De Beiaard. Jaargang 2

[p. 513]

Verscheidenheden

Meting van leeraren -

Sinds jaren wordt de begaafdheid van leerlingen gemeten. Het wemelt in de psychologische en paedagogische literatuur van tests, waarbij voorloopig het systeem Binet-Simon met z'n varianten nog den voorrang heeft.

Na den leerling schijnt nu de leermeester aan de beurt; de meters zelf zullen gemeten worden. Er zijn ‘Methods for measuring teacher's efficiency’, die dienen tot voorlichting van de overheid. Onderwijstalent, geschiktheid om de orde te handhaven, ervaring, initiatief treden als eerst-vereischte eigenschappen op den voorgrond. Zonder het wetenschappelijk apparaat der experimenteele zielkunde, had men, geloof ik, sinds lang dezelfde kennis verworven. Maar de tijd is gekomen, dat ook de leerling officieel den leermeester gaat meten. Vooral Amerika houdt zich bezig met deze democratische taak. The journal of educational psychology (1917, p. 35-40) geeft ons eenige resultaten van zoo'n onderzoek door Grace E. Bird ingesteld, die vrijwel overeenstemmen met de gegevens, die Book en Kratz verwierven. Bird liet ruim vijfhonderd leerlingen zich uitspreken over hun onderwijzers. Ze hadden te zeggen aan welke personen zij de voorkeur gaven en moesten hun antwoord met redenen omkleeden, zoodat vanzelf de kwaliteiten naar voren kwamen, die in de oogen der discipelen den ‘besten’ meester maken. Aan 't onderzoek namen deel 150 meisjes der normaalschool, 253 jongens en 139 meisjes der ‘high school’, dus leerlingen van ongeveer 14-18 jaar, want de Amerikaansche hooge school staat ongeveer gelijk met de eerste vier jaren van ons gymnasium. Gunstig zijn deze jaren niet om aan die ‘pupil's estimates of teachers’ groote waarde te hechten, maar de lezer is dan ook niet verplicht een even ernstig gezicht te zetten als Bird met zijn mededeeling ‘from the laboratory of experimental education of Brown university’. Men zoeke de middenevenredige tusschen biechtspiegel en curiosum, dan is men waarschijnlijk de juiste waardeering het meest nabij! Bird's onderzoek leert ons dan dat de meisjes ‘vriendelijkheid’ vooropstellen, terwijl ‘eerlijkheid’ het bij de jongens wint. Ziehier den geheelen uitslag, waarin het eerste cijfer het ranggetal aangeeft van de gewaardeerde eigenschap, het tweede het procent der vermelde eigenschappen:

	Jongens	Meisjes (norm.)	Meisjes (highs.)		Jongens	Meisjes (norm.)	Meisjes (highs.)
Eerlijk	1-56%	2-54%	5-44%	Goed humeur	6-19%	5-30%	8-14%
Vriendelijk	2-51%	1-94%	1-75%	Gezellig	7-17%	3-50%	10-7%
Tucht	3-35%	6-23%	2-52%	Goed voorbereid	8-15%	9-11%	9-14%
Geduldig	4-26%	8-13%	3-50%	Duidelijk	9-15%	10-0%	6-43%
Geestig	5-22%	4-45%	4-47%	Netjes	10-11%	7-15%	7-27%

J.H.

[p. 514]

Kan het gymnasium geen stappen doen in de richting van een vereenvoudigd Latijn? -

Sinds de Renaissance het Latijn naar Ciceroniaansch model heeft willen hervormen, is het hoe langer hoe moeilijker geworden zich van die taal te bedienen, daar kultuur en denkbeelden zich ontwikkelden, maar aan de eenmaal aangenomen ‘urbanitas’ niet mocht worden geraakt. Zoo ontstond er zelfs - men mag wel zeggen een nieuwe ‘sport’, om de moderne begrippen in klassiek Latijn uit te drukken, in welke sport verwonderlijke staaltjes zijn gepresteerd, zooals Latijnsche gedichten over de telefoon en telegraaf of een Latijnsche verhandeling over de constructie van een luchtschip.

Maar.... niet alle latinisten zijn virtuozen en dit werd althans één der redenen, waarom het Latijn als wereldtaal grootendeels werd afgeschaft, zonder dat er een aequivalent was - en men z'n moderne gedachten ging uitdrukken ieder in z'n eigen moderne taal: het Latijn heette voortaan ‘dood’.

Op het achtste philologencongres besprak de Rector van het Utrechtsch Chr. Gymnasium, Dr. Bessem, in een rede onder bovenstaanden titel een plan, om in dien toestand verandering te brengen. Zooals Cicero zelf nieuwe termen aannam om begrippen der Grieksche philosophie te kunnen uitdrukken, zooals in de Middeleeuwen het Latijn zich vervormde naar de behoeften van dien tijd, wil Dr. Bessem, m.i. met volle recht, die ontwikkeling voortzetten door met name den woordenschat aan te passen aan de tegenwoordige omstandigheden. Interessant is in dit verband zijn protest tegen het epitheton ‘dood’:

En nu noeme men wat ik zou willen geen poging om het Latijn weer tot een levende taal te maken, naar mijn innige overtuiging is die taal niet dood. Alle wetenschappen ontleenen nog steeds hare kunsttermen aan de zoogenaamd doode talen, maar wij, de zorgvuldige, liefhebbende lijkdragers en rouwklagers houden die nieuwe loten en spruiten zorgvuldig van onze hooge doode verwijderd! Is dat logisch? Zijn er niet velen onder ons, voor wie het Latijn nog steeds leeft? Gij begrijpt, wie ik wel in de eerste plaats bedoel: de geestelijkheid der R.K. Kerk. Wanneer de leden eener geestelijke orde bezoek krijgen van hun Provinciaal (bedoeld zal wel zijn: Generaal; H.V.), converseeren de Heeren met hem, althans wanneer hij een buitenlander is, in het eenvoudige Kerklatijn; en verhinderde het feit, dat het woord punitio voor straf of seminare voor zaaien hem wellicht meer gebruikelijk was dan poena of serere, Paus Leo XIII gedichten te schrijven in vloeiend schoon klassiek Latijn, zelfs over de kunst der photographie?

Een eerste werk zou dus zijn wat men zou kunnen noemen de moderniseering van het Latijn:

Voor alle mogelijke nieuwere termen geschikte Latijnsche aequivalenten te vinden ware voor een daartoe benoemde commissie geen al

[p. 515]

te moeilijke taak, het schrijven van een vereenvoudigde grammatica nog lichter. Is het mogelijk, dat in dit neutrale land een commissie ad hoe worde benoemd om deze zaak met ernst onder de oogen te zien?

Het Latijn zou dan weer meer dan thans kunnen worden de taal der geleerden en - wie weet? - misschien de algemeene wereldtaal. Want ‘zoo goed als een medicus zijne bestellingen aan den apotheker doet in het Latijn, zou heden ten dage een wijnhandelaar in Rusland het niet kunnen doen aan een Spaanschen collega?’ Hier raakt Dr. Bessem heel even het netelige vraagstuk der eigenlijke ‘wereldtaal’. Even wenschelijk als het is, dat de wetenschap zich meer van het Latijn gaat bedienen, even onwaarschijnlijk is het m.i. dat die taal, zij het dan ook vereenvoudigd, als cosmopolietische omgangstaal meer succes zal hebben dan bijv. het ‘Novilatin’ van Beermann. Zelfs het Esperanto, dat het in dit opzicht 't verst gebracht heeft en dat voor 't doel ook niet ongeschikt lijkt (getuige de hartstochtelijke en vaak dwaze bestrijding), schijnt slechts weinig kans op volkomen succes te hebben, zoodat voor deze kwestie de oplossing helaas nog verre blijft.

En nu wat het Gymnasium betreft. Daar zou men op de lagere klassen kunnen beginnen met het doceeren - en zoo spoedig mogelijk ook het spreken van het vereenvoudigde Latijn (d. i. dus het Latijn der Middeleeuwen met enkele moderne elementen), terwijl in de verdere klassen de gewone schrijvers tot en met Tacitus zouden gelezen worden, die dus volstrekt niet behoeven te verdwijnen.

Geheel ongegrond lijkt me het bezwaar, door Prof. Woltjer in het debat gemaakt: ‘dat het moeilijk zou vallen, als men b.v. constructies als den ablativus absolutus wegliet, naderhand zulke constructies te leeren.’ En daartegenover staat het voordeel, dat degenen, die slechts 1 of 2 jaar Latijn leeren, (doordat ze b.v. van studie veranderen of 'n Lyceum volgen) in dien tijd het vereenvoudigde Latijn reeds vrijwel machtig kunnen zijn. Bovendien zou deze methode rationeeler zijn, daar immers ook historisch het klassieke Latijn zich geleidelijk heeft ontwikkeld uit het vulgair Latijn, waarmee het vereenvoudigde veel overeenkomst zou toonen.

Wat ten slotte de uitspraak betreft, pleit Dr. Bessem voor de Italiaansche:

Niet zonder reden heeft dan ook Paus Pius X den wensch uitgesproken, dat de Italiaansche uitspraak van het Latijn door den clerus der R.K. Kerk zou worden geadopteerd, een maatregel, waarin ik nooit een dwang heb kunnen zien door een geboren Italiaan op andere nationaliteiten uitgeoefend, maar eenvoudig een utiliteitsmaatregel, die, louter voor de practijk bestemd, de aanspraken van de Italiaansche uitspraak de sterkste vond.

Culemborg.

Dr. H. Vroom