De bekeeringe Pauli

Tweede pause

Saulus met 2 dienaers

SAULUS

 

O Godt van Israhel int hoogste triumpherende,

 

Als regent regerende // hemel ende eirde,^219.

220

Mij wondert dat gij niet en sijt corrigerende^220.

 

Die dijn wet syn vernerende // met grooter onweirden.,^221.

 

Gij strafte ons voorvaders wel met vier, met sweirde.

 

Seer strangelijck, die tegens u rebelleerden,^223.

 

Gelijck Adam den eersten, die etens aenueirden^224.

225

Vande verboden vrugten; dies sij succumbeerden.^225.

219. regent: heer, heerser

220. Mij wondert: het verbaast mij; corrigeren: straffen. De constructie sijn + part. praes. wend door de redeiijkers omwille van het rijke rijm veel gebruikt, vooral met bastaardwoorden.

221. Die: hen die; verneren: versmaden, miskennen; met grooter onweirden: op zeer smadelijke wijze

223. strangelijck: streng, onverbiddelijk; die: slaat op voorvaders v. 222

224. Gelijck: zoals; Gen. 3:6

225. sij: slaat op voorvaders v. 222, waarvan Adam de eerste is; succumbeerden: bezweken.

[p. 58]

 

Gij hebtse al gestraft die u refuseerden,^226.

 

Twelck hier te lang waer om te narreren;^227.

 

Al sijnse. geplaegt die u wet corrumperen,^228.

 

Als een rechtveirdich Godt in al u useren.^229.

230

U rechtveirdicheyt en was noyt om gronderen.^230.

 

Gij hebt Date en Abiran metten viere geplaegt,^231.

 

Om dat sy hun tegen Aron stelden sonder noot;^232.

 

Voort alle ander rebelleerders, soo den Bijbel gewaegt,^233.

 

Van tgeslachte van Israel. Dit weet ick bloot:^234.

235

Gij brochtse al ten loot // sonder eenich vermijen.^235.

 

En de dwalinge den menschen is nu soo groot,

 

Ia, veel meer dan sy was by Moijses tijen.^237.

 

Dus, al soudick myn peirden den hals afrijen,^238.

 

Soo sal ickse al veruolgen, ben ick, Saulus, ins regeren;^239.

 

240 Ick en can dees blasphemie niet langer lijen.^240.

226. al: allen. MW, I, 315, 4) infine, kent de onverbogen vorm bij een pers. vnw. alleen in de nom.; refuseren: in opstand komen tegen, miskennen

227. narreren: hier wel: uitvoerig verhalen

228. Al: allen; plaegen: straffen; corrumperen: hier meer speciaal: vertreden. Het praes. in tegenstelling met het imperf. van de voorgaande vv. is te wijien aan rijmdwang.

229. Dit v. slaat op gij v. 226; useren: zelfst. gebr., handelen, doenwijze

230. stokregel van het referein. ‘Uw rechtvaardigheid heeft men nooit kunnen doorgronden’, m.a.w. Uw rechtvaardigheid is grenzeloos, dus volmaakt. Zie voor de vorm van dit referein Inleiding, V, b.

231. Date en Abiran: Datan en Abiram, cfr Num. 16; metten viere: met het vuur

232. sonder noot: zonder gegronde reden. Deze kleine toevoeging, die men tevergeefs zal zoeken in het bijbelverhaal; en die in H verzwakt weergegeven words door het bijw. onbehoorlijcke, schijnt wel ingegeven te zijn door actuele overwegingen. Ook in de 16e eeuw was immers een deel der gelovigen in opstand gekomen tegen de traditionele geestelijke overheid. Om te voorkomen dat de lezer of toeschouwer van dit spel de 16e-eeuwse religieuze ‘rebellen’ over dezelfde kam zou scheren als de ‘rebellen’ uit Mozes' tijd, suggereert de schrijver met deze toevoeging een onderscheid: in Mozes' tijd, was het verzet sonder noot (Honbehoorlijcke); de toeschouwer kon er dan bijdenken dat het verzet van de 16e eeuw niét sonder noot was, en bijgevolg niet door God gestraft zou worden.

233. Voort: vender; rebelleerders: rebellen, opstandelingen; soo: zoals; gewaegt: vermeldt

234. van Israel: het hs heeft in, schrijffout voor van, H heeft hier van; bloot: duidelijk, bepaald

235. vermijen: sparen, ontzien

237. meer: groter; by: ten (tijde van), gedurende

238. syn peirt den hals afrijen: zijn paard afjakkeren, door lang rijden geheel uitputten

239. int regeren sijn: aan de macht zijn, de touwtjes in handen hebben

240. blasphemie: lastering (nl. van God)

[p. 59]

 

Dus helpt mij toonen dijn goddelyck goeuemeren.^241.

 

U rechtveirdicheijt en was noyt om gronderen.

 

Ick salse al doen hangen, sieden en braden,

 

Onthoofden, steenen, geesselen en speten,^244.

245

Sij die daer vergeten, o Godt, u weldaden,

 

Want sy syn al meest metden duijuel beseten.^246.

 

Het spijt mij te seere dat sy hebben vergeten

 

Hoe Godt haer verlost heeft wt Pharos handen.^248.

 

Daer en salder niet een ontcomen naer mijn vermeten!^249.

250

Ick salse doen veruolgen tot haerder schanden

 

Hier, en allomme in alle dees landen,

 

Al sou ickse selue metten tanden mineren,^252.

 

Oft sy sullen afgaen haer verdraijde standen^253.

 

Van desen Iesus, die hen soo doet erreren.^254.

255

O Godt, u rechtveirdicheyt en was noijt om gronderen.

 

Desen Iesus, die valsche verleyder quaet,

 

Deur hem sijn alle dees dwalingen geresen,

 

Dies hij schandelyck gecruijst was om syn misdaet,

 

Gegeesselt, bespot, begeckt bouen desen.^259.

260

O Godt van Israhel, alderhoogst in wesen,

 

Hoe meugen dees lieden soo syn verblent?^261.

 

Niettemin, ick salt keeren met fortsige pesen^262.

 

Om in eeren te houdene onssen geestelijcken staet excellent.

241. helpt: Saulus richt zich weer tot de strenge God van Israhel. De bet. van dit v. is: help mij dus om (de anderen) te laten zien, hoe Gij de mensen bestuurt. Practisch vraagt Saulus dus, dat God van hem een instrument van Zijn straffende gerechtigheid make.

244. steenen: stenigen; speten: met een lans of zwaard doorboren

246. al meest: allen in de hoogste mate; met-: door. WNT, II², 2484, 9), 3e alinea kent slechts één voorbeeld met, dit voorz. i.p.v. met van.

248. Pharos handen: de handen van de Farao, zinspeling op de uittocht uit Egypte

249. vermeten: vast voornemen

252. mineren: blijkbaar wordt hier ‘verscheuren’ bedoeld

253. Oft: of anders, alternatief bij v. 250; afgaen: prijsgeven; verdraijde: verkeerde; standen: hier: standpunten, stellingen

254. Van: over; erreren: dwalen

259. bouen desen: stoplap

261. meugen: kunnen; verblent: verblind

262. met fortsige pesen: met geweld.

[p. 60]

 

Sa mijn dienaers, blyft mij alomme ontrent^264.

265

En wilt u getrouwelijck met mij vercloecken^265.

 

Om te persequeren lees secte onbekent.^266.

 

Laetse ons vangen, spannen in alle hoecken!^267.

EERSTE DIENAER

 

Geirne meestere, wij sullense subtylyck soecken.^268.

 

Om haer te belastene nemen wy ons gangen.^269.

TWEEDE DIENAER

270

Sij sullen desen Iesum noch verveirlijck vloecken

 

Als wijse sullen grijpen en brengen geuangen!

SAULUS

 

Holla, wie compt gindere? Ick heb rechts verlangen.^272.

 

Mij dunckt het is volck van sulcke conditien.^273.

 

Dus beueel ick u beijden by uwer offitien^274.

275

En byden Heere die gij hebt gesworen,^275.

 

Dat gijse brengt, oft gij crijgt punitien.^276.

 

Segt hun dat ickse moet spreken en hooren.

EERSTE DIENAER

 

Wij sullent geirne doen, meester vercoren;

 

Onsen arbeijt en willen wij voor u niet sparen.

264. Hier eindigt Saulus' monoloog tot God, en schakelt hij over op een dialoog met zijn dienaren, die logisch voortvloeit uit de monoloog. Tevens houdt ook de referein-vorm op; blyft mij alomme ont rent: blijft overal in mijn nabijheid

265. hem vercloecken: zich inspannen

266. persequeren: vervolgen; onbekent: onwetend, verblind

267. -se: obj. van vangen enz.; spannen: in de boeien slaan; in alle hoecken: overal

268. subtylyck: behendig, zorgvuldig

269. belasten: aanklagen, beschuldigen; syn gangen nemen om: letterl. zich in beweging zetten om, gaan + werkw.

272. rechts: recht; verlangen hebben: benieuwd zijn, vgl. MW, VIII, 1973, bovenaan

273. volck van sulcke conditien: nl. christenen

274. u beijden: slaat op de dienaren van Saulus; offitien: ambt

275. die gij hebt gesworen: met Wie gij u door eed verbonden hebt

276. punitien: straf

[p. 61]

TWEEDE DIENAER

280

Godt gruet u, mannen, en wilt u niet veruaeren.^280.

 

Gij moet met ons gaen sonder eenich belet^281.

 

Tot onsen meester, compt, hoort sijn verclaren,^282.

 

Saulum, den grooten doctoor inde wet.^283.

EERSTE BORGER

 

Wat belieft uwen meestere?

TWEEDS BORGER

 

Dat suldij hooren net,^284b.

285

Hij salt u seggen sonder eenich grieuen.^285.

 

Gegroet sijt, Saule! Heere, wars u belieuen?^286.

 

U begeirte laet ons van u versinnen.^287.

SAULUS

 

Wat volck sydij?^288.

EERSTE BORGER

 

Borgers van Ierusalem binnen.

 

Wij bidden u, wilt ons seggen u meenen.^289.

SAULUS

290

Aen wren geloofdij?^290.

280. gruet: groet; hem veruaren: vrezen, zich bang maken

281. sonder eenich belet: zonder uitstel, onmiddellijk

282. Tot: naar; sijn verclaren: wat hij u te zeggen heeft

283. nadere bepaling van meester v. 282

284b. net: nauwkeurig, precies

285. sonder eenich grieuen: zonder nadelige gevolgen voor u, vgl. v. 280. Het klinkt wel zonderling dat de Tweede Borger verwacht dat het onderhoud met de grote vervolger ‘sonder eenich grieuen’ zal verlopen. De rijmpositie laat echter toe te veronderstellen dat deze formule hier niet haar volle waarde heeft. De bewerker van H schijnt deze passage onwaarschijnlijk gevonden te hebben, en heeft de rolverdeling grondig veranderd, echter niet op bevredigende wijze.

286. De spreker richt zich thans tot Saulus: wats u belieuen: wat verlangt gij

287. versinnen: te weten komen, vgl. MW, VIII, 2439, 6)

288. van Ierusalem binnen: van de stad zelf, van binnen de wallen. In tegenstelling met Ierusalem buyten, d.i. de onmiddellijke omgeving van de stad

289. u meenen: uw bedoeling.

290. Nasareenen Nazareth.

[p. 62]

TWEEDS BORGER

 

Aen den gecruijsten Godt van Nasareenen

 

Diet al te voorschijn brengt dat binnen slot // is.^291.

SAULUS

 

Wat segdij van hem?

EERSTE BORGER

 

Dat by den leuenden sone Godts is,

 

Al is hij gecruijst als een misdadich catyf.^293.

SAULUS

 

Segdij dat hij Godt is?^294.

TWEEDS BORGER

 

Ia wij certeijn.

EERSTE DIENAER

 

Daer verbeurdij beije tlijf

295

Deur sulck bedrijf. // Geeft u geuangen!

SAULUS

 

Ia, sydij oock vandie opinieuse slangen?^296.

 

Ick sal u doen hangen // en laten verdwijnen!

 

Sa mijn dienaers, bintse vast, dees verdraede cockijnen,^298.

 

Wij sullense pijnen // en met voeten trappen.

TWEEDE DIENAER

300

Wij sullen hun volck wat anders doen snappen,^300.

 

Oft doer clappers // van tselue gecriel // siet.^301.

EERSTE BORGER

 

Gij meugt ons lichaem dooden maer de siel // niet,^302.

 

Al waert dat gij ons briet // swert als kolen.^303.

291. dat binnen slot is: dat verborgen is

293. catyf: ellendig mens

294. certeijn: zeker; beije: beiden; tlijf: 't leven

296. opinieus: eigenzinnig

298. verdraede: verdraeyde, verdwaasde; cockijn: schelm

300. snappen: zeggen

301. clappen: praten; gecriel: hier: gekronkel van pijn (veroorzaakt door de marteling). Deze bet. niet in de wdbb., maar vgl. WNT, VIII¹, 203, 3). De bet. van deze vv. is: wij zullen hen over iets anders doen praten (m.a.w. de leer van Christus doen prijsgeven), of hen over dezelfde pijnigingen laten meespreken (d.w.z. wij zullen hen ook folteren).

302. meugt: kunt; Matt. 10:28

303. waert: ware het.

[p. 63]

SAULUS

 

Wat port u dat gij dus dwaselijck gaet dolen?^304.

305

Wie heeft u dit beuolen? // Segt mij dat breijdere.^305.

 

Gij segt dat hij Godt is, die valsche verleydere;

 

Tis een leugen sprekere, wat: wildij veel praten?^307.

EERSTE DIENAER

 

Ons ouerste en al ons Phariseeusche staeten^308.

 

Mercken wel al sijn verkeerde sinnen.^309.

SAULUS

310

Ia, en sy sagen wel dat by hadt den duijuel binnen.

 

Tis iammer dat volck dus deur hem verdooft is.^311.

TWEEDE BORGER

 

Hij heuet serpents hooft t'onder gesmeten,^312.

 

Hij die daer sit int hoogste verheuen.

EERSTE BORGER

 

Hij is tlicht des leuens, dwelck van ons hooft is,^314.

315

Soo ons getuijgen alle propheten.^315.

TWEEDE BORGER

 

Hij ist die de doot alleene heeft verbeten;^316.

 

Hij is den weg, de waerheijt en leuen.^317.

EERSTE BORGER

 

Hij is die de sonden alleen can vergeuen;^318.

 

Dour liefde is hij geworden ons broedere,

304. porren: aanzetten

305. breijdere: breder, uitvoeriger

307. leugen sprekere: leugenaar. Het waarschijnlijkste is inderdaad dat deze woorden als compositum verstaan moeten worden. H heeft hier logenspreijer (verspreider van leugens) in één woord; wat wildij veel praten: waarom wilt gij zoveel woorden aan Hem verspillen? Hij is immers maar een leugenaar!

308. staeten: raden, colleges waarin de overheid zetelt

309. Mercken: inzien, doorzien; sinnen: gedachten, opvattingen

311. dat: dat 't

312. heuet: heeft 't, zinspeling op Gen. 3:15

314. Vgl. Joh. 8:12

315. Soo: zoals; vgl. o.a. Is. 42:6, 49:6

316. alleene: staat bij die; verbeten: vernietigd, overwonnen

317. Joh. 14:6

318. die: degene die.

[p. 64]

TWEEDE BORGER

320

Geboren van Maria, maget en moedere.^320.

 

Hij is ons voorsprake, soo daer staet geschreuen.^321.

EERSTE BORGER

 

Hij is ons hope, ons troost, ons behoedere;

 

Vande schaepkoije is hij de rechte deure.^323.

SAULUS

 

Waij, hy was een verleydere vol van erreure^324.

325

Tot elcken uere, verstaet dat wel;^325.

 

En tegen ons ouersten was hij altoos rebel,^326.

 

Dus quamp hy int gequel // met veel smertten.^327.

TWEEDE BORGER

 

Hij kende haer geueijsde hertten,^328.

 

En om dat hij strafte haer perten wert hij versteken.^329.

EERSTE DIENAER

330

Ia, wildij noch op ons geleerde spreken?^330.

 

Wij sullen a verleeren alsulck blasphemeren!^331.

SAULUS

 

Men sach hem altoos metten sondaers conuerseren

 

En hem occuperen // met sulcke onvroedicheijt.^333.

EERSTE BORGER

 

Dat ded' syn liefde en volmaeckte ootmoedicheijt,^334.

335

Want hy ons ouervloedich seyt, // pijnt dit te beuroene,^335.

 

Dat de gesonde en heeft geen medecijn van doene;^336.

320. van: dit voorz. was in het Mnl. niet ongewoon bij geboren

321. vgl. Joh. 14:13

323. Joh. 10:7; rechte: ware

324. erreure: dwaling

325. Tot elcken uere: op ieder uur (van zijn bestaan), d.i. altijd

326. rebel: weerspannig

327. Dus: daarom

328. haer: hun, nl. van ons ouersten v. 326; geueijsde; huichelachtige

329. straffen: afkeuren, opkomen tegen; perte: bedrog, list; versteken: verstoten

330. op: tegen

331. verleeren: afleren

333. hem occuperen met: zich inlaten, bezighouden met; sulcke onvroedicheijt: dergelijke onverstandige dingen

334. eigenlijk: dat deed Hij uit liefde enz.

335. ouervloedich: dit bijw. is ongewoon in dit verband De bedoeling is wel: uitvoerig, waarmee ‘duidelijk’ gesuggereerd wordt; pijnen: zijn best doen om; beuroene: begrijpen

336. medecijn: arts, geneesheer; Luk. 5:31.

[p. 65]

 

Maer den crancken, die met sieckten sijn beladen,^337.

 

Die moet den meester ter noot staen in staden.^338.

 

Dus waert wel noot dat wij hem daerom eerden.^339.

TWEEDE BORGER

340

U prinsen der pristeren, u schriftgeleerden

 

En bekenden haer sieckten niet soot wel scheen int wesen,^341.

 

En daerom en heeft Iesus haer niet genesen

 

Maer den siecken bygestaen in alien eijnden.^343.

SAULUS

 

Help! Hoe derfdij u sulcken blasphemie onderwinden?^344.

345

Int helsche verslinden // suldij noch varen.

EERSTE BORGER

 

Hij die Noe in darcke cost sparen

 

Met synder scharen // minst en meeste,^347.

 

Die sal de syne oock wel bewaren

 

Voor deeuwich beswaren // der hellen tempeeste.^349.

SAULUS

350

Grijptse beij metten halse gelyck een beeste,

 

Steltse ten oreeste // our tormenteren!^351.

TWEEDE DIENAER

 

Compt, comt, wy sullen samen gaen houeren^352.

 

Sonder cesseren // oft lange borgen.

337. den crancken: dat. meerv. afhangende van staen in staden v. 338.

338. meester: arts, geneesheer; ter noot: in de nood; staen in staden: bijstaan

339. waert: versta: wast, was 't; noot: nodig; daerom: zie vv. 332-333

341. soot: zoals 't; scheen: bleek; int wesen: eigenlijk stoplap, in feite, in de grond

343. den siecken: nl. degenen die wél uitkwamen voor hun ziekte. De beeldspraak van Luk. 5:31 wordt nog volgehouden; in allen eijnden: in alle opzichten

344. hem onderwinden: zich verstouten tot

347. Met...: staat bij Noe v. 346

349. beswaren: zelfst. gebr., kwelling; der hellen tempeeste: de ellende der hel, vgl. MW, VIII, 223, 5)

351. oreeste: dit woord, dat eigenlijk storm, geraas betekent, wordt hier in een zeer ongewoon verband gebruikt, vgl. MW, V, 1962-1964 en WNT, XI, 1481. Ook de copiïst van H heeft dit woord blijkbaar niet begrepen: hij verving bet door ‘steltse op den leeste’; tormenteren: folteren

352. houeren: feestvieren, sarcastisch gebruikt 353. sonder cesseren: zonder ophouden; borgen: eigenlijk uitstel van betaling geven, hier: uitstellen in het algemeen.

[p. 66]

EERSTE DIENAER

 

Gaet voort! Gaet voort! Wy sullen u den cost besorgen^354.

355

Soo Bat gij eer morgen // sult by uwen Godt syn!^356.

SAULUS

 

Mij wonders hoe dat dees lieden dus vertwijfelt en bot sijn

 

Dat sy niet en vreesen de tormenten groot,^357.

 

En op desen verleyder soo seer versodt syn^358.

 

Soo Bat syer deur comen in last en in noot

360

Want bij moeste toch steruen selue de doot^360.

 

Deur die dwalinge die bij heeft achtergelaten.^361.

 

Niet tegenstaende hoe datmen hemt verboot,

 

Hij volgde al syn hoot, // ten mocht niet baten.^363.

 

Binnen Damasco woonen noch veel van dese credaten^364.

365

Die met bun schoon praten // het volck bekeeren.

 

Dus wil ick gaen tot onse potestaten,^366.

 

Ons geleerde vaten // en geestelycke heeren,^367.

 

Om volkomen macht te crijgene thaerder eeren,^368.

 

Dese ketters te vangene sonder verschoonen,^369.

370

Die den volcke niet dan valsheyt en leeren.^370.

 

Ick weetter noch vele binnen Damasco woonen;

 

Ick salder mijn macht soo vreeselyck toonen^372.

 

Ouer sulcke persoonen sonder wederleggen // al,

 

Ia, Batmen daer ouer duijsent iaer afseggen // sal.^374.

354. Gaet voort: bij deze woorden worden de arrestanten van het toneel gedreven; cost: wat men aan voedsel nodig heeft, hier sarcastisch gebruikt. De bet. van deze vv. komt neer op: wij zullen u doden.

356. Mij wondert: het verbaast mij; dus: zo, in die mate; vertwijfelt: krankzinnig

357. tormenten: folteringen

358. desen verleyder: nl. Christus

360. Want: geeft de reden aan van Mij wondert v. 356

361. Deur: om reden van

363. al: geheel, helemaal; syn hoot volgen: op zijn standpunt blijven; ten: het en, nl. datmen hemt verboot v. 362

364. credaten: gelovigen, niet opgenomen in de wdbb.

366. tot: naar; potestaten: machthebbers

367. vaten: mannen

368. thaerder eeren: te haerder, hun ter ere

369. Dese ketters....: hangt af van macht v. 368; sonder verschoonen: onverbiddelijk, zonder pardon

370. Die...: slaat op ketters v. 369; niet: niets

372. sonder wederleggen: zonder tegenspraak te dulden; al: wordt hier op de eerste plaats omwille van het rijm gebruikt

374. daer... afseggen: versta: daer of seggen, d.i. ervan spreken.

[p. 67]

Een Phariseus met een bisco

PHARISEUS

375

O heere biscop, prelaet, ouerste heere,

 

Regent ouer ons phariseeusche statie,^376.

 

Mijn herte is in smerte en in verseeren^377.

 

Als ick ouermercke dees groote turbatie:^378.

 

Noijt en geschiede meerder blamatie^379.

380

Onse phariseeuse natie // van Godt vercoren.^380.

 

Ten can niet geschieden sonder vijants inspiratie!^381.

 

Noijt valsser fondatie // en mochtmen oorbooren.^382.

BISCOP

 

Mijnen geest is oock swaerlyck int verstooren^383.

 

Deur daenhooren van dese groote molesten.^384.

385

Wij moeten raet soecken, dats verloren,^385.

 

Om dit volck besporen // wt haer lieder nesten,^386.

 

Want tis waer, noyt en gebeurden hier sulcken interesten^387.

 

Alsser nu met dees dwalinge en is ontsteken.^388.

 

Waer datmen nu compt in straten in vesten,^389.

390

Tis al van desen Iesum datmen hoort spreken,

376. statie: hier in ongewoon verband gebruikt. Blijkens phariseeusche staat het woord hier gelijk met natie. Dat het een loutere schrijffout zou zijn voor natie is onwaarschijnlijk, omdat het laatst genoemde ook in v. 380 als rijmwoord voorkomt. H heeft in v. 376 overigens ook statije

377. verseeren: zelfst. gebr., verdriet, droefheid

378. ouermercken: nagaan, zich rekenschap geven van; turbatie: (geestelijke) verwarring

379. geschieden: tebeurtvallen; meerder: grotere; blamatie: smaad, oneer

380. van: door

381. vijants: van de duivel

382. vals: onjuist, foutief; fondatie: onzeker, hier waarschijnlijk: motivering, grondslag (van een leer); oorbooren: gebruiken

383. Mijn geest is ook ten zeerste verstoord. De taal van deze vv. is met opzet meer gekunsteld, om de gewichtigdoende schriftgeleerden na te bootsen.

384. molesten: overlast, kwelling, hier van geestelijke aard

385. dats verloren: versta: of dat is verloren, m.a.w. indien wij er niets op vinden is die zaak verloren

386. Om...: hangt of van raet v. 385; besporen: opjagen

387. interesten: schade, hier op geestelijk gebied

388. en: heeft hier geen ontkennende kracht: ontsteken: hier wel: ontstaan. Het gebruik van dit woord is ongetwijfeld te wijten aan rijmdwang.

389. in vesten: H heeft aen.

[p. 68]

PHARISEUS

 

Die soo schandelyck gedoodt is om syn valsche treken,^391.

 

Houdende tvolck vertwyffelt van binnen^392.

 

Ia, deur syn rasen, roepen en preken.

 

Dies hij maeckte veel sotten en sottinnen.^394.

Wtcomende

SAULUS

395

Gegroet sijt mijn heeren, notabele van sinnen;^395.

 

Ick gebiede mij tuwen dinst altijt.^396.

 

Volkomen macht soudick geiren gewinnen^397.

 

Om te gaen reijsene sonder respijt^398.

 

Binnen Damasco, want tis meer dan tijt,^399.

400

Om daer tonder soecken in huijsen in scholen.^400.

 

Ick ben bereet om taenueirdene den strijt

 

Tegen de gene die daer soo schandelijck dolen

 

Sij hebben Godt syn eere gestolen

 

Met haerlieder blasphemie quaet om verdragen.

405

Dus sal ickse soecken in gaten in holen

 

En brengense geuangen sonder versagen.

BISCOP

 

Saule, u redenen ons seer wel behagen.^407.

 

Dus wiltse gaen belagen // en brengen int gequel;

 

Ontfangt de brieuen, wiltse met u dragen^409.

410

Op dat gijse vrij meugt plagen // die ons syn rebel.^410.

PHARISEEUS

 

Wij geuen u autoriteyt en speciael beuel,^411.

 

Dwingtse snel // die ons aldus verneeren^412.

 

En Godt soo stoutelyck blasphemeren.^413.

 

Hier met uwen oorlof.^414a

391. treke: list

392. vertwyffelt: van zijn verstand beroofd; van binnen: stoplap

394. dies: daardoor

395. notabele van sinnen: die tot de geestelijke, verstandelijke elite behoren

396. hem gebieden: zich aanbevelen

397. gewinnen: verkrijgen

398. sonder respijt: zonder dralen

399. binnen: naar

400. ondersoecken: eenonderzoek instellen

407. redenen: woorden

409. brieuen: nl. waaruit Saulus' volmacht blijkt

410. -se: wordt nader bepaald door die zelfde v.; plagen: straffen

411. autoriteyt: macht

412. dwingen: bedwingen, onderdrukken; verneren: vernederen

413. stoutelyck: brutaal

414a afscheidsformule.

[p. 69]

⁺

SAULUS

 

Ha, nu sal ick mij gaen occuperen

415

En bun gaen rengelen sonder respijt^415.

 

Sa, sa, myn dienaers, bereijt u, tis tijt!

 

Versiet u inden strijt // van dies ons is van noode.^417.

EERSTE DIENAER

 

Geirne heere, wy staen tuwen gebode.

 

Om dit oncruijt te wiene sullen wy listich // syn,^419.

420

En den genen die tegen u boos en twistich syn.^420.

+ 418. Het hs heeft 1 voor eerste. - 421. ge[* +] <* r *> ockt - 422a. Van hier of heeft bet hs ƒ voor fortsich en γ voor ypocrijtich.

415. rengelen: in de boeien slaan

417. hem versien: zich voorzien; inden strijt: staat bij van noode: van hetgeen wij in de strijd nodig hebben; dies: deze gen. staat voor een acc., cfr Stoett, Mnl. Gramm. Synt., par. 61, opm. I

419. wiene: wieden, fig.

420. En den genen: alsook jegens degenen, dat. bij listich syn, v. 419; die tegen u... twistich syn: die met u in onmin leven

50^V

231. In het hs worden de strofen van dit referein op geen enkele wijze van elkaar gescheiden. Omwille van de overzichtelijkheid laat ik tussen iedere strofe één regel wit.- 234. vant tgeslachte in Israel.

254 he[m+] 〈n〉

268. Het hs heeft 1 voor eerste en 2 voor tweede (dienaer).

284a. Het hs geeft 1 voor eerste en 2 voor tweede (borger).

308. Phariseeushe.

364. n[∼]ch.

386. volckx.