De Beiaard. Jaargang 2

[p. 504]

Staatkunde

IN de bestrijding van het wetsontwerp op de Export-Centrale is de werking der massa-suggestie weder duidelijk aan het licht gekomen. Tot voor korten tijd had de Regeering, daarbij geheel haar eigen denkbeelden volgende, zonder medewerking van de volksvertegenwoordiging haar uitvoerpolitiek gevolgd, eene nog wel van ingrijpenden aard, omdat zij zware lasten legde op land- en tuinbouw en op de exporteurs der producten van eigen bodem. En naarmate de moeilijkheden van den invoer, de verbouwing van gewassen, de veeteelt en de voedselvoorziening grooter werden, werden de maatregelen ingrijpender en de geldelijke en andere voorwaarden, aan den uitvoer verbonden, onereuzer. Om in het geheele uitvoerwezen meer eenheid en den invoer tegenover den uitvoer op hooger peil te brengen, heeft de Regeering centralisee-ringsmaatregelen ter hand genomen, welke zouden worden belichaamd in een Export-Centrale met exportbank. Het is niet in te zien, dat daarmede in het wezen der zaak iets zou worden veranderd, alleen kon worden verwacht, dat met het moeilijker worden der oeconomische toestanden de belanghebbenden zich steeds grootere beperkingen zouden hebben moeten laten welgevallen. Hoe lijdzaam is echter het Nederlandsche volk gebleven onder de voortdurende afknab-beling van de rechten en vrijheden, waaraan het in normale tijden niet zoo gemakkelijk zou hebben laten tornen.

Doch in een opwelling van ongerustheid, daartoe gesuggereerd door een harer leden, neemt de 1^ste Kamer in een kloeke motie plotseling stelling ten aanzien van de Regeeringsdenkbeelden - en zietdaar binnen eenige weken tijds het geheele ondernemerdom in landbouw, handel en nijverheid van Nederland tegen de Export-Centrale mobiel geworden. Nog zelden zijn er ten aanzien van overheidsmaatregelen of wetsontwerpen in zóó korten tijd zooveel protestvergaderingen gehouden, enquêtes gevoerd, adressen geformuleerd, nota's, memories en rapporten geschreven. De 2^de Kamer is er mede overstelpt geworden. En het vermakelijkst van alles

[p. 505]

is, dat, als het ontwerp door de 2^de Kamer mocht worden verworpen, dit waarschijnlijk niet zal zijn op de gronden, daarvoor door de oppositie aangevoerd, te weten in hoofdzaak het schenden en ingevaarbrengen van de rechtmatige belangen van talrijke geïnteresseerden, maar op een grond, in de volksmanifestatie geenszins op den voorgrond gekomen, namelijk: de minder gelukkige keuze van den rechtskundigen vorm voor de E.-C, de particuliere naamlooze vennootschap.

Als de wet mocht worden aangenomen door de Staten-Generaal, dan zal waarschijnlijk al het geroep van heden dadelijk verstommen, alles zijn ouden gang gaan en opnieuw zijn gebleken van welk een licht opwindbare natuur de mensch is.

Een verschijnsel van denzelfden aard dreigde onze katholieke partij aan te tasten. Vóór de Bondsvergadering van 9 Juni had zich een bevlieging van zekere personen en groepen meester gemaakt, dat het Bondsbestuur er naar streefde, de verkiezing van 1918 van bovenaf te regeeren. Daartegenover werd gesteld, dat de candidaten moesten worden gekozen van onderen op. In een zuiver technisch bedoeld voorstel van het Bondsbestuur, om den Bond eerst na 1918 te reorganiseeren en de verkiezing zooveel mogelijk met behulp van de oude organisatie te leiden, werd een verkapte poging gezien, om de democratie den mond te snoeren. Gelukkig zijn de gemoederen weder vrijwel gekalmeerd.

Het spreekt vanzelf, dat ook bij de verkiezing in 1918 elke kiesvereeniging in volle vrijheid over de candidatenlijst zal moeten beslissen, en dat ieder lid daarover naar welbehagen zijn stem kan uitbrengen; te hopen is zelfs, dat de kiezers en de leden der kiesvereenigingen zich meer dan tot heden zullen doen gelden. Waarom zijn vele vergaderingen zoo slecht bezocht? Als er wat meer kracht en geestdrift uitging van de ledenvergaderingen der kiesvereenigingen, zou dit in velerlei opzichten een goeden terugslag hebben en de katholieke partij niet ten kwade komen.

[p. 506]

Intusschen spreekt het vanzelf, dat, evenals in iedere partij of organisatie, de besturen advies en leiding zullen geven. Daarvoor zijn zij vertrouwenscolleges. En de ondervinding leert, dat de leden eener vereeniging die leiding wenschen. Het is trouwens de natuurlijkste zaak ter wereld.

Aangezien de kieskringen slechts administratieve indeelingen van het kiezersvolk vormen, ligt het voor de hand, dat ook zij, bij monde van hun besturen, overleg zullen plegen.

Mogen wij in 1918 tegen één gevaar gevrijwaard blijven, dat is de funeste invloed van politieke avonturiers. Mogen wij niet beleven, dat onder het mom der democratie of van groepsbelangen de zelfzucht wordt gediend. Het is gemakkelijk met democratische frases een vergadering te bewerken, met de bedoeling allereerst de aandacht op zichzelf te vestigen. Het democratische ligt dan hierin, dat men, zonder het te zeggen, aan de goè-gemeente den wil oplegt, om zelf eerst gekozen te worden. Gewoonlijk helpen de in-het-woorddemocraten de ware democratie niet veel verder.

Gelukkig, dat in ons land de katholieke politiek tot heden vrij is gebleven van deze ten verderve voerende verschijnselen. Ons kiezersvolk heeft ook, naar men gerustelijk mag aannemen, te gezonde begrippen, om van den goeden weg af te wijken. Het zal uit alle rangen, klassen en standen de besten trachten te kiezen, en niet hen, die zichzelf het best achten.

Arnhem, 24 Juli 1917.

J.R.H. van Schaik