De bekeeringe Pauli

Zevende pausa⁺

+ 55^v

SAULUS

 

Met de gewoonlycke groete ons meesters ouerleden^742.

 

Wil ick gaen groeten groot metten cleenen

 

Die hier vergadert sijt tot deser steden;^744.

745

Grade ende vrede, dat is mijn meenen.

 

Hy die daer sloech water wt den steenen^746-747.

 

Deur Moysem, sijnen knecht met een vast betrouwen,

 

Die wille u synen heyligen geest verleenen

 

En den genen die aen syn woorden houwen.^749.

750

Ouerpeyst de weldaden diemen mocht aenschouwen,

 

Die by onse vaders bewees midts desen^751.

 

Als hij haer themels broot van bouen liet douwen^752-753.

 

Op mans en vrouwen, // soo gy meugt lesen.

742. gewoonlyck: gewoon, gebruikelijk

744. tot deser steden: op deze plaats

746-747. vgl. Exod. 17:6

749. en den genen: alsook aan degenen

751. midts desen: stoplap

752-753. vgl. Exod. 16:4 vlg.

[p. 94]

 

Maer ondanckbaerheyt heeftse tot Godt gewesen,^754.

755

Dat sy daer sonder vreese hebben bedreuen.^755.

 

Maer deur syn Boot syn wij alle genesen,^756.

 

Want hij is den wech, de waerheyt en tleuen.^757.

 

Hij is den wech daer die propheten

 

in hebben gewandelt haerlieder tijt,

760

Al waren sy veracht, gebannen, gesmeten,^760.

 

Gedoot, gebeten om eygen profijt,^761.

 

Want Christus Iesus ons selue belijt:

 

‘Sy hebben mij veruolgt, onthout dees leere,^763-765.

 

Sy sullen u oock veruolgen, dies seker sijt;

765

De knecht en is niet beter dan de heere’.

 

Alle die daer soecken Godts hooge eere,

 

Die sullen sy verdrucken in alle landen

 

En ter Boot brengen met snellen keere,

 

Want Christus woort brengt haer tot schanden.^769.

770

O gij Cristene broeders, vaet dese verstanden:^770.

 

Al leggen sy u in banden en brengen in sneuen,^771.

 

Betrout u inden Heere, thoot der vaillianden,^772.

 

Want hij is den wech, de waerheyt en tleuen.

 

Hij is de waerbeijt en anders geene;

775

In synen moat en was noyt bedroch geuonden;

 

Hy heeft, ons vercoren wt liefden reene -

 

Treckt dit te beene, // gy dobbele gronden.^777.

754. heeftse tot Godt gewesen: hiermee wordt wel bedoeld: heeft hen aan de gestrengheid Gods overgeleverd. H heeft deze woorden vervangen door: ‘heeft haer ter maladicxij (= maledictie) verwesen’.

755. dat: eigenlijk die, slaat op ondanckbaerheyt v. 754

756. syn: nl. van Christus

757. vv. 742-804 vormen een referein met als stokregel Joh. 14:6. Zie voor de vorm van dit referein Inleiding V, b.

760. gesmeten: geslagen, gegeseld

761. om eygen profijt: uit eigenbelang (nl. van degenen die de profeten ter dood brachten). In de tijd der reformatie waren de hervormingsgezinden de mening toegedaan dat zij vooral uit eigenbelang vervolgd werden. Deze opinie werd nog versterkt door het feit, dat verklikkers een gedeelte van de verbeurd verklaarde goederen als beloning ontvingen.

763-765. vgl. Joh. 15:20; dies: daarvan

769. haer: nl. de geloofsvervolgers

770. verstanden: vermaning, les. Meerv. onder invloed van het rijm.

771. brengen in sneuen: ter dood brengen, object: u

772. vaillianden: moedigen

777. treckt dit te beene: knoopt dit in uw oor; gy dobbele gronden: gij schijnheiligen, gericht tot, de farizeeën, of tot hen die volgens de schrijver als farizeeën handelen.

[p. 95]

 

Als een goet herder is by tot ons gesonden

 

Op dat by syn schaepkens sou comen beurijen;

780

Wt liefden vierich liet bij hem deurwonden

 

En heeft ons ontbonden van tdoots partijen.^781.

 

Hoe soudick mij anders connen verblijen^782-783.

 

Dan int crlujs Christi ? Merckt dit bediet:

 

Al saegdij eenen engel wtden hemel comen gelopen^784-786a.

785

En preeckte u anders, en geloouet niet,

 

Dan dat ick u preke. Alle dwalinge vliet,

 

Schout afgoderije soo daer staet geschreuen,^787.

 

Aenbidt Godt alleene, wat u geschiet,^788.

 

Want by is den wech, de waerheijt en tleuen.

790

Hij is de Prinse die de sonden can vergeuen,

 

Hij is ootmoedich van hertten voorwaer,^791.

 

Hij is ons eenige advocaet verheuen

 

Voort menschelyck geslacht inder eeuwicheijt claer.^793.

 

Denckt niet dat ick u preke, hoort noch hier naer,^794-796.

795

Om tijtelyck te gecrijgene inde vuijste

 

En om geeert te sijne vande werelt openbaer.

 

Maer ick preeck u van Iesum en de gecruyste^797.

 

Van ons geleerde hooueirdich, elck als een puijste^798.

 

Vol haets, vol nijts, vol giericheden

800

Hem veruolgende, verstaet dit iuyste;

 

Nochtans heeft by voor haer gebeden.

 

Oorlof, Godts vrinden, ick moet scheyden heden.^802.

 

T'goddelyck beureden sy u altoos beneuen,^803.

 

Want bij is den wech, de waerheijt en tleuen.

Binnen

781. en heeft: onderverstaan: hy = Christus; tdoots partijen: de partij van de dood, nl. de zonde. Voor de vorm tdoots zie aant. bij v. 505.

782-783. vgl. Gal. 6:14; bediet: les, vermaning

784-786a. vgl. Gal. 1:8; dan: staat bij anders v. 785

787. schout: schuwt

788. wat u geschiet: wat er u ook moge overkomen

791. Matt. 11:29

793. claer: klaarblijkelijk, eigenlijk stoplap

794-796. vgl; 2 Kor. 11:8-10, Hand. 20:33-34; v. 795: om aardse goederen te verwerven; tijtelyck: 't tijdelijk (goed)

797. vgl. 1 Kor. 2:2

798. van: door, de door onze hovaardige geleerden gekruisigde; puijste: ellendeling, die hem als ellendelingen vol haat enz. vervolgden

802. oorlof: afscheidsformule waarmee men stricto sensu aan de aangesproken persoon de toelating vraagt om heen te gaan

803. beureden: hier: vrede. Vgl. ‘Pax Domini sit semper vobiscum’ uit het commune van de Mis.

[p. 96]

EERSTE DISCIPEL

⁺

805

O broeder, wat raet ? Hoe sullen wijt maecken^805.

 

Met Paulum, onsen medebroedere vol goddelijcke secreten ?

 

Ick duchte hy sal in haeren handen geraecken,^807.

 

Want sy syn nijdich op hem gebeten

TWEEDE DISCIPEL

 

Om dathy was, twelck wy alle weten,

810

Hier voortijts een groot doctoor in haerder wet.

 

Maer die gratie Godts en ongemeten^811.

 

Heeft hem nu in desen staet geset.^812.

EERSTE DISCIPEL

 

Och Paule, dies hebbense gespreijt hun net^813,

 

Om u te vangene als een misdadere.

815

Met giericheden syn sy al besmet,^815.

 

Out, ionck, en tkint metten vadere.

TWEEDE DISCIPEL

 

Och Heere, sijt ons nu een beradere^817.

 

Hoe dat wij Saulum sullen verborgen.^818.

 

Men bewaert de poorten hier allegadere;^819.

820

Ick duchte by sal in handen comen eer morgen.^820.

EERSTE DISCIPEL

 

Tis best dat wy hem een mande besorgen

 

En dat wy hem wtlaten ouer de mueren,

 

Want waer by geuangen, sy souwen hem worgen

 

Oft doen hem een schandelycke doot besueren.^824.

+ 56

805. Hoe sullen wijt maecken: wat zullen wij aanvangen

807. haeren: nl. van de farizeeën

811. ongemeten: grenzeloos

812. desen staet: nl. die van bekeerde tot het ware geloof

813, dies: daarom

815. giericheden: hebzucht

817. beradere: raadgever

818. verborgen: verbergen, ook behoeden

819. bewaert: bewaakt

820. in handen: nl. van zijn vervolgers

824. besueren: ondergaan, sterven (in verbinding met doot).

[p. 97]

TWEEDS DISCIPEL

825

Twelck wy alle souden betreuren,

 

Want noyt geen vieriger en isser gebleken !^826.

 

Men hoort hem deere Godts sonder vrees rueren,^827.

 

Dus ist noot dat by noch wordde versteken.^828.

EERSTE DISCIPEL

 

Och, ick duchte int leste door sijn vierich preken^829.

830

Dat. by noch comen sal in haerlieder slot,^830.

 

Want int heel lant van Iudeen en machmen niet spreken^831-832.

 

Van Iesum, den gecruijsten Godt.

TWEEDS DISCIPEL

 

Mij wondert hoe dat sy dus dwaes sijn en sodt,^833.

 

Want doen Iesus gecruijst was en sterf de doot,^834-840.

EERSTE DISCIPEL

835

Tfirmament verkeerde.^835.

TWEEDS DISCIPEL

 

Menich hertte verschoot,

 

Veel wonderlycke teeckenen sachmen gebeuren.

EERSTE DISCIPEL

 

Daerde was beuende.

TWEEDS DISCIPEL

 

De steenen sachmen scheuren.

EERSTE DISCIPEL

 

De grauen gingen open.

826. geen vieriger: nl. geen vuriger verkondiger van Christus' leer

827. rueren: gewag maken van, spreken over

828. versteken: verborgen

829. int leste: ten langen laatste, hoort niet bij duchte maar bij comen v. 830

830. slot: hier fig., macht (wie in iemands slot = burcht is, is in diens macht)

831-832. kan opgevat worden als een zinspeling op het plakkaat van 29 April 1550 dat o.a. de verspreiding van de ‘nieu religie’, en disputen door leken over de H. Schrift verbood, cfr F. Prims, Gesh. v. Antwerpen, XVI, 141-142.

833. dus: zo

834-840. vgl. Matt. 27:45, 51-52

835. verkeerde: keerde, veranderde (nl. van licht naar duisternis); verschoot: schrok, werd ontsteld.

[p. 98]

TWEEDS DISCIPEL

 

De sonne liet haer schijnen.

EERSTE DISCIPEL

 

Mane, steiren, men sacht al verdwijnen,

840

Ia, de gordijnen scheurden vanden tempele.

TWEEDS DISCIPEL

 

En al voor haer tot eenen exempele,^841.

 

Maer als de sempele // en waeren sijt niet verstaende.^842.

841. En dit alles als een les, een waarschuwing voor de ongelovigen.

842. sempele: de simpelen van verstand, de onnozelen

754. heestse.

803. 〈t〉goddelyck.

805. Het hs heeft 1 voor eerste en 2 voor tweede discipel, dat op zijn beurt soms afgekort wordt tot disc. of discip. - 810, voo[*t*+]〈r〉tijts - 816. io[∼ +]〈n〉ck.

841. discipli.