer kluchtig Russensch blijspel in vier bedrijven door Griboièdove in 1824 gedicht en door A. Legrelle in 1885, te Moscou, ten prijze van 3,50, in 't fransch overgezet.

- J.-W. Brouwers, sprekende van The song of Hiawatha door het Davidsfonds uitgegeven, drukt in den Wet-Nederlander van 1 Nov. 1886: ‘Zonder het West-Vlaamsch tot lingua Toscana nella bocca Romana te willen hooren verheffen, mag men toch met genoegen zien, dat er mannen zijn als de taalkundige pastoor en dichter Guido Gezelle, die uit de oude mijnen onbekende schatten aan het licht brengen.’

- J. Staes schrijft in de Vlaamsche School, loopende jaargang, bl. 167: ‘Wij zegden het reeds vóór twee jaren, en herhalen het thans nogmaals: al die aan vreemde talen ontleende rijmlooze dichtvormen strooken niet met het Nederlandsch en kunnen hoogstens in vertalingen worden geduld... Moest die zucht tot rijmlooze verzenmakerij zich voortdurend uitbreiden, onze letterkunde zou op een dwaalspoor worden gevoerd, en het groote, dat is het lezend publiek, zou van alle verzenbundels, eenen afschuw krijgen...’

Dat kan waar zijn voor vele verzenverzamelingen die hedendaags uitgegeven worden, in onze Nederlandsche letterwereld. Als de verzen gedicht zijn door eenen waren dichter, eenen gemoedelijken vinder, die met de tale speelt, dan zult ge nooit gewaar worden, bij 't lezen, als er rijmen zijn of niet.

J. Claerhout.