De Beiaard. Jaargang 2

[p. 353]

Kinderen

HET klompengeklots stierf wat uit, toen de schoolkinderen van af den klinkerweg langzamerhand verdwenen tusschen akkers en binnenpaden. Ze rumoerden nog wat en gooiden elkaar met steentjes en zandkluiten na.

't Was ‘n’ frisch-koele najaarsdag met gouden zonneschijn, tintelend blauwe lucht en kleurig boomenloof.

Bartje bleef alleen staan aan den driesprong, hij schilferde met z'n tanden 'n wilgenstok af. Uit z'n verbrand gezicht met wijduitstaande ooren, blonk als twee vijvertjes, waar de zon in spiegelt, z'n fel oogenblauw. Hij had 'n grauw boezeroen aan en 'n bruine broek, waaruit nieuwe klompjes blokten. Hij gluurde tusschen 't akkermaalshout voortdurend in ééne richting, totdat 'n klein ding van 'n jaar of vijf kwam aangeklomperd. Ze had 'n verschoten paars jurkje aan en 'n bont schort.

‘Kek, kek!’ zoo toonde ze met 'n verrukt gezicht 'n bontgekleurd Heiligenprentje. ‘Ikke van zuster Alleberdien, Hè zòo scòn toch: Heilige Meria, blaauwsig en klaar zuiver.’ Ze liet 't blinken en schitteren in de zon. Ze was 'n frisch kind met appelenwangen en schuwe, rossigbruine eekhoornoogjes, 't Witblonde haar was kort en piekig als stroospiertjes.

‘Gif de 't mijn? veur dees, die wurdt toch zoo fijn!’ zoo toonde hij z'n bijna afgeschilden stok.

‘Neeë, 'k hè stokke zat. Dees is toch zòo scon!’ en ze liet 't weer opblinken in de zon; 't blauw en zilver streelend met 'r oogen.

‘En nou gij weer veuran, furt juu perd!’

Hij sloeg met z'n stok langs 'r kleeren en ze liepen hoe langer hoe harder.

‘lkke, ikke den erst me'nen botteram!’ riep ze buiten adem en van den binnenweg langs den akkerzoom kwamen ze op 't zandwegeltje aan den heikant.

't Was 'n nietig, witgekalkt huisje, waar ze op toeliepen; met kleine ramen bezijden de smalle deur; 't stoepje, dat maar weinige steenen telde, lag op oranje zand, 't rietendak

[p. 354]

was doormost met fluweelige dotten bronsgroen en op de luifel groeiden rozetten van huislook. 't Stond daar heel verlaten tusschen 'n overgebogen berk en 'n zieken, ouden noot met robbigen stam, ingekorven, gespleten, met opgewoelde wortels als reuzenklauwen hakend in de zandaarde. 't Zag uit over 't smalle wegeltje, waarlangs 'n berm overgroeid was met warrige braamstruiken. Achter den berm lag wijd en breed 'n heistuk, door niets onderbroken dan door 'n breede, lange gleuf afgebrokkelden grond van hekoranje zand, dat vlamde tusschen 't zwaar-donker van paarsbruin; en ver, ver op den achtergrond donkerde 'n zwaar dennenbosch met golvende lijnen afgezet tegen den westelijken hemel, 't Rook er naar noteblad en honingzoet van heibloei. Van achter 't huisje blaatte voortdurend een geit, klagelijk en eentonig.

Ademloos kwamen ze aangehold. Bartje klampte zich aan den dakrand vast en haalde van onder de huif 'n paar roggeboterhammen te voorschijn. Hij zette zich op 'n boomwortel tusschen drie kippen en 'n verplukten haan, die zich 't zand in de veeren hadden gewoeld. Hij meette de boterhammen, welke de dikste waren.

‘Spek? Spek?’ vroeg Janneke begeerig.

‘Neeë. Joa, twee klain stukskes. Dees veur mijn,’ greep ie.

‘Neeë veur mijn!’ griste ze.

‘Spierke trekke?’

‘Joa, spierke trekke!’ En hij foezelde met twee grassprieten achter z'n rug en liet Janneke trekken.

Wie 't langste trok, de dikste boterham.

Janneke. Hij stak z'n tong uit.

Ze zette zich met 'r bonte prentje en 'r boterham. Ze hapte gretig en lachte blij tegen 'r prentje. ‘Heur toch ons gaitemineke, heur toch?’ deed ze met opgeheven vingertje.

‘Ze wil gevoeierd,’ beweerde Bartje.

‘Zuuke? Zuuke!’ wees ze naar de struiken.

‘Joa furt!’ En ze verwarden zich in de stekelige ranken, die prikten en schramden, om bramen te zoeken, maar ze bleken al weggegrist. Ze zette zich weer op 't stoepje en liet

[p. 355]

zand geulen, van de eene in de andere hand. Bartje zocht vergeefs naar noten tusschen afgevallen bladeren.

Verzonken was de zon achter 't dennenbosch, dat fluweelzwarte golflijnen teekende aan den gloedbonten hemel. Goud en purperkleuren waren doorschoten met straalbundels, die 't heidepaars opvuurde tot rood-violet. Daarna lag alles in dat vreemde, vleiende licht, even na zonsondergang in 'n verklaarden glans die alles ophelderde en verteederde, maar die spoedig door neveladem vertroebeld, weggeblazen, omhuld was, dan.... nog 'n naschemering.... vergrauwing.... verkilling, die huiveren doet.

De kippen hadden zich 't zand uit de veeren geschud en zochten hun hok op; de verplukte haan, statig vooruit.

‘Werum kumt ze nou nie?’ vroeg Bartje, die al tweemaal was opgestaan om uit te kijken.

‘Ikke, ikke kèke goan of ze kumt!’ knikte Janneke. Ze stond op, liet 't zand uit 'r schortje geulen en sloeg 't uit. Huilend wreef ze d'r knuistjes stijf in de oogen, die vol zand gestoven waren.

‘Ge mot 'r 'n neuteblaaike op legge, dan ga 't ineene over,’ raadde Bartje.

‘Moeder! Moeder!’ huilde ze, steeds wrijvend. ‘Ze kumt ok noît nie,’ snikte ze met 'n opschokkend geschrei.

Bartje klom tegen 't smalle kozijntje op en staarde naar binnen.

't Werd donker, 't dennenbosch geleek zwart en de hei bruin, onderbroken door de breede, lange streep van oranje, 't Struizelde en ritselde in den ouden, zieken noot.

‘O!... Zatte Peer!’ fluisterde Bartje ineens, wijzend op de kromme figuur, scherp afgelijnd tegen den nog lichtenden avondhemel. Hij dacht aan dieven, aan messen, aan bloed en moord. Doodsangst sloeg hem, en heel z'n lijfje sidderde.

Ook in Janna werd de angst opgewakkerd. Ze zag en voelde ineens alles zoo heel, heel groot en wijd en hoog en ver en donker en 't alderscrikkelijkste waar Zatte Peer me ze'ne zak op ze'ne rug. O! o, o! Snikken wrongen uit 'r

[p. 356]

mondje en de eekhoornoogjes zochten naar iets veiligs, iets vertrouwds; alles, alles waar grôt en wijd en ver en hôg. Ze schreide.

‘Haauw de, haauw de! Hij het ze'ne zak op ze'ne rug, daar beurt ie de screeuwkijnder in.’ Hij hoorde de gevreesde ruwe bromstem van Zatte Peer en 't schoppen tegen steentjes, die hij ver wierp.

‘Haauw de,’ stampte hij met z'n klompvoetjes, ‘hij beurt oe in z'ne zak!’ zoo dreigde hij Janna met z'n vuist. Ze stond reddeloos; 'r handen uitgestoken als zoekend naar steun en bijstand. Ze voelde al de klauwhand van Zatte Peer om 'r hals, ze voelde 'r beenen spartelen in den zak vol ‘kwoai kijnder, die ie dôdsnee me grôte messer’. Hare pijnlijke, beschreide oogen staarden dol van angst. Ze klampte zich vast aan Bartje. Ineens als eenige uitkomst kroop hij achter 't huis; Janneke met zich meetrekkend. ‘Haauw de!’ zoo snauwde hij Janna toe, die erbarmelijk bleef huilen.

‘Ik, ik.... ken me'n.... eige.... nie meer teugehaauwe,’ bibberde ze met vervaarlijk gesnik, waarbij 'r hoofdje telkens achterover schokte.

De règenton. Daar klom ie tegenop en plaste in het water, dat tot aan z'n knieën stond. Hij hielp Janneke over den rand. Ze bukten diep en zaten verscholen half in 't water, te bibberen en te klappertanden. Nou hoorden ze Zatte Peer vlak voor 't huis vloeken, spuwen en steentjes schoppen. Ze hielden elkaar vast in angstkramp. Eindelijk, eindelijk toen ie achter 'n wegkromming verdween, verademden ze wat en kropen, nat tot aan den hals, uit de ton.

Nog steeds met 't oog op de plek waar Zatte Peer verdwenen was, schoorvoetten ze naar 't stoepje.

‘Werum kumt ze nie?’ huilde Janneke.

‘'k Hè zoo'n grôte kaauw!’ bibberde Bartje.

Ze drukten zich hoe langer hoe vaster tegen de deur en schreiden zacht en klagelijk, als twee uit 't nest geworpen jongen.

‘Heur toch, ach herm gaitemineke!’ fluisterde Bartje.

[p. 357]

‘Heur de heihekse!’ en Janneke gluurde schichtig en schuw over de hei, toen uit de verte voetstappen toften in 't zand.

‘Janna! Bartje! Kum gaauw!’ klonk het zwak en dof uit de verte.

‘Ze is d'r. Ze kumt! Ze kumt!’ zoo schoten ze ineens op uit hun neerdruk. En alles was goed en alles werd blij; lachend liepen ze den weg op.

‘Kek, kek; ze zijn getweeën!’ riep Bartje verwonderd.

‘Ikke den erst!’ en hij holde vooruit.

‘Neeë, ikke den erst!’ Ze schoot uit 'r klompjes, nam er in elke hand een en rende op de beide vrouwen toe, die heel, heel langzaam naderden, totdat ze vlak voor hen stonden, buiten adem.

Met 'r arm zwaar geleund op 'n stevige vrouw kwam moeder aangestrompeld, stap voor stap en diep voorovergebogen.

‘Wa doe de oarig en werum bin de getweeën?’ deed Bartje verwonderd, handen in de zakken, 't moeizaam strompelen aanziend.

‘Werum doe de gullie zoo?’ vroeg Janna en nieuwsgierig en schuw keek ze naar de forsche vrouw, die bij haar moeder was.

‘Wa z'n ze toch stug en hel¹⁾ oe kijnder.’

Janneke nam moeder bij 'n schortepunt en trok haar voort.

‘Zij maar zuut, kijnder; moeder is veul ziek, nie legge te male. Nie moeder zoo anjage Janna.... Spoei oe maar nie, minske.... Zoò, zoò, nou nog 'n hurtje en dan bin de d'r. Zoòòò,’ suste ze en ze diepte den huissleutel op uit moeders zak; ze ontsloot 't deurtje, ging binnen en stak de lamp aan, die spetterend opgloeide in oranjeschijn.

De kamerhoeken bleven in half donker en om de tafel lag 'n gele lichtkring, 't Was 'n laag vertrek met twee bedsteden, bezijden 'n gapende, roetzwarte schouw. Vier wrakke, biezen

1) Stug en hel = flink en slim.

[p. 358]

stoelen bij 'n witgeschuurde tafel, 'n ruige vloer van bleekrood plavuis met zand overstrooid en twee half overhuifde venstertjes uitziende op de donkere hei, was heel het vertrek. Op den schoorsteen was 'n kruisbeeld tusschen twee knielende engelen geplaatst en in 't hoekje stond 'n wijwaterbakje met 'n verbruinden palmtak. Tegen 't bovenlicht fleurde 'n levensboompje vol roode sterbloempjes. In gekromde houding viel moeder even neer op 'n stoel en kreunde. ‘Ach herm wa.... wa bin de gullie nat. Bin de in 't slooike gevalle?’ vroeg ze van pijn den voet geklemd om den stoelpoot. Ze was klein, en mager tot op 't been, 't vel lag kreukelig over 't gezicht en de weekblauwe oogen keken moe van uit de diepte. De mondhoeken waren in droeve trekken neergehaald.

‘In de règenton ikke en Janna,’ knikte Bartje.

‘Joa, Zatte Peer!’ fluisterde Janneke.

‘Ach herm’ zei moeder meewarig.

‘Hedde daarveur motte bange, menneke?’ ach in de règenton, ach, ze hebben grôte kaauw, joa maar gaauwkes na bed, wur de werm!’

‘Mar as ie.... as ie nòu toch kwamp, ik sloeg 'm toch me 'ne grôte klèpel op ze 'ne kop, zoò zoò,’ zwaaide hij heldhaftig met z'n arm.

‘En ikke ik gôide 'm me me'ne klomp,’ zegevierde Janneke.

‘'k Hè toch zoo 'ne kaauw!’ huiverde Bartje in z'n nat pak.

‘'k Hè zoo 'nen honger!’ huilde Janna.

‘Joa m'n dutskes, Sijntje zal oe hellepe, erst moeders,’ en ze hielp moeder die met 't hoofd op tafel gevallen was, uit de kleeren en in bed. Zoò, zoò minske da zal oe is goed doen.’ Ze sloeg dekens om 'r heen en schoof 't gordijntje voor 't licht.

‘Ach joa,’ klappertande moeder, ‘da doe goed.’

‘Nou oe kijnder en gaitemineke. Hed-de nergent geene zin in? Taske koffie? Taske rôme?’

‘Toch nie!’ weerde Drieka af. De rust, de zachte warmte

[p. 359]

van 't bed, voelde d'r afgetobd, pijndoorsidderd lichaam even aan als 'n zaligheid. Ze liet zich gaan, ze liet zich drijven in die zoete rust na een dag van inspanning en opzweeping om zich goed te houden in 'r werkhuis aan de waschtobbe. Ze hoorde hoe Sijntje doende was in drukke bereddering met hare kinderen.

Ze voelde zich even afgestroopt van 'r aanhang van zorgen en plichten. Ach as ze zoo kon blève te ligge.... as da 's kon.... neeë heurde, te merrege 'ne wasch van zes week bij Dijkers en die, nou die gave niks nie toe, die zouwe oe nie thuis brenge, als ge kwalijk wierd van de venèndige pijn. Hè de 'r kop vuulde ze bonzen, of 'r in gehamerd wierd. En dieë wuyende pijn in de're lendes. Wa of da toch waar? Ze ha altijd nog furt gekonne, waar ze Lief-Heerke nog dankbaar veur waar, maar nou, ze gink kapot van de pijn.

‘En nou de botterams!’ Zoo schoof Sijntje de kinderen 'n paar hompige boterhammen toe, waarin ze gretig hapten, ‘en nou ga Sijntjes gaitemineke z'n bekomst gève, 'k bin zoò werum.’

‘Ze la d'r eige nie gemekkelijk vatte. Erst voeiere.... enne.... dan....’

‘Joa mak de gij oe maar nie muy, minske, 'k hè wel dukker 'ne vremde gait uitgemolleke.’ Ze ging naar 't geutje en rammelde met emmers en paaide de onwillige geit met zoete woordjes.

‘Moeder moeder, la Sijntje hènegaan?’ zeurde Janna slaperig ‘en sta de gij nou op? Kum nau?’ zeurde ze, rukkend aan 't gordijn.

‘Gij mot mijn in bed heffe!’ kwam Bartje, ‘joa, kum, gij mot mijn d'r in beure!’

‘Moeders is ziek, menneke!’

Hij klauterde tegen de bedstee op en klampte zich vast.

‘te Merrege beurt moeders oe weer in bed.’

‘Neeë nou motte gij 't doen.’ Hij bonsde met z'n klompvoet tegen 't beschot.

‘Meug de nie; kom bij Sijntje. Moar wa bin de toch 'nen

[p. 360]

doos¹⁾ om in de ton te kruipe; Zatte Peer ga oe toch niet te lijf, daar hedde toch nie veur te bange! Ach ge bint nat tot kop en hals,’ zoo trok ze hen de natte kleertjes uit en van de beddeplank zocht ze wat ondergoed bijeen in vlugge bereddering.

‘Neeë moeders mot 't doen’, huilklaagde Janna met flauw verzet Sijntje afwerend.

‘Te merrege doe moeders 't weer’, troostte ook zij.

Ze stonden te bibberen met slaapoogjes en geeuwmonden.

‘Hier, nou, kek nou he'k 't eentje, nou in 't maauwke: van een, van twee, van drie.... Zoòòò dà ken de hendig en nou zijn ze weer heelegansch verdreugd. Nou hardop oe gebeedjes doen; op de knieës; zoo, hendjes samen, eugskes dicht. ‘Onze Vader’, begon ze op strengen toon met lage stem.

‘Onze Vader!’ deunde de hooge stemmetjes van de kinderen soezerig.

‘Zoo, joa, moî! En nou nog 'n gebeedje da Lieve-Heer moeder gaauwkes bèter mag moake, waar?’

‘Lief Heerke, mak moeders gaauw bèter.... En nou: van een, van twee, van drie, daar leet ze en nou ga Sijntje d'r oe onder dekke hè Zòo - ziezoo en nou Bartje. Moar wa bin de gij 'ne grôte zwoare manskerel; 'k ken 'm bekant nie heffe. Hoe oud bin de wel?’

‘'k Bin d'r zes!’

‘Moeder!’

‘Moeder slapt; nou mot Janna 's ok sloape gaan.’

Eindelijk met korte opsnikken en kreunende huilzuchtjes, viel Janna in slaap.

‘Nou minske, 't beste! Moar ken 'k nie meer veur oe doen?’ Met de handen op de breede heupen stond ze even gebogen over Drieka en knikte haar toe.

‘Gif de mijn da daar!’ wees ze, ‘op 't scaauwke en doe da hier.... dan.... dan hè 'k 'r 't oog op?’ vroeg ze met moede stem.

1) doos = domoor.

[p. 361]

‘Ah dees? Joa;’ en ze nam't kruisbeeld van den schoorsteen en plaatste 't op de bedsteeplank.

‘Zoo, nou hè 'k 'r 't oog op geleed,’ fluisterde ze met 'n dankbaar lachje. ‘En da ge.... bedankt zijt, da wit-te waar?’

‘Joa nou.... moare.... ge sta mijn niks aan. Witte wa 'k doe? 'k Lop in 't durp effekes bij meneer dokter an.’

‘Neeë!’ schoot ze verschrikt op.

‘Joa, nou as ie zeet da 't moar 'n baggetel is, dan bin de gij en ik gerustig.’

‘Neeë, ach neeë. Rekeningskes ken 'k nie moake.’

‘Nou, moar in dees geviel - oe kijnder waar?’ knikte ze 't licht laag draaiend ‘'k zal nog wel zien. Nacht saam!’ en ze trok 't deurtje dicht.

Alles bleef stil: 't woelen van Drieka en 't onrustig ademhalen van de kinderen was enkel waar te nemen.

‘Neeë meneer dokter?... Kom ze ha altijd nog furtgekonnen.... Joa, joa ze waar veul ziek, moar ach herm! bief is thuis.... op oe bed ligge’, twaalf stuivers most ze alle daag verdiene, anders kwamp ze in den erremoei; 't waar toch maar 'n bietje. Ach hè, 't waar, of 'r ijs lang de' ren rug gliste. En dan dieë scrikkelijke pijn; as iemans d'r daar van kon afhellepe, wa zou 't toch oplochte. Hè nou scôt 't vuur d'r weer in de kop en durst da ze ha, bermhertige durst; ze gaf wa veur 'n slokske water. Hè ze waar zoo gloeiïg om de'ren hals.

Ach Janneke ha gater in de kous enne Bartje ha geen prôper broekske. Grôte scand, as iemans 't zag! O d'r scôte kringskes veur d'r ooge en 't gevoenk sprong uit 't donker, of 'r wel brand waar. Wa waar ze toch veul ziek! Ze wentelde en keerde zich, maar de pijn bleef knagen en martelen en branden.

In doodelijke nachtstilte klonk 'n vaag snorren daar buiten, gestamp, getuf dat met wilde haast scheen te naderen. Ineens schoot een felle straal door 't bovenlicht, die 't levensboompje groot en zwart afteekende boven de schouw, die

[p. 362]

bliksemgauw draaide hoog door 't vertrek, de balken bescheen met 'n brutaal zwenkend licht. Vlak langs 't kozijn schraapte iets. 'n Kloppen op 't deurtje.

‘Ach wa nou toch.... stômgetuig.... meneer dokter.... meneer dokter!’ Hoe nou? Wa nou? Ze kon d'r eige nie keere of heffe. Ze klampte zich moeizaam aan de bedsteewand en tolde over de plavuis langs 'n stoel, naar 't deurtje en opende.

‘Zoo, ik ben toch terecht? Vrouw Bestelaar?’

Ze kreunde van ‘joa, meneer dokter’. Ze stootte en beefde en klappertandde.

‘We zullen eens zien.... Is hier geen...?’ Hij draaide de lamp hooger. ‘Ben je zoo ziek?’

‘Ach joa, veul ziek.’

‘Ga maar weer rustig in bed.’

Lucht van jodoform, benzine en carbol hing in zijne kleeren. Met den rug naar de bedstee gekeerd ontdeed hij zich van z'n overjas, 't Was 'n slanke jonge man met zacht blond uitzicht en weeke stem.

Hij legde 'n instrumentendoos op tafel en zocht daarin.

Door 't spoelgat kwam 'n zwart kattekopje loeren; 't licht viel in de ronde, groene oogen, die schichtig spiedden.

‘Nou, zullen we maar eens even kijken,’ wendde hij zich om en nam haar pols.

‘Enne waar schuilt 't?’ vroeg hij kalm en geruststellend 't gordijntje ver weg schuivend om zooveel mogelijk 't licht in de bedstee te doen vallen.

‘Pijn? Erg? Zoo! Hier?’

‘O!’ gilde ze en snakkend naar adem viel 'r hoofd zwaar op 't kussen terug.

Hij legde den thermometer aan, onderzocht en bracht de sonde in.

‘Ja vrouwtje, 'k wil gelooven dat je pijn hebt. En.... is hier.... niemand?’ keek ie hulpzoekend rond, ‘want dat kan zóó niet.’

‘Zou 't merrege niet bèter zijn?’ vroeg ze smeekend met

[p. 363]

'r brandende koortsoogen, als had hij 't in z'n macht. ‘Ah, de vlam sla me uit!’ Zoo wierp ze de dekens van zich af en kwam wild overeind.

‘Je had 'n half jaar eerder moeten komen, dan was er nog sturen aan geweest, maar.... nou.... Maar.... heb je dan niemand? Geen familie hier zoowat in den omtrek?’

‘Ach, joa 'ne getraauwde bruur, die is hier in den omweeg.’

‘Zou die dan niet hier bij je.... 't zou zijn om te bespreken....’

‘Hier na mijn? Nou.... hij laat z'n eige noît nie veul an ons gelège ligge.... da sprekt van eiges. 't Is hier ok van ‘gif ons heden ons dagelijks brôd,’ verzuchtte ze gelaten.

‘Heb je nog gewerkt in dien toestand?’

‘Bekant alle daag.... aan de waschkuip, maar vandaag, neeë, ik gink overstuur.... toch de volle twaalf stuivers nog gebeurd.’

‘Nou wilde ik je zeggen, moedertje. Zóo, zóo kan die toestand niet blijven. Hij nam een kraakstoel en zette zich bij haar bed.

Ze lag nu op 'r rug. In de zoldering viel 't helsche licht van de motorlantaarn. Ze zag 'n groote spinrag heel fel belicht. O wa ze d'r eigen scaamde!

‘Hoe oud ben je, moeder?’ Hij zag 'r kleine uitgeweekte werkhanden boven 't dek. ‘Heb je kinderen?’ ging ie naar de andere bedstee.

‘Ik ben d'r zes en dartig, me'ne mins is vruug gesturreve. 't Z'n twee zoo'n oarig jong,’ verzuchtte zij mijmerend naar de bedstee ziende.

Zes en dertig. Ze zag er uit of ze vijftig was. Hij klapte in z'n handen om de loerende poes te verjagen.

‘Ach herm, ze is nie gevoeierd. Ach 't ga me over den kop. O zoò benaauwd!’

‘Kijk, ja je zult, ja.... de questie is.... je kunt en je moogt zoo den nacht niet ingaan. Dat neem ik niet op me. Begrijp je me goed?’

[p. 364]

‘'t Ga zoo oarig veur m'n oog heen en werum,’ zoo bewoog ze d'r hand. ‘'t Ga zoo oarig. Ach 't verschiet gelijk ewèg. Huy! Ou!’

‘Ik zal’.... hij trok schielijk z'n overjas aan. ‘Kijk!’ en hij boog zich over, om hare gezichtsuitdrukking te kunnen waarnemen. ‘Begrijp je; er zal je iets moeten ontnomen worden.... operatie...., dan, dan is er nog kans, nog kans op redding.... in 't Elisabeth's ziekenhuis bij de nonnetjes en 't zou ook gerust voor je zijn, als de pastoor kwam, en je verpleging hadt, niet waar? Zóó kan 't niet langer.’

‘Ach lieve God! Bin ik 'r zoo aan toe?’ barstte ze uit, snikkend in hare, voor 't gezicht gebrachte handen. Toen viel ze slap neer, of ze 'r onmacht besefte in den hardnekkigen strijd tegen 'r kwaal. En ze lag daar als 'n gevallen werkpaard, dat den teugel nog voelt op den nek en de snoering van felle zweepslagen.

't Was toen 'n oogenbik heel stil. De groene poesenoogen loerden door 't spoelgat, 't hooge licht sidderde daarboven; toen kreunde Janna even in 'r slaap. 't Hoornsein van 'n boot ver weg in 't kanaal scheurde met wanklanken de doodstilte van buiten.

Hij wachtte 'r antwoord.

Ze bracht haar brandend koortshoofd met vlammerige oogen en dordroge lippen over den bedsteerand. ‘Ach lieve Heer, wa vang ik an? Wurdt 't nie, nie van eiges bèter?’

‘O nee!’ zei ie beslist.

‘Als ik 'n enkel daagske in bed blijf? M'n eigen goed vier¹⁾ ik ha altijd de gedacht da 't van eiges bèter wierd.’

‘Absoluut niet, moedertje. Absoluut niet.... nee, de koorts wordt hooger en hooger.... tot.... tot je bezwijkt. Je bent toch al zóó afgetobd.’

Ze zwegen weer.

Eindelijk na wat rust kwam er iets vertrouwelijks in 't moede, verrimpelde gezichtje met wankleurig haar overkleefd.

1) vier = ontzie.

[p. 365]

‘Kost 't veul bij de nonnekes? Want kek,’ ze haalde 'r beenige schouders op, ‘en van den erreme....’

Hij wendde hare woorden af met z'n hand en schudde ‘neen’ met 'n geruststellenden blik.

‘Hè ik grôte, grôte kans van bèter wurde?... ach m'n jong!’ klaagde ze met zenuwtrekkingen om 'r mond en 'n traan vervegend met den rug van 'r hand.

‘Groote kans? Laat ik zeggen: Eén kans op de.... tien. Denk ik.... zoo.... maar ik ben Onze Lieve Heer niet....’......................

‘La me d'r hène gaan!’

‘Goed, goed; dat zal je rust geven, en je wordt behoorlijk verzorgd en verpleegd. Dan wordt je gehaald over 'n uur.’

‘En.... m'n dutskes?’ wees ze met 'n hoofdwending.

‘Ik zal wel zorgen: 'n briefje schrijven aan vrouw Mangelraat, die me geroepen heeft.’

‘Ach wa bin de gij toch ne goeie mins,’ fluisterde ze zwakjes.

‘Heb maar geen zorg. Straks wordt je gehaald.’ Hij was al weg.

Een oogenblik dacht ze aan ondergoed, aan kleeren, aan schoenen die ze niet had. Ze krabbelde moeizaam op, wilde zoeken gaan. Neeë ze wierd ineene dol¹⁾ in de' re kop. In weeën duizel greep ze zich vast om zich weer op te trekken naar 'r bed. Alles gink truguit en kwam weer te veur. Waar 't waarheid, da meneer dokter gewest waar? Da ze strakskes ewèggink van den herd? Ach herm Janna's.... nog zoo'n klain. Lief Heerke maar bidde dat ze beter wierd! en ze vouwde d'r uitgeweekte handjes boven 't dek en bleef liggen prevelen met 't oog op 'r kruisbeeld.

Ach 't waar of achter in de 're kop beeste kriewelde. O en ze gink hèn en trug en allegaar bliksems veur d'r oog en 'ne grôte 'ne grôte kerel me grinsende hand en blinkende messer; hij.... hij buitelde en tummelde van den berm.

1) dol = duizelig.

[p. 366]

O, o! o Jeekes! Janna's lag te speule, ach herm, hij zou 'r vatte. O d'r kwamme d'r nog veul meer. ‘O hellep!’ Allegaar kerels raauw in de kleer.... duvels - duvels me hores. Ze ginke vechte ‘huy! haauw!’ Ze sloege mekaare en stâke me d'r hores. ‘O hellep! hellep!’ gilde ze met 'n gorgelende stem. Ach, o! ze, ze kon nie furtkomme, d'r biën, de biën ware gekluisd en ze vatte Janna's. O ze trok d'r eige bekant uit mekaare.... ‘O! o! Moord! moord!’ Nou hadde ze dikke kleppels en ze kèke zoo strak en zoo vreed me 'r vuurooge en grinsende hand. ‘O! o genààààde!’

De kinderen waren wakker geschrikt door de gesmoorde angstgillen. Bartje was huilend opgevlogen.

‘Moeder ge mot hier komme hier b' ons!’ huilde hij rondziende. In doodsangst liet ie zich eindelijk uit bed glijden om bij haar te komen, maar hij week telkens ontzet terug op de angstkreten van moeder, die hem afweerde en terugsloeg. Janneke was diep, diep onder de dekens gekropen; haar gehuil klonk domp en dof, als gesmoord.

In razende vaart snorde 'n auto aan en stond pal, vlak voor de hut, tuffend en hijgend. De groote, helsch lichtende vuuroogen uit den stompen kop zetten heel de hut in scherp blauwwit licht, waar 't rossig petroleumvlammetje in onderging.

Twee nonnen stapten uit, bijna geruischloos op haar zachte schoenen, in volle plooiing en strenge lijning van haar zwarte kleeren. Bleek en strak van ernst haar devote gezichten onder de huiving van haar blanke kap. 't Oog enkel gericht naar haar doel, schreden ze naar de haar toevertrouwde zieke, die in heeten koortsgloed te ijlen lag, Met enkele forsche grepen en vaste wendingen werd ze opgenomen en weggevoerd. Ze verweerde zich onder wilde kreten en hevig verzet. ‘O ze vatte mijn! Ze slèpe mijn ewèg! Hulp! Moord!’

Bevend in hun hemdjes op bloote voeten stonden de kinderen en schreiden wanhopig.

‘O, da, da meug de nie, ons moeder da.... da.... meug de.... nie!’ Bartje dacht aan duivels, waarvan ze had geijld.

[p. 367]

‘O nau ginke ze moeders wegslèpe na 't hellevuur, in da grôt helledink me kwaai vuuroogen, da spaauwde en blaakte en kweekte, da oe over den kop gink. O!... O!... O!...’ Wild gooide hij zich op den grond, z'n vingers krabbelend over de plavuis. Janneke had 't hoofdje begraven in de plooien van 't beddegordijn, Ze voelde de groote, wijde, zwarte leegte groeien om zich heen, toen ze in geschuifel moeder hoorde weg dragen en ze schreide, schreide.... O waar ze moar grôt, waar ze moar grôt, waar ze moar grôt, heur.... Ze vatte 'r weg ach! O! waar ze moar zoo grôt als moeders en ze drong zich krinkelend in 't gordijn.

‘Ja,’ kwam een van de nonnen terug, ‘ja moedertje is zoo heel ziek, m'n kindertjes, en luister eens even, liefje,’ nam ze Janneke bij de hand ‘nou gaat meneer dokter moeder weer beter maken en dan komt ze weer heel gaauw bij d'r kindertjes terug. Ja m'n hartjes, m'n liefjes. Kom, wees maar gerust!’ en ze troostte en suste met haar zoetzachte woorden haar dringend gefluister dat 't kindervertrouwen zou kunnen winnen, met 't bekorend woord in weeke golving van zoetzacht gefluister. Ze nam hen liefkozend op en legde hen in bed waar ze zich eindelijk, eindelijk in slaap zouden schreien.

Den volgenden morgen vond Sijntje hen nog diep, diep onder de dekens, versuft, met klamme gezichtjes, verplakt haar. Verwezen keken ze rond met hunne beschreide oogen.

Ze verzorgde en kleedde hen en bracht ze 'n eind op weg naar de school.

‘As ik te middag werum bin, kumt ze dan gaauw?’ vroeg Bartje 'n touwtje strengend aan z'n zweep.

‘Hè?... Joa.... nou, ik men van wel.’ Ze keek omlaag en trok Janneke's jurk wat af.

‘Joa moar,’ knikte Janna, ‘Zatte Peer.... en 't getuig,’ rilde ze en, ‘en de nonnekens,’ zei ze zwaarwichtig elk woord uitend, of ze zeggen wilde, ik weet er alles van en laat me niets wijsmaken.

‘Da helledink, da stômgetuig. joa,’ zei Bartje, ‘en.... licht.... en tuf tuf....’

[p. 368]

‘En meneer dokter, joa die ga moeders bèter moake. Zoo en nou gaan ze moi netjes naar de scôl en dan ga Sijntje gaitemineke bezurrege, heur ze toch kweeken, en kek moar, waar hè 'k 't nou?’ zocht ze in d'r kleerenplooien.

‘Kek kek heéééé?’ zoo kwam er 'n kleurige pepermuntstok te voorschijn, die ze in twee brak.

‘Ikke!’

‘Hàaa!’ Vier handjes staken er naar uit. Sabbelend op de pepermunt gingen ze getroost naar de school.

‘En nie stillestaan! Nie oe aige vuil moake!’ riep ze hen na.

Dien middag stond Sijntje op den uitkijk, zenuwachtig trekkend aan 'r muts en 'r Zondagsche japon. Ze wenkte de kinderen voort te maken.

‘Werum bin de gij zoo scon, ga de na de kerrek?’ vroeg Bartje.

‘Toch nie, we gaan gelijk na moeders, kum gaauw, den botteram sta gereed. Ik hè oe Zondagsche kleeren gevat. We gaan naar de stad, na moeders, wa zeg de daarvan?’

‘Ze mot komme hier b'ons,’ vond Bartje.

‘Ach menneke, kon ze da maar, moeder is veul ziek.’ Ze kleedde hen wat aan: Janneke in 'n hardblauw jurkje, 'n zwart stijf stroohoedje met fel paars lint omstrikt. Als ze nou maar goeie scoen hadde, want op de klompen da gink toch nie. Ach joa! Hoe ha 't nog d'r afgekonnen van d'r twaalf stuivers. Voor Bartje had ze nog 'n schoon boezeroentje. Hij kreeg z'n kartonhard petje op met een koper wieletje, dat groenig uitgeslagen was. ‘'k Vat me ne stok mee veur as Zatte Peer kumt.’ En hij nam een knuppelachtigen stok, die ie achter zich aan liet slepen. Ze gingen op weg, bijna twee uur gaans.

In de stad klampten ze zich aan Sijntje vast. Bart had z'n knuppel losgelaten, 'n Bootfluit deed hen opschrikken, 'n grollende tramwagen, 'n troep soldaten, 'n razende auto.

Late zon belichtte den voorgevel van 't groote gebouw

[p. 369]

met 't hooge goudgepunte hek van smeedijzer om 't voorplein. In diepe nissen waren Heiligenbeelden en in gulden letters 'n Latijnsche spreuk boven de poortachtige voordeur. Sijntje stapte heel voorzichtig en zacht over 't mozaïekstraatje, dat 't kiezelplein in tweeën scheidde. Bartje en Janneke deden 't haar na, tipten op voetpunten. Aan weerszijden stonden hulstboschjes omgeven door chrysanthen en dahlia's, die in teere, zachte tinten opkleurden tegen 't glanzig groen.

‘Scon, scon!’ zag Bartje om zich heen, ‘hè klaar gaauwd,’ viel z'n oog op den koperen scheltrekker, die Sijntje deed overgaan met hollen nagalm, waarvan Janna schrikte. Ze greep Sijntje angstig in de kleeren. Bevangen door 't vreemde, groote, ongeziene, stonden ze voor de poort en wachtten.

Met 'n rinkeling ging eindelijk de wijde deur open. Sijntje nam Bart's petje af, gaf 't hem in de hand. 'n Sleutelbos zag ie glimmen in krijtwitte vingers. Janneke keek verder uit; 'r schuwe oogen flitsten even van daar naar hier: Grôt. O, grôt en scon. Ineens ging ze enkele passen terug; ze werd bleek van ontsteltenis. O Lief-Heerke eiges, ze dorst zich niet meer roeren door 'n onbewust ontzag, dat haar geheel omving voor 't levensgroote Christusbeeld aan 't kruis boven de breede trap, daar, waar de beide gebouwvleugels zich scheiden.

‘Ach de lieve kinderen,’ klaagde de portierzuster meewarig en ze bukte zich naar hen. ‘Ach kleine, kleine liefjes.’ Ze zag Sijntje beteekenisvol aan.

Bartje keek naar de kleurige gangtegels, de roode lampen, de koperen gangfontein.

‘Ze meuge wel effekes na moeders kèke, waar zuster?’ vroeg ze met overtuiging en 'n hoofdknikje. ‘Meneer dokter ha gezeed....’

‘Och m'n kleintjes.... m'n liefjes.... Moeder.... is in den hemel.’

‘Ach lieve Heer God!’ schrikte Sijntje. Ze zagen verwezen rond.

‘Ga met zuster Francien mee, dan mogen ze moeder zien.’

[p. 370]

Ze nam in elke witte, koele hand 'n klein warm knuistje. Langzaam besteeg ze de wijde, breede trap met hen. Ze deden angstig, en voorzichtig lichtten ze de voetjes, die nooit nog 'n trap beklommen hadden.

Uit vleugeldeuren waar ze langs heen gingen klonken orgeltonen en hooge zang. Er hing nog lucht van wierook en kaarsenbrand. Over het portaal liep 'n non strak en recht met 'n brandende kaars in de hand. Ze knielde even op den drempel van 'n openstaande deur, van waaruit 'n zware stem 'n Latijnsch gebed uitsprak, begeleid door zachte preveling. Heel aan het einde van de lange gang opende zij geruischloos en behoedzaam 'n deur. Eene witte zuster, die te bidden zat, stond stilzacht op, nam hen bij de hand en bracht hen bij moeder. Op 'n blank, smetteloos, ongekreukt bed lag moeder, waswit, de zorgrimpelen weggetrokken, de werkhanden bleekgeel, gevouwen, doorvlochten met den rozenkrans; 'n dofblanke muts lag op 't strenggladgescheiden haar. Kaarsen brandden aan de bedhoeken en spetterden: 't eenige geluid. Gespreid over heel het, tot aan de kin opgetrokken linnen, lagen witte chrysanthen en dahlia's.

Ze stonden roerloos en staarden ademingehouden.

‘Bidt 'n gebedje bij moeder!’ fluisterde de zuster en met 'n licht gerink van hare kralen, knielden ze neer bij 't doodsbed.

Sijntje veegde tranen af.

‘Amen!’ Zeg nou moeder ‘goeden dag’, fluisterde de witte zuster weer.

Ze dorsten niet.

Ze leidde hen weer over den drempel, waar zuster Francien hen wachtte. Beneden wisselden ze meewarige woorden met Sijntje en liet hen uit.

Eerst toen ze buiten de stad waren, tusschen lanen en paden en dreven, in hun eigen, hun bekende omgeving drong met lichte schokjes wat flauw besef tot hen door

‘Ach scon waar 't toch, zòo scon!’ zei Bartje.

[p. 371]

‘Gelijk scien, scienwit,’ knikte Janna.

‘En purreper en gaauwd. En keerskes!’

‘En zooveul blom zoo.... veul, scienwit! En, en, zòo, zòo,’ deed Janna met verzonken stem als bad ze ‘kek, kek?’ wenkte ze Sijntje. Ze stond stil, vouwde hare handjes, de duimen gekruist, 't hoofd wat achterover, de oogen gesloten, de kin wat omhoog. Juist zoo als ze hare moeder had zien liggen. ‘Op 'ne bedkoets.’

‘Werum screeuwde gij?’ vroeg ze Sijntje, die met den rug van 'r hand weer langs de oogen streek.

‘'r Waar meziek, scon meziek en wierook enne nonnekes en grôten, grôten hof,’ knikte Bartje.

‘Waar waar Lief Vrouwke?’

‘Joa die is 'r ook! Die is overal!’

‘En waar de engeltjes?’

‘Joa die, die zwéve rontelom moeders bedkoets.’

‘Ach scon. En Lieve-Heer eiges,’ fluisterde Janneke weer met ontzag en verklaard gezichtje.

‘Ach joa! En daar is moeders nou!’ zei Bartje.

‘Daar is moeders,’ knikte Sijntje.

‘In den hemel?’

‘In den hemel,’ herhaalde Sijntje.

Getroost hadden ze zich dien avond laten verzorgen door Sijntje. Gelaten hadden ze zich door 'n groote, schreeuwerige vrouw ‘die lillek dee teuge Sijntje en lillek van meneer dokter gedoan ha,’ die alles bevoeld en betast had, laten brengen naar het dorpsweeshuis. Daar stonden ze als twee kleine stipjes op de buitenplaats. Ze zagen angstig rond: alles grôt en hôg en ver, ver en wijd.

Marie Gijsen