De Beiaard. Jaargang 1

[p. *16]

Jhr. Mr. VIKTOR DE STUERS †
NAAR TOON DUPUIS

[p. 157]

Jhr. Mr. Viktor de Stuers †

BIJ het afdrukken dezer bladen bereikt ons het onverwachte bericht van den dood van Viktor de Stuers, wiens heengaan, moge het al na een vol leven van twee-en-zeventig jaren niet ontijdig heeten, toch heel Nederland en speciaal de Katholieken treft als een groot verlies. Want voor tal van hooge idealen zoowel van esthetische als zedelijke orde, hield de ridderlijke, alles behalve gemakkelijke strijder tot zijn laatsten adem z'n degen gereed. Katholiek Nederland heeft misschien nooit een kampioen verwekt, die zóó onverschrokken, zóó op den man af en zóó kundig voor zijn hooge beginselen van Schoonheid en Recht in de bres dorst springen als de Stuers. Hij heeft letterlijk nooit iemand gevreesd dan God. Wel moet de geestelijke Schoonheid van Kunst en Leven voor dezen man van zeldzame gaven en verheven aspiraties een geweldige, alles overheerschende kracht beteekend hebben, nu hij voor haar algemeener eerbiediging door hoog en laag nooit moede werd met woord, geschrift en daad te strijden.

Verscheen deze meester in de rechten zelden of nooit voor de burgerlijke balie, als van een middeleeuwsch magister artium was zijn heele leven één pleidooi zoowel voor de kerkelijke als de civiele kunst. Kunst-en-Historie was zijn dubbel-godheid sterker dan hij. Wààr zij in het land bedreigd werd, in een dorp der Groninger Ommelanden of bij de dijken van Zeeland, de Stuers stond in 't harnas van zijn wetenschap en met 't zwaard van zijn woord ter verdediging gereed. Hij reisde zelf naar de bedreigde stelling, nam opmetingen, maakte schetsen, woonde raadszittingen en taaie vergaderingen bij, korrespondeerde, ageerde, schreef artikelen en praatte, ja tastte diep in zijn beurs, om zijn landgenooten voor te doen, hoe een oude stadspoort, een waag of een kerk het meest drastisch voor laffe afbraak gespaard wordt.

Zoo heeft hij, na zijn nóg naklinkende strijdkreet door Holland op zijn smalst in 1873, ontzaglijk veel moois op 't gebied onzer eigen beeldende kunsten voor ondergang

[p. 158]

behoed en voor het Nederlandsch archiefwezen onnoemlijk veel tot stand gebracht. De oude de Stuers, door allerlei kwalen zijn laatste jaren gehinderd, mocht met voldoening op zijn prachtig besteed en uiterst vruchtbaar leven terugzien. Allerminst hoefde deze Victor te zuchten: in vanum laboravi, want zege na zege heeft hij op onzen ouden Jan-Salie-geest behaald!

Nederland en Roomsch Holland vooral mag hem erkentelijk wezen. Met Alberdingk Thijm, Schaepman en Cuypers behoort jonkheer de Stuers tot de schitterendste figuren van ons katholiek réveil. Hij, door maatschappelijke positie de onaf hankelijkste van allen, heeft in de verbreiding der meening, dat de Nederlandsche Katholieken toch alles behalve schapen zijn, zijn aanzienlijk, zoo niet het grootste deel gehad. Almede gebakerd door een hardhandig pedagoog als de Stuers, hebben wij den moed in ons voelen hergroeien, om niet langer onder stelselmatige liberale achteruitzetting zoet te zijn. Daarom hulde aan Viktor de Stuers, die niet alleen oude monumenten, maar ook het besef van eigenwaarde bij zijn geloofsgenooten beschermd of hersteld heeft.

Dat ook tegen hem anti-roomsche stemmen heftiger werden, naarmate hij feller optrad en zich gevreesder maakte, hij was er fier op, het zoowel in de Kamer als in zijn gepeperde artikelen te erkennen. Sinds Vondel heeft nooit hartstochtelijker dan tegen dezen hekeldichter-in-proza het ‘Delgt in tijds den paapschen hond!’ weerklonken. Maar de rekel stònd zijn man, juist en vooral wanneer hij in geloofshaat een drijfveer herkende en met zijn bitse bek beet hij iederen ‘papenvretenden vlegel’ de beenen stuk.

Moge dat gedeelte onzer landgenooten, dat zich het bezadigde en voorzichtige noemt en gaarne de verpersoonlijking van het koele verstand heet, de strijdwijze van den grimmigen vechter af keuren, iedereen, die het voorrecht had den geniaal aangestreken man in zijn museum-woning van de Haagsche Parkstraat te naderen, zal zijn nagedachtenis zegenen om de warme menschelijkheid, waarvan hij in vertrouwelijk gesprek

[p. 159]

tot het gevoelige toe blijk gaf. De Stuers-intiem was een man met een groot, een gouden hart. Die de wonden van zijn stekend sarkasme door een even oprecht woord van waardeering wist te genezen; die om verzuchtingen over eigen lijfs- en familieleed niet voor de ellenden van een ander doof bleef; die breed en belangeloos hielp waar hij helpen kon; die gaarne zijn welgewogen meening toetste aan het inzicht van zijn bezoeker; die uit zijn massa feitenmateriaal onzer tijdgelijke lands- en kunstgeschiedenis graag de verborgendste dingen te voorschijn haalde en in geestig gekruid gesprek wantoestanden hekelde, ja de heele wereld voor zijn zetel daagde.

In alles viel het te merken: de Stuers was een figuur. Hij verpersoonlijkte een heel stelsel van gedachten en strevingen, die grootendeels middeleeuwsch mogen heeten, en wier totale verwerkelijking in de moderne samenleving een utopie moge zijn, maar wier prediking dan toch in onze dagen veel nut heeft gesticht en ongetwijfeld nog kan en zal stichten. Het ‘levenswerk van Jhr. Mr. Viktor de Stuers’ is alles behalve geeindigd met zijn dood op den feestdag van Sint Benediktus - beschermheilige van de Violier, die de Stuers juist in haar laatste jaarverslag zoo waardig huldigde.

Zooals van Thijm en Schaepman zal de invloed zijner ideëen lang onder ons blijven nawerken; in zijn geschriften bewaren wij een schat van verhelderende beginselen, welker diep begrip voor onze algemeene en speciaal onze katholieke kultuur een verblijdende oogst van goede daden waarborgt. De uitgestreden edelman ruste in vrede!

Aan de bizondere welwillendheid van den Hoofddirekteur der Rijksmuseumgebouwen te Amsterdam, Jhr. B.W.F. van Riemsdijk danken wij het voorrecht, hierbij het portret van den gestorvene te kunnen geven naar de zeldzaam karakteristieke buste van Toon Dupuis, bij de Stuers' zeventigsten verjaardag in de eerezaal van 't Museum geplaatst.

B.H. Molkenboer O.P.