De Beiaard. Jaargang 2

[p. 178]

Verscheidenheden

Waarom bekeren de Protestanten zich niet? -

De heer G. Bruna heeft in ‘De Beiaard’ van Februarie een artikel geplaatst onder bovenstaande, voor Protestanten, die door geloofsweeën gemarteld, hunkerend aan de drempel der Katholieke Kerk staan, aanlokkelike en veelbelovende titel. Een artikel, waarvan zij - juist omdat het geschreven werd door iemand, die de grote stap gedaan heeft, de protestantse verscheuring èn de katholieke bevrediging van zijn ziel heeft gekend - de stoot verwachten om de laatste slagboom te doen vallen, welke hen nog het binnengaan door de gewijde Poort belet. Meer dan aan een Katholiek, die hun strijd niet gekend heeft, durven zij zich toevertrouwen aan de Protestant, die ook na zijn bekering de herinnering behouden heeft aan wat hem eertijds in zichzelf verdeeld maakte.

Maar als zij het opstel ten einde gelezen hebben, gevoelen zij zich - voor de hoeveelste maal? - teleurgesteld. Meer dan tot hen zelf richt de schrijver zich, met een negatief antwoord op zijn vraag, die ook de hunne is, tot de Katholieken, alsof hij de bewijslast omkeerde. Hij wijst vooral op het goede voorbeeld, dat de Katholiek, als beste steun van alle apologie, aan de Protestant geven moet, die immers - zegt de heer Bruna -slechts de buitenkant van het katholieke leven ziet en het dáárnaar beoordeelt.

De mening daargelaten, dat de Protestant in het algemeen het katholieke leven slechts van de buitenkant beziet - hier zal integendeel gesproken worden van de Protestant, die het innige verlangen en de vaste wil heeft zich te bekeren, en die dus in het bizonder het katholieke geloofsleven aandachtig, diepgaand bestudeert -, ligt er waarheid en een nuttige aanwijzing in de slotsom.

Een Hermann Bahr was van huis uit Katholiek, de heer Bruna doorleeefde de dogmatiese orthodoxie, en zo was en bleef voor beiden de Goddelike inspiratie der Heilige Schrift, met name der Evangeliën, de grondslag van hun geloof; ja, voor de orthodoxe Protestant moet het niet al te moeilik zijn geweest, zijn overtuiging te verleggen naar de Katholieke Kerk, die, beeld van Christus, immers naar het getuigenis der voor hem onaantastbare Heilige Schrift zo duidelik en uitsluitend de kentekenen draagt van één, heilig, katholiek en apostolisch te zijn. Met de Bijbel in de hand kan hij niet anders dan inzien, dat Christuszelf aan Zijn Kerk die vier eigenschappen heeft gegeven, en dat de Protestantse Kerk nooit het ‘Credo in unam, sanctam,

[p. 179]

catholicam et apostolicam Ecclesiam’ op de lippen zijner belijders kan brengen.

Het lijkt echter wel of de heer Bruna, zijn vraag te algemeen stellende, de noden niet doorvoeld heeft van die Protestanten, welke, na een tot het uiterste voortgezette filozofies-historiese Bijbelkritiek, met lege handen en lege harten aan de verste linkerzijde zijn blijven staan, in smartelik terugzien naar het verloren Paradijs - en in wie nochtans de onlesbare dorst naar God gebleven is. Naar God strekken ze de handen, naar God heffen ze de harten, maar ze weten niet hoe Hem te dienen, nu de Heilige Schrift een menselik boek voor hen geworden is en zij Christus van Zijn Goddelikheid hebben ontdaan. En juist onder dezen - zou de heer Bruna het niet weten? -bevinden zich de meesten, die de Katholieke Kerk het naast staan. Want die Kerk is hun laatste hoop. Niet omdat zij vermoeid zijn en in de schoot dier Kerk hun eindelike rust hopen te vinden; niet omdat zij voor hun angst een wijkplaats, voor hun zenuwen een stilling zoeken; niet omdat zij willen trachten hun pijn te verdoven in de zorgende armen van een sterkere dan zij. Tegenover de trots der Katholieke Kerk stellen zij hun karakterkracht. Evenmin als de Kerk een sanatorium voor geloofszieken wenst te zijn, verlangen zij in een aanval van romantiese sentimentaliteit door een zijdeur die Kerk binnengedragen te worden. Wat strijden en lijden is, weten zij, en ze zijn bereid tot het uiterste vol te houden.

Maar zij verlangen aktiever hulp dan de heer Bruna hun biedt. Zeker, deze heeft gelijk, wanneer hij veronderstelt, dat ernstige Protestanten - en hoeveel te meer zij die de machtige aantrekkingskracht der Katholieke Kerk reeds werken voelen in hun hart - niet het meest de wapenen uit het arsenaal der anti-papisten duchten, waarmee eigen geloofsgenoten hun wankeling trachten te bestrijden. Dat er duizendtallen mensen, wettelik overtuigd van hekserij, werden verbrand, dat de inkwizitie haar slachtoffers bij nog groter menigte telde, dat op het partikuliere leven van enkele Pausen gerechte aanmerkingen te maken zijn geweest, dat tegenover Galilei en in zake de Taxilmystificatie ernstige dwalingen zijn begaan - dit, en nog zoveel meer, zou voor de op het keerpunt staande Protestant, die deze dingen op goede gronden aanneemt, geen weerhouding zijn, al bood de historie hem zelfs tienmaal grievender ergernis. Hij leeft in het heden, het felle, akute heden, waaraan hem zijn geloofssmarten met elk ogenblik vlijmender pijn herinneren, en wat men hem ook aan manends uit het verleden opdiepe, de

[p. 180]

majesteit, de erbarming, de liefde der Katholieke Kerk zoals hij deze thans, in zijn lijdensuur, voor zich ziet, kan er niet door worden verkleind.

En het is ook niet, dat hij het bovennatuurlike, het transcendentale, niet vermag te aanvaarden. De kille realiteit der naakte protestantse kerkmuren heeft hem reeds te lang tot op het gebeente verstijfd; hij smacht ernaar zich voor het onbegrepene te buigen. De overgrote meerderheid der Katholieken zou verrast zijn, wanneer zij wist hoe vele Protestanten, die ook de modernst geschakeerde ‘gemeente’ hebben verlaten, van ganser harte bereid zijn de Geloofsbelijdenis der Apostelen en de Geboden der Kerk tot hun eigendom te maken. Het is, in dit verband, plicht om vast te stellen, dat het magistrale werk van Potters: ‘Verklaring van den Katechismus’, dat in vele protestantse handen is, een grote invloed oefent om deze overgang te vergemakkeliken.

Nu zal het echter voor de meerderheid der Katholieken, die tans, van hun standpunt terecht, vragen zullen: ‘Maar waarom bekeren zich de Protestanten dan niet?’, niet minder een verrassing zijn te horen, dat die zoekende, worstelende, verlangende Protestanten, van wie hier sprake is, voor wie de moeilikste leerstukken geen beletsel zijn, die de gebruikelike argumenten voor de Maria-verering en de verklaring tot de gemeenschap der Heiligen niet meer van node hebben, wier ziel zich wijd geopend heeft voor het geweldig mysterie der Heilige Sacramenten - dat die armen nochtans de laatste stap tot onderwerping niet doen kunnen zonder geweld te plegen aan hun geweten. Het is verwonderlik: zij erkennen, want zij zien, de logiese en hechte struktuur van een majestueus, harmonies-schoon gebouw, dat eeuwen staat zonder in te storten of te verbrokkelen - en zij betwijfelen de hechtheid der grondslagen; zij aanvaarden een verschijnsel in zijn grootse gevolgen - en willen de oorzaak wegredeneren. Er is in deze houding een innerlike tegenstrijdigheid, die verklaard dient te worden, wil zij van katholieke zijde worden begrepen. In de volgende verklaring ervan ligt tevens de konkluzie van het boven geschrevene.

Die meest linksen van de ultra-moderne Protestanten - zijn zij nog Protestanten? velen onder hen hebben elke Kerk officiëel (soms bij deurwaardersexploit!) hun lidmaatschap opgezegd -die versmachtenden aan de deur van het Katholicisme, hebben zich de Heiligheid der Schrift uit het verstand wegge vorst; ook al is Christus voor hen blijven bestaan als de Zoon Gods, dan heeft toch, door eindeloos en vernuftig voortgezet onderzoek,

[p. 181]

de Bijbel zijn betekenis van Goddelik geïnspireerd Boek voor hen verloren. Hoezeer zij het bewonderen, dit Boek, het is gebrekkig mensenwerk voor hen geworden, waarin hun krities geschoolde speurzin tal van fouten, tegenstrijdigheden, leemten weet aan te wijzen. En ziehier nu de aanleiding tot hun jammerlike inwendige verscheuring: hun hart gevoelt de Christus in zich en de Kerk die Hij heeft gesticht - hun verstand verwerpt de onaantastbaarheid der Schrift die Hem verkondigt en daarmee de grondslagen waarop Zijn Kerk is gevestigd. Zodat hun geweten, dat alle botsingen van verstand en hart registreert, tot de beslissende schrede weigert vergunning te geven.

Er is hier getracht het vraagstuk dieper te benaderen dan de heer Bruna deed. ‘Hoe moeten we hen bereiken, de modernen?’ vraagt hij, en zijn ontmoedigend antwoord luidt: ‘Ik weet het waarlik niet.’ Zou het niet zijn door hun de zekerheid terug te geven, dat het Oud- en Nieuw Testament, onder de ingeving van de Heilige Geest geschreven, zonder dwaling de Openbaring inhouden?

Leiden.

J. Tersteeg