Logo DBNL
Beatrijs en Carel ende Elegast (1859)

Beatrijs en Carel ende Elegast

(1859)–Anoniem Beatrijs, Anoniem Karel ende Elegast–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Beatrijs.

tekstkritische noten

 
Van dichten comt mi cleine bate:
 
Die liede raden mi dat ict late,
 
Ende minen sin niet en vertare;
 
Maer om die doghet van hare,
5
Die moeder ende maghet es bleven,
 
Hebbic een scone mieracle opheven,
 
Die God, sonder twivel, toghede
 
Marien teren, diene soghede.
 
Ic wille beghinnen van ere nonnen
10
Een ghedichte. God moet mi onnen
 
Dat ict te poente moet gheraken,
 
Ende een goet ende daer af maken,
 
Volcomelijc na der waerheide,
 
Als mi broeder Ghijsbrecht seide,
15
Een begheven Willemijn:
 
Hi vant in dien boeken sijn;
 
Hi was een out ghedaghet man.
 
Die nonne, daer ic af began,
 
Was hovesch ende subtijl van seden.
20
Men vint ne ghene noch heden,
 
Die haer gelijct, ic wane,
 
Van seden ende van ghedane.
 
Dat ic prisede hare lede,
 
Sonderlinghe haer scoenhede,
25
Dats een dinc dat niet en dochte;
 
Ic wille u segghen van wat ambochte
 
Si plach te wesen langhen tijt
 
Int cloester, daer si droech abijt:
 
Costersse was si daer,
30
Dat seggic u al over waer.
 
Sine was lat no traghe,
 
No bi nachte no bi daghe;
 
Si was snel te haren werke:
 
Si plach te ludene in die kerke,
35
Si ghereide tlicht ent ornament,
 
Ende dede opstaen alt covent.
 
 
 
Dese joffvrouwe en was niet sonder
 
Der minnen, die groot wonder
 
Pleecht te werken achter lande.
40
Bi wilen comter af scande,
 
Quale, toren, wedermoet:
 
Bi wilen bliscap ende goet.
 
Den wisen maect si oec soe ries,
 
Dat hi moet bliven int verlies,
45
Eest hem lieft ofte leet.
 
Si dwingt sulken dat hine weet
 
Weder spreken ofte swighen,
 
Daer hi loen af waent ghecrighen.
 
Meneghen worpt si onder voet,
50
Die op staet, als haer dinket goet.
 
Minne maect sulken milde,
 
Die liever sine ghifte hilde,
 
En dade hijt bider minnen rade.
 
Noch vintmen liede soe ghestade,
55
Wat si hebben, groot oft clene,
 
Dat hen die minne gheeft ghemene:
 
Welde, bliscap ende rouwe;
 
Selke minne hetic ghetrouwe.
 
In constu niet gheseggen als,
60
Hoe vele ghelux ende onghevals
 
Uter minnen beken ronnen.
 
Hier omne en darfmen niet veronnen
 
Der nonnen, dat si ne conste ontgaen
 
Der minnen, diese hilt ghevaen;
65
Want die duvel altoes begheert
 
Den mensch te becorne, ende niet en cesseert,
 
Dach ende nacht, spade ende vroe,
 
Hine doeter sine macht toe.
 
Met quader liste, als hi wel conde,
70
Becordise met vleescheliker sonde,
 
Die nonne, dat si sterven waende.
 
Gode bat si ende vermaende
 
Dat hise troeste dore sine ghenade;
 
Si sprac: ‘Ic ben soe verladen
75
Met starker minnen ende ghewont,
 
Dat weet hi, dient al es cont,
 
Dien niet en es verholen,
 
Dat mi die crancheit sal doen dolen.
 
Ic moet leiden een ander leven,
80
Dit abijt moetic begheven.’
 
 
 
Nu hort hoeter na verghinc:
 
Si sende om den jonghelinc,
 
Daer si toe hadde grote lieve,
 
Ootmoedelijc met enen brieve,
85
Dat hi saen te hare quame,
 
Daer laghe ane sine vrame.
 
Die bode ghinc daer de jonghelinc was.
 
Hi nam den brief ende las,
 
Die hem sende sijn vriendinne.
90
Hoe was hi blide in sinen sinne!
 
Hi haeste hem te comen daer.
 
Sint dat si out waren .xii. jaer
 
Dwanc die minne dese twee,
 
Dat si dogheden menech wee.
 
 
95
Hi reet soe hi ierst mochte
 
Ten cloester, daer hise sochte.
 
Hi ghinc sitten voer dat vensterkijn,
 
Ende soude gheerne, mochtet sijn,
 
Sijn lief spreken ende sien.
100
Niet langhe en merde si na dien;
 
Si quam ende wouden vanden
 
Vor tfensterkijn, dat met yseren banden
 
Dwers en lanx was bevlochten.
 
Menech werven si versochten,
105
Daer hi sat buten ende si binnen,
 
Bevaen met also starker minnen.
 
Si saten soe een langhe stonde,
 
Dat ict ghesegghen niet en conde
 
Hoe dicke verwandelde hare blye.
110
‘Ay mi,’ seitsi, ‘ay mie!
 
Vercoren lief, mi es soe wee,
 
Sprect jeghen mi een wort oft twee,
 
Dat mi therte conforteert:
 
Ic ben, die troest ane u begheert;
115
Der minnen strael stect mi int herte,
 
Dat ic doghe grote smerte:
 
In mach nemmermeer verhoghen,
 
Lief, ghi en hebt mi uut ghetoghen!’
 
 
 
Hi antworde met sinne:
120
‘Ghi wet wel, lieve minne,
 
Dat wi langhe hebben ghedragen
 
Minne; al onsen daghen.
 
Wi en hadden nye soe vele ruste
 
Dat wi ons eens ondercusten.
125
Vrouwe Venus, die godinne,
 
Die dit brachte in onsen sinne,
 
Moete God onse here verdoemen,
 
Dat si twee soe scone bloemen
 
Doet vervaluen ende bederven.
130
Constic wel ane u verwerven,
 
Ende ghi dabijt wout neder leggen,
 
Ende mi een sekeren tijt seggen,
 
Hoe ic u ute mochte leiden,
 
Ic woude riden ende ghereiden
135
Goede cleder, diere van wullen,
 
Ende die met bonte vullen:
 
Mantel, roc ende sercoet.
 
In begheve u te ghere noet;
 
Met u willic aventuren,
140
Lief, tsuete metten suren:
 
Nemt te pande mine trouwe.’
 
- ‘Vercorne vrient,’ sprac die joncvrouwe,
 
‘Die willic gherne van u ontfaen,
 
Ende met u soe verre gaen,
145
Dat niemen wete in dit covent
 
Werwaert dat wi sijn bewent.
 
Van tavont over .viii. nachte
 
Comt ende nemt mijns wachte
 
Daer buten inden vergier,
150
Onder enen eglentier.
 
Wacht daer mijns, ic come uut
 
Ende wille wesen uwe bruut,
 
Te varene daer ghi begheert;
 
En si dat mi siecheit deert,
155
Ocht sake die mi si te swaer,
 
Ic come sekerlike daer,
 
Ende ic begheert van u sere
 
Dat ghi daer comt, lieve jonchere.’
 
 
 
Dit gheloefde elc anderen.
160
Hi nam orlof ende ghinc wanderen
 
Daer sijn rosside ghesadelt stoet.
 
Hi satter op metter spoet,
 
Ende reet wech sinen telt
 
Ter stat wert, over een velt.
165
Sijns lieves hi niet en vergat:
 
Sanders daghes in die stat
 
Hi cochte blau ende scaerlaken,
 
Daer hi af dede maken
 
Mantele ende caproen goet,
170
Ende roc ende sorcoet,
 
Elc na rechte ghevoedert wel.
 
Niemen sach beter vel
 
Onder vrouwen clederen draghen;
 
Si prijsdent alle diet saghen.
175
Messe, gordele ende almoniere
 
Cochti haer goet ende diere;
 
Huven, vingherline van goude,
 
Ende chierheit menechfoude.
 
Om al die chierheit dede hi proeven,
180
Die eneger bruut soude behoeven.
 
Met hem nam hi .vc. pont,
 
Ende voer in ere avonstont
 
Heymelike buter stede.
 
Al dat scoenheide voerdi mede
185
Wel ghetorst op sijn paert,
 
Ende voer alsoe ten cloestere waert,
 
Daer si seide, inden vergier,
 
Onder enen eglentier.
 
Hi ghinc sitten neder in dat cruut
190
Tote sijn lief soude comen uut.
 
 
 
Van hem latic nu die tale,
 
Ende segghe u vander scoender smale.
 
Vore middernacht lude si mettinen.
 
Die minne dede haer grote pine.
195
Als mettinen waren ghesongen
 
Beide van ouden ende van jongen,
 
Die daer waren int covent,
 
Ende si weder waren ghewent
 
Opten dormter al ghemene,
200
Bleef si inden coer allene,
 
Ende si sprac haer ghebede,
 
Alsi te voren dicke dede.
 
Si cnielde vorden outaer
 
Ende sprac met groten vaer:
205
‘Maria, moeder, soete name,
 
Nu en mach mine lichame
 
Niet langher in dabijt gheduren.
 
Ghi kint wel in allen uren
 
Smenschen herte ende sijn wesen:
210
Ic hebbe ghevast ende ghelesen,
 
Ende ghenomen discipline,
 
Hets al om niet dat ic pine;
 
Minne worpt mi onder voet,
 
Dat ic der werelt dienen moet.
215
Alsoe waerlike als ghi, here lieve,
 
Wort ghehanghen tusschen .ij. dieven,
 
Ende aent cruce wort gherecket,
 
Ende ghi Lazaruse verwecket,
 
Daer hi lach inden grave doet,
220
Soe moetti kinnen minen noet,
 
Ende mine mesdaet mi vergheven;
 
Ic moet in swaren sonden sneven!’
 
 
 
Na desen ghinc si uten core
 
Tenen beelde, daer si vore
225
Cnielde, ende sprac hare ghebede,
 
Daer Maria stont ter stede.
 
Si riep: ‘Maria,’ onversaghet,
 
‘Ic hebbe u nacht ende dach geclaghet
 
Ontfermelike mijn vernoy,
230
Ende mi nes niet te bat een hoy!
 
Ic werde mijns sins te male quijt
 
Blivic langher in dit abijt.’
 
Die covel toech si ute al daer
 
Ende leidse op onser vrouwen outaer.
235
Doe dede si ute hare scoen.
 
Nu hort watsi sal doen.
 
Die slotele vander sacristien
 
Hinc si vor dat beelde Marien;
 
Ende ic segt u over waer,
240
Waer omme dat sise hinc al daer:
 
Ofmense te priemtide sochte,
 
Dat mense best daer vinden mochte.
 
Hets wel recht in alder tijt,
 
Wie vore Marien beelde lijt,
245
Dat hi sijn oghen derwaert sla,
 
Ende segge ave eer hi ga,
 
Ave Maria; daer omne si ghedinct
 
Waer omne si daer die slotel hinc.
 
 
 
Nu ghinc si dorden noet'
250
Met enen pels al bloet,
 
Daer si een dore wiste,
 
Die si ontsloet met liste,
 
Ende ghincker heymelijc uut.
 
Stillekine sonder gheluut.
255
Inden vergier quam si met vare.
 
Die jongelinc wart haers gheware;
 
Hi seide: ‘Lief, en verveert u niet,
 
Hets u vrient, dat ghi hier siet.’
 
Doe si beide te samen quamen
260
Si begonste hare scamen,
 
Om dat si in enen pels stoet
 
Bloetshoeft ende barvoet.
 
Doe seidi: ‘Wel scone lichame,
 
U soe waren bat bequame
265
Scone ghewade ende goede cleder.
 
Hebter mi om niet te leder,
 
Ic salse u gheven sciere.’
 
Doe gincsi onder den eglentiere,
 
Ende alles dies si behoeft
270
Des gaf hi hare ghenoech.
 
Hi gaf haer cleder twee paer.
 
Blau waest, dat si aen dede daer,
 
Wel ghescepen int ghevoech.
 
Vriendelike hi op haer loech,
275
Hi seide: ‘Lief, dit hemelblau
 
Stact u bat dan dede dat grau.’
 
Twee cousen toech si ane,
 
Ende twee scoen cordewane,
 
Die hare vele bat stonden
280
Dan scoen die waren ghebonden.
 
Hoetcleder van witter siden
 
Gaf hi hare te dien tiden,
 
Die si op haer hoeft hinc.
 
Doe cussese die jonghelinc
285
Vriendelike aen haren mont.
 
Hem dochte, daer si voer hem stont,
 
Dat die dach verclaerde.
 
Haestelic ghinc hi tsinen paerde.
 
Hi settese vor hem int ghereide.
290
Dus voren si henen beide
 
Soe verre, dat began te daghen,
 
Dat si hen nyemen volghen saghen.
 
Doet began te lichtene int oest
 
Si seide: ‘God, alder werelt troest,
295
Nu moeti ons bewaren,
 
Ic sie den dach verclaren!
 
Waric met u niet comen uut,
 
Ic soude prime hebben gheluut,
 
Als ic wilen was ghewone
300
Inden cloestere van religione.
 
Ic duchte mi die vaert sal rouwen;
 
Die werelt hout soe cleine trouwe,
 
Al hebbic mi ghekeert daer an;
 
Si slacht den losen coman,
305
Die vingherline van formine
 
Vercoept voer guldine.’
 
 
 
‘Ay, wat segdi, suverlike,
 
Ocht ic u emmermeer beswike,
 
Soe moete mi God scinden!
310
Waer dat wi ons bewinden,
 
In scede van u te ghere noet,
 
Ons en scede die bitter doet.
 
Hoe mach u aen mi twien?
 
Ghi en hebt aen mi versien
315
Dat ic fel was ofte loes.
 
Sint dat ic u ierst vercoes
 
En haddic niet in minen sinne
 
Ghedaen een keyserinne;
 
Op dat ic haers werdech ware,
320
Lief, en liete u niet om hare,
 
Des moghedi seker wesen.
 
Ic vore met ons ute ghelesen
 
.Vc. pont wit selverijn,
 
Daer seldi, lief, vrouwe af sijn.
325
Al varen wi in vremde lande,
 
Wine derven verteren ghene pande
 
Binnen desen seven jaren.’
 
Dus quamen si den telt ghevaren
 
Smorgens aen een foreest,
330
Daer die voghele hadden feest.
 
Si maecten soe groet ghescal,
 
Datment hoerde over al:
 
Elc sanc na der naturen sine.
 
Daer stonden scone bloemkine
335
Op dat groene velt ontploken,
 
Die scone waren, ende suete roken.
 
Die locht was claer ende scone.
 
Daer stonden vele rechte bome,
 
Die ghelovert waren rike.
340
Die jonghelinc sach op die suverlike,
 
Daer hi ghestade minne toe droech;
 
Hi seide: ‘Lief, waert u ghevoech,
 
Wi souden beten ende bloemen lesen:
 
Het dinct mi hier scone wesen;
345
Laet ons spelen der minnen spel.’
 
- ‘Wat segdi,’ sprac si, ‘dorper fel,
 
Soudic beten op dat velt,
 
Ghelijc enen wive die wint ghelt
 
Dorperlijc met haren lichame,
350
Seker soe haddic cleine scame!
 
Dit en ware u niet ghesciet
 
Waerdi van dorpers aerde niet.
 
Ic mach mi bedinken onsochte.
 
Godsat hebdi diet sochte!
355
Swighet meer deser tale,
 
Ende hort die voghele inden dale,
 
Hoe si singhen ende hem vervroyen,
 
Die tijt sal u te min vernoyen.
 
Alsic bi u ben al naect
360
Op een bedde wel ghemaect,
 
Soe doet al dat u ghenoecht,
 
Ende dat uwer herten voeght;
 
Ic hebs in mine herte toren
 
Dat ghijt mi heden leit te voren.’
 
 
365
Hi seide: ‘Lief, en belghet u niet,
 
Het dede Venus, diet mi riet.
 
God gheve mi scande ende plaghe,
 
Ochtics u emmermeer ghewaghe.’
 
Si seide: ‘Ic vergheeft u dan:
370
Ghi sijt mijn troest vor alle man,
 
Die leven onder den trone.
 
Al levede Absolon die scone,
 
Ende ic des wel seker ware,
 
Met hem te levene .m. jare
375
In weelde en in ruste,
 
In liets mi niet ghecusten;
 
Lief, ic hebbe u soe vercoren,
 
Men mocht mi dat niet legghen vore,
 
Dat ic uwes soude vergheten;
380
Waric in hemelrike gheseten,
 
Ende ghi hier in ertrike,
 
Ic quame tot u sekerlike.
 
Ay God, latet onghewroken
 
Dat ic dullijc hebbe ghesproken.
385
Der minster vroude in hemelrike
 
En es hier ghene vroude ghelike;
 
Daer es die minste soe volmaect,
 
Datter zielen niet en smaect
 
Dan Gode te minnen sonder inde;
390
Al erdsche dinc es ellinde,
 
Si en doeghet niet een haer
 
Jeghen die minste die es daer.
 
Diere om pinen die sijn vroet:
 
Al eest dat ic dolen moet
395
Ende mi te groten sonden keren
 
Dore u, lieve scone jonchere.’
 
 
 
Dus hadsi tale ende wedertale.
 
Si reden berch ende dale.
 
In can u niet ghesegghen wel
400
Wat tusschen hen tween ghevel.
 
Si voren alsoe verre vort,
 
Tes si quamen an ene port,
 
Die scone stont in enen dale.
 
Daer soe bequaemt hem wale:
405
Si bleven daer der jare seven,
 
Ende waren in verweenden leven
 
Met ghenuechten van lichamen,
 
Ende wonnen .ij. kinder tsamen.
 
Daer na den seven jaren,
410
Alse die penninghe verteert waren,
 
Moesten si teren vanden panden,
 
Die si brachten uten lande.
 
Cleder, scoenheit ende paerde
 
Vercochten si te halver waerde,
415
Ende brochtent al over saen.
 
Doe en wisten si wat bestaen;
 
Si en conste ghenen roc spinnen,
 
Daer si iet met mochte winnen.
 
Die tijt wart inden lande diere
420
Van spisen, wine ende biere,
 
Ende van al datmen eten mochte.
 
Dies hem wart te moede onsochte:
 
Si waren hen liever vele doet,
 
Dan si hadden ghebeden broet.
425
Die aermoede maecte een ghesceet
 
Tusschen hen beiden, al waest hen leet.
 
Aen den man ghebrac dierste trouwe;
 
Hi lietse daer in groten rouwe,
 
Ende voer te sinen lande weder.
430
Si en sachen nye met oghen seder.
 
Daer bleven met hare ghinder
 
Twee uter maten scone kinder.
 
 
 
Si sprac: ‘Hets mi comen toe,
 
Dat ic duchte spade ende vroe.
435
Ic ben in vele doghens bleven:
 
Die ghene heeft mi begheven,
 
Daer ic mi in trouwen toe verliet.
 
Maria, vrouwe, oft ghi ghebiet,
 
Bidt vore mi ende mine jonghere,
440
Dat wi niet en sterven van honghere.
 
Wat salic doen elendech wijf?
 
Ic moet beide siele ende lijf
 
Bevlecken met sondeghen daden.
 
Maria, vrouwe, staet mi in staden!
445
Al constic enen roc spinnen
 
Ic en mochter niet met winnen
 
In tween weken een broet;
 
Ic moet gaen dorden noet
 
Winnen butef stat op trelt
450
Met minen lichame ghelt,
 
Daer ic met mach copen spise.
 
Ic en mach in ghere wise
 
Mine kinder niet begheven.’
 
Dus ghinc si in een sondech leven;
455
Want men seit ons over waer,
 
Dat si langhe seven jaer
 
Ghemene wijf ter werelt ghinc,
 
Ende meneghe sonde ontfinc,
 
Dat haer was wel onbequame,
460
Die si dede metten lichame,
 
Daer si cleine gheneuchte hadde in,
 
Al dede sijt om een cranc ghewin,
 
Daer si haer kinder met onthelt.
 
Wat holpt al vertelt,
465
Die scamelike sonden swaer,
 
Daer si in was .xiiii. jaer?
 
Maer emmer en lietsi achter niet,
 
Hadsi rouwe oft verdriet,
 
Sine las alle daghe met trouwen
470
Die seven ghetiden van onser vrouwen;
 
Die las si haer te love ende teren,
 
Dat sise moeste bekeren
 
Uten sondeliken daden,
 
Daer si was met beladen
475
Bi ghetale .xiiii. jaer.
 
Dat segghic u over waer,
 
Si waser seven metten man,
 
Die .ij. kindere an hare wan,
 
Diese liet in ellinde,
480
Daer si doghede groet meswinde.
 
Dierste jaer hebdi gehort,
 
Verstaet hoe si levede vort.
 
 
 
Als die .xiiij. jaer waren ghedaen
 
Sinde haer God int herte saen
485
Berouwenesse alsoe groet,
 
Dat si met enen swerde al bloet
 
Liever liete haer hoet af slaen
 
Dan si meer sonden hadde ghedaen
 
Met haren lichame, alsi plach.
490
Si weende nacht ende dach,
 
Dat haer oghen selden drogheden;
 
Si seide: ‘Maria, die Gode soghede,
 
Fonteyne boven alle wiven,
 
Laet mi inder noet niet bliven!
495
Vrouwe, ic neme u torconden,
 
Dat mi rouwen mine sonden,
 
Ende sijn mi herde leet:
 
Derre es soe vele, dat ic en weet
 
Waer icse dede ocht met wien!
500
Ay lacen, wat sal mijns ghescien?
 
Ic mag wel jeghen dordeel sorgen
 
(Doghen Gods sien int verborgen)
 
Daer alle sonden selen bliken
 
Beide van armen ende van riken,
505
Ende alle mesdaet sijn ghewroken,
 
Daer en si vore biechte af ghesproken
 
Ende penitencie ghedaen;
 
Dat wetic wel, sonder waen,
 
Des benic in groten vare.
510
Al droghic alle daghe een hare
 
Ende croeper met van lande te lande
 
Over voete ende over hande,
 
Wullen, barvoet, sonder scoen,
 
Nochtan en constic niet ghedoen
515
Dat ic van sonden worde vri,
 
Maria, vrouwe, ghi en troest mi!
 
Fonteine boven alle doghet,
 
Ghi hebt den meneghen verhoghet,
 
Alse wel Theophuluse sceen;
520
Hi was der quaetster sonderen een,
 
Ende had den duvel op ghegeven
 
Beide ziele ende leven,
 
Ende was worden sijn man;
 
Vrouwe, ghi verloesseten nochtan.
525
Al benic een besondech wijf,
 
Ende een onghetroest keytijf,
 
In wat leven ic noyt was,
 
Vrouwe, gedinct dat ic las
 
Tuwer eren een ghebede!
530
Toent aen mi oetmoedechede,
 
Ic ben ene die es bedroevet
 
Ende uwer hulpen wel behoevet,
 
Dies maghic mi verbouden.
 
En bleef hem nye onvergouden
535
Die u gruete, maget vrie,
 
Alle daghe met ere Ave Marie.
 
Die u ghebet gherne lesen
 
Si moghen wel seker wesen
 
Dat hem daer af sal comen vrame;
540
Vrouwe, hets u soe wel bequame.
 
Uut vercorne Gods bruut,
 
U sone sinde u een saluut
 
Te Nasaret, daer hi u sochte,
 
Die u ene boetscap brochte,
545
Die nye van bode was ghehort;
 
Daer omme sijn u die selve wort
 
Soe bequame, sonder wanc,
 
Dat ghijs wet elken danc,
 
Die u gheerne daer mede quet,
550
Al waer hi in sonden belet,
 
Ghi souten te ghenaden bringhen,
 
Ende vor uwen sone verdinghen.’
 
Dese bedinghe ende dese claghe
 
Dreef die sondersse alle daghe.
555
Si nam een kint in elke hant
 
Ende ghincker met dor dat lant
 
In armoede, van stede te stede,
 
Ende levede bider beden.
 
Soe langhe dolede si achter lant,
560
Dat si den cloester weder vant,
 
Daer si hadde gheweest nonne;
 
Ende quam daer savons na der sonne
 
In ere weduwen huus, spade:
 
Daer bat si herberghe dor ghenade,
565
Dat si daer snachts mochte bliven.
 
‘Ic mocht u qualijc verdriven,’
 
Sprac die vrouwe, ‘met uwen kinderkinen;
 
Mi dunct dat si moede scinen.
 
Rust u, ende sit neder,
570
Ic sal u deilen weder
 
Dat mi verleent onse here,
 
Doer siere liever moeder ere.’
 
Dus bleef si met haren kinden,
 
Ende soude gheerne ondervinden
575
Hoet inden cloester stoet.
 
- ‘Segt mi,’ seitsi, ‘vrouwe goet,
 
Es dit covint van joffrouwen?’
 
- ‘Jaet,’ scitsi, ‘bi miere trouwen,
 
Dat verweent es ende rike.
580
Men weet niewer sijns ghelike:
 
Die nonnen diere abijt in draghen,
 
In hoerde nye ghewaghen
 
Van hen negheen gherochte,
 
Dies si blame hebben mochten.’
 
 
585
Die daer bi haren kinderen sat
 
Si seide: ‘Waerbi segdi dat?
 
Ic hoerde binnen deser weken
 
Soe vele van ere nonnen spreken:
 
Alsic verstoet in minen sinne
590
Soe was si hier costerinne.
 
Diet mi seide hine loech niet:
 
Hets binnen .xiiij. jaren ghesciet,
 
Dat si uten cloester streec,
 
Men wiste noyt waer si weec,
595
Oft in wat lande si inde nam.’
 
Doe wert die weduwe gram
 
Ende seide: ‘Ghi dunct mi reven:
 
Derre talen seldi begheven
 
Te segghene vander costerinnen,
600
Oft ghi en blijft hier niet binnen.
 
Si heeft hier costersse ghesijn
 
.Xiiij. jaer den termijn,
 
Dat men haers noyt ghemessen conde
 
In al den tiden ene stonde,
605
Hen si dat si waer onghesont.
 
Hi ware erger dan een hont,
 
Diere af seide el dan goet;
 
Si draghet soe reynen moet
 
Die eneghe nonne draghen mochte.
610
Die alle die cloesters dore sochte,
 
Die staen tusschen Elve ende Geronde,
 
Ic wane men niet vinden conde
 
Neghene die gheesteliker leeft.’
 
 
615
Die alsoe langhe hadde ghesneeft,
 
Dese tale dochte haer wesen wonder,
 
Ende seide: ‘Vrouwe, maect mi conder
 
Hoe hiet haer moeder ende vader?’
 
Doe noemesise beide gader.
 
Doe wiste si wel dat si haer meende.
620
Ay God, hoe si snachs weende
 
Heymelike vor haer bedde!
 
Si seide: ‘In hebbe ander wedde
 
Dan van herten groot berouwe;
 
Sijt in mijn hulpe, Maria, vrouwe,
625
Mine sonden sijn mi soe leet,
 
Saghic enen oven heet,
 
Die in so groten gloyen stonde,
 
Dat die vlamme ghinghe uten monde,
 
Ic croper in met groten vlite,
630
Mochtic miere sonden werden quite.
 
Here, ghi hebt wanhope verwaten,
 
Daer op willic mi verlaten.
 
Ic ben, die altoes ghenade hoept,
 
Al eest dat mi anxt noept,
635
Ende mi bringt in groten vare.
 
En was nye soe grote sondare,
 
Sint ghi op ertrike quaemt
 
Ende menschelike vorme naemt,
 
Ende ghi aen den cruce wout sterven,
640
Sone lietine niet bederven;
 
Die met berouwenesse socht gnade
 
Hi vantse wel, al quam hi spade,
 
Alst wel openbaer scheen
 
Den enen sondare vanden tween,
645
Die tuwer rechter siden hinc.
 
Dats ons een troestelijc dinc,
 
Dat ghine ontfinct onbescouden.
 
Goet berou mach als ghewouden;
 
Dat maghic merken wel an desen.
650
Ghi seit: ‘Vrient, du salt wesen
 
Met mi heden in mijn rike,
 
Dat segghic di ghewaerlike.’
 
Noch, here, waest openbare,
 
Dat Gisemast, die mordenare,
655
Ten lesten om ghenade bat:
 
Hine gaf u weder gout no scat,
 
Dan hem berouden sine sonden.
 
U ontfermecheit en es niet te gronden
 
Niet meer dan men die zee mach
660
Uut sceppen op enen dach
 
Ende droghen al toten gronde.
 
Dus was nye soe grote sonde,
 
Here, u ghenaden en gaen boven:
 
Hoe soudic dan sijn verscoven
665
Van uwer ontfermecheit,
 
Ocht mi mijn sonden sijn soe leit?’
 
 
 
Daer si lach in dit ghebede
 
Quam een vaec in al haer lede,
 
Ende si wart in slape sochte.
670
In enen vysioen haer dochte
 
Hoe een stemme aen hare riep
 
Daer si lach ende sliep:
 
‘Mensche, du heves soe langhe gecarmt
 
Dat Maria dijns ontfarmt;
675
Want si heeft di verbeden.
 
Ganc inden cloester met haestecheden:
 
Du vints die doren open wide,
 
Daer du uut ginges ten selven tide
 
Met dinen lieve, den jonghelinc,
680
Die di inder noet ave ghinc.
 
Al dijn abijt vinstu weder
 
Ligghen opten outaer neder:
 
Wile, covele ende scoen
 
Moeghedi coenlijc ane doen,
685
Des danc hoeghelike Marien.
 
Die slotele vander sacristien,
 
Die du vor tbeelde hincs
 
Snachs, doe du ute ghincs,
 
Die heeft si soe doen bewaren,
690
Datmen binnen .xiiii. jaren
 
Dijns nye en ghemiste,
 
Soe dat yemen daer af wiste.
 
Maria es soe wel dijn vrient,
 
Si heeft altoes vor di ghedient
695
Min no meer na dijn ghelike,
 
Dat heeft de vrouwe van hemelrike,
 
Sonderse, dor di ghedaen.
 
Si heet di inden cloester gaen;
 
Du en vints nyeman op dijn bedde.
700
Hets van Gode dat ic di quedde.’
 
 
 
Na desen en waest niet lanc
 
Dat si uut haren slape ontspranc;
 
Si seide: ‘God, gheweldech here,
 
En ghehinct den duvel nemmermere
705
Dat hij mi bringhe in mere verdriet
 
Dan mi nu es ghesciet.
 
Ochtic nu inden cloester ghinghe,
 
Ende men mi over dieveghe vinghe,
 
Soe waric noch meer ghescent
710
Dan doe ic ierst rumede tcovent.
 
Ic mane u, God die goede,
 
Dor uwen pretiosen bloede,
 
Dat uut uwer siden liep,
 
Ocht die stemme die aen mi riep
715
Hier es comen te minen baten,
 
Dat sijs niet en moete laten,
 
Si en come anderwerf tot hare,
 
Ende derde werve openbare,
 
Soe dat ic mach, sonder waen,
720
Weder in minen cloester gaen.
 
Ic wilre omme benedien
 
Ende loven altoes Marien.’
 
 
 
Sanders nachs, moghedi horen,
 
Quam haer ene stemme te voren,
725
Die op haer riep ende seide:
 
‘Mensche, du maecs te langhe beide,
 
Ganc weder in dijn cloester,
 
God sal sijn dijn troester.
 
Doe dat di Maria ontbiet:
730
Ic ben haer bode, en twivels niet.’
 
Nu heefsise anderwerf vernomen
 
Die stemme tote hare comen,
 
Ende hietse inden cloester gaen;
 
Nochtan en dorst sijs niet bestaen.
735
Der derder nacht verbeyt si noch
 
Ende seide: ‘Eest elfs ghedroch,
 
Dat mi comt te voren,
 
Soe moete cortelike scoren
 
Des duvels ghewelt ende sine cracht.
740
Ende ocht hire comt te nacht,
 
Here, soe maecten soe confuus,
 
Dat hi vare uten huus,
 
Dat hi mi niet en moete scaden.
 
Maria, nu staet mi in staden,
745
Die ene stemme ane mi sint,
 
Ende hiet mi gaen int covint;
 
Ic mane u, vrouwe, bi uwen kinde,
 
Dat ghise mi derdewerf wilt sinden.’
 
 
 
Doe waecte si den derden nacht:
750
Een stemme quam van Gods cracht
 
Met enen over groten lechte,
 
Ende seide: ‘Hets bi onrechte
 
Dattu niene does dat ic di hiet;
 
Want di Maria bi mi ontbiet.
755
Du moghes beiden al te lanc;
 
Ganc int cloester sonder wanc,
 
Du vints die doren wide ontdaen;
 
Daer du wils moochstu gaen,
 
Dijn abijt vinstu weder
760
Ligghende opten outaer neder.’
 
Als die stemme dit hadde gheseit
 
Mochte die sondersse, die daer leit,
 
Die claerheit metten oghen sien.
 
Si seide: ‘Nu en darf mi niet twien,
765
Dese stemme comt van Gode,
 
Ende es der maghet Marien bode,
 
Dat wetic nu sonder hone;
 
Si comt met lichte soe scone.
 
Nu en willic des niet laten:
770
Ic wille mi inden cloester maken;
 
Ic saelt oec doen, in goeder trouwen,
 
Opten troest van onser vrouwen,
 
Ende wille mijn kinder beide gader
 
Bevelen Gode onsen vader:
775
Hi salse wel bewaren.’
 
Doe toech si ute al sonder sparen
 
Haer cleder, daer sise met decte
 
Liselike, dat sise niet en wecte.
 
Si cussese beide aen haren mont;
780
Si seide: ‘Kinder, blijft ghesont:
 
Op den troest van onser vrouwen
 
Latic u hier in goeder trouwen;
 
En hadde si mi niet verbeden,
 
Ic en hadde u niet begheven
785
Om al tgoet dat Rome heeft binnen.’
 
 
 
Hoert wes si sal beghinnen.
 
Nu gaet si met groten weene
 
Ten cloester waert moeder eene.
 
Doe si quam inden vergiere
790
Vant si die dore ontsloten sciere.
 
Si ghincker in sonder wanc:
 
‘Maria, vrouwe, hebbes danc,
 
Ic ben comen binnen mure,
 
God gheve mi goede aventure.’
795
Waer si quam vant si die dore
 
Al wide open jeghen hore:
 
In die kerke si doe trac.
 
Heymelike si doe sprac:
 
‘Here, ic bidde u met vlite,
800
Hulpt mi weder in minen abite,
 
Dat ic over .xiiii. jaer
 
Liet ligghen op onser vrouwen outaer,
 
Snachs doen ic danen sciet!’
 
Dit en es gheloghen niet,
805
Ic segt u sonder ghile,
 
Scoen, covele ende wile
 
Vant si ter selver stede weder,
 
Daer sijt hadde gheleit neder.
 
Si traect an haestelike
810
Ende seide: ‘God van hemelrike,
 
Ende Maria, maghet fijn,
 
Ghebenedijt moetti sijn;
 
Ghi sijt alre doghet bloeme!
 
In uwen reinen magedoeme
815
Droeghedi kint sonder wee,
 
Dat here sal bliven emmermee.
 
Ghi sijt een uut vercoren werde;
 
U kint maecte hemel ende erde.
 
Dese ghewelt comt u van Gode,
820
Ende staet altoes tuwen ghebode.
 
Den here, die es onse behoeder,
 
Moghedi ghebieden alse moeder,
 
Ende hi u heten lieve dochter:
 
Hier omme levic vele te sochter.
825
Wie aen u soect ghenade
 
Hi vintse, al comt hi spade.
 
U hulpe die es alte groet;
 
Al hebbic vernoy ende noet,
 
Hets bi u gewandelt soe,
830
Dat ic nu mach wesen vroe;
 
Met rechte maghic u benedien.’
 
Die slotele vander sacristien
 
Sach si hanghen, in ware dinc,
 
Vor Marien, daer sise hinc.
835
Die slotele hinc si aen hare
 
Ende ghinc ten core, daer si clare
 
Lampten sach berren in allen hoeken.
 
Daer na ghinc si ten boeken
 
Ende leide elc op sine stede,
840
Alsi dicke te voren dede;
 
Ende si bat der maghet Marien
 
Dat sise van evele moeste vrien
 
Ende haer kinder, die si liet
 
Ter weduwen huus in swaer verdriet.
845
Bin dien was die nacht tegaen,
 
Dat dorloy begonste slaen,
 
Daermen middernacht bi kinde.
 
Si nam dat clocseel biden inde
 
Ende luude metten so wel te tide,
850
Dat sijt hoerden in allen siden.
 
Die boven opten dormter laghen
 
Die quamen alle sonder traghen
 
Vanden dormter ghemene.
 
Sine wisten hier af groot no clene.
855
Si bleef inden cloester haren tijt
 
Sonder lachter ende verwijt;
 
Maria hadde ghedient voer hare
 
Ghelijc oft sijt selve ware.
 
Dus was die sonderse bekeert
860
Maria te love, die men eert,
 
Der maghet van hemelrike,
 
Die altoes ghetrouwelike
 
Haren vrient staet in staden
 
Alsi in node sijn verladen.
 
 
865
Dese joffrouwe, daer ic af las,
 
Es nonne alsi te voren was.
 
Nu en willic vergheten niet
 
Haer tweer kindere, die si liet
 
Ter weduwen huus in groter noet.
870
Si en hadden ghelt noch broet:
 
Ic en can u niet vermonden,
 
Doe si haer moeder niet en vonden,
 
Wat groter rouwe datsi dreven.
 
Die weduwe ghincker sitten neven;
875
Si hadder op ontfermenisse.
 
Si seide: ‘Ic wille toter abdisse
 
Gaen met desen .ij. kinden,
 
God sal hare int herte sinden
 
Dat si hen goet sal doen.’
880
Si deden ane cleder ende scoen,
 
Si ghincker met int covent.
 
Si seide: ‘Vrouwe, nu bekent
 
Den noet van desen tween wesen:
 
Die moeder hevetse met vresen
885
Te nacht in mijn huus gelaten
 
Ende es ghegaen hare straten,
 
Ic en weet west noch oest;
 
Dus sijn die kinder onghetroest.
 
Ic hulpe hen gheerne wistic hoe.’
890
Die abdisse spracker toe:
 
‘Houtse wel, ic saelt u lonen,
 
Dat ghijs u niet en selt becronen
 
Na dat si u sijn ghelaten.
 
Men gheve hen der caritaten
895
Elcs daghes omme Gode.
 
Sint hier daghelijcs enen bode,
 
Die hen drincken hale ende eten.
 
Gheberst hen yet, laet mi weten.’
 
Die weduwe was harde vroe
900
Dat haer comen was alsoe.
 
Si nam die kinderkijn met hare
 
Ende hadder toe goede ware.
 
Die moeder, diese hadde ghesoghet,
 
Ende pine daer om ghedoghet,
905
Haer was wel te moede
 
Doe sise wiste in goeder hoede,
 
Hare kinder, die si begaf
 
In groeter noet ende ghinc af.
 
Sine hadde vaer no hinder
910
Vortmeer om hare kinder.
 
Si leide vort een heylech leven;
 
Menech suchten ende beven
 
Hadsi nacht ende dach;
 
Want haer die rouwe int herte lach
915
Van haren quaden sonden,
 
Die si niet en dorste vermonden
 
Ghenen mensche, no ontdecken,
 
No in dichten oec vertrecken.
 
 
 
Hier na quam op enen dach
920
Een abt, diese te visenteerne plach
 
Eenwerf binnen den jare,
 
Om te vernemene oft daer ware
 
Enech lachterlike gherochte,
 
Daersi blame af hebben mochten.
925
Sdaghes als hire comen was
 
Lach die sonderse ende las
 
Inden coer haer ghebet,
 
In groter twivelingen met.
 
Die duvel becorese metter scame
930
Dat si haer sondelike blame
 
Vore den abt niet en soude bringhen.
 
Alsi lach inder bedinghen
 
Sach si hoe dat neven haer leet
 
Een jonghelinc met witten ghecleet;
935
Hi droech in sinen arm al bloet
 
Een kint, dat dochte haer wesen doet.
 
Die jonghelinc warp op ende neder
 
Enen appel ende vinken weder
 
Vor tkint, ende maecte spel.
940
Dit versach die nonne wel,
 
Daer si in haer ghebede lach;
 
Si seide: ‘Vrient, oft wesen mach
 
Ende of ghi comen sijt van Gode,
 
Soe manic u bi sinen geboden
945
Dat ghi mi segt ende niet en heelt
 
Waerom ghi voer dat kint speelt
 
Metten sconen appel roet,
 
Ende het leit in uwen arm doet:
 
U spel en helpt hem niet een haer.’
950
- ‘Seker, nonne, ghi segt waer:
 
En weet niet van minen spele,
 
Weder luttel nochte vele:
 
Hets doet, en hoert no en siet.
 
Al des ghelike en weet God niet
955
Dat ghi leest ende vast;
 
Dat en helpt u niet een bast,
 
Hets al verloren pine
 
Dat ghi neemt discipline.
 
Ghi sijt in sonden soe versmoert
960
Dat God u beden niet en hoert
 
Boven in sijn rike.
 
Ic rade u: haestelike
 
Gaet ten abt uwen vader
 
Ende verteelt hem algader
965
U sonden al sonder lieghen.
 
Laet u den duvel niet bedrieghen.
 
Die abt sal u absolveren
 
Vanden sonden die u deren;
 
Eest dat ghise niet en wilt spreken
970
God salse swaerlike an u wreken.’
 
Die jonghelinc ghinc ute haer oghen
 
Hine wilde haer nemmeer vertoghen.
 
Dat hi seide heeft si verstaen.
 
Smorghens ghinc si alsoe saen
975
Ten abt, ende bat dat hi hoerde
 
Hare biecht van worde te worde.
 
Die abt was vroet van sinne,
 
Hi seide: ‘Dochter, lieve minne,
 
Des en wil ic laten niet.
980
Bepeinst u wel ende besiet
 
Volcomelijc van uwen sonden.’
 
Ende si ghinc ten selven stonden
 
Den heyleghen abt sitten neven
 
Ende ontdecten al haer leven,
985
Ende haer vite van beghinne:
 
Hoe si met ere dulre minne
 
Becort was soe uter maten,
 
Dat si moeste ligghen laten
 
Haer abijt met groten vare
990
Eens nachts op onser vrouwen outare,
 
Ende rumede den cloester met enen man,
 
Die twee kindere aen hare wan.
 
Al dat haer ye was ghesciet
 
Dies ne liet si achter niet;
995
Wat si wiste in haer herte gront
 
Maecte si den abt al cont.
 
Doe si ghebiecht hadde algader
 
Sprac dabt, die heyleghe vader:
 
‘Dochter, ic sal u absolveren
1000
Vanden sonden die u deren,
 
Die ghi mi nu hebt ghelijt.
 
Gheloeft ende ghebenedijt
 
Moet die moeder Gods wesen.’
 
Hi leide haer op thoeft met desen
1005
Die hant, ende gaf haer perdoen.
 
Hi seide: ‘Ic sal in een sermoen
 
U biechte openbare seggen,
 
Ende dat soe wiselike beleggen,
 
Dat ghi ende u kinder mede
1010
Nemmermeer te ghere stede
 
Ghenen lachter en selt ghecrigen;
 
Het ware onrecht soudement swigen,
 
Die scone miracle, die ons here
 
Dede doer siere moeder ere.
1015
Ic saelt orconden over al;
 
Ic hope datter noch bi sal
 
Menech sondare bekeren
 
Ende onser liever vrouwen eren.’
 
 
 
Hi deet verstaen den covende,
1020
Eer hi thuuswaert weder wende,
 
Hoe ere nonnen was ghesciet;
 
Maer sine wisten niet
 
Wie si was; het bleef verholen.
 
Die abt voer Gode volen.
1025
Der nonnen kinder nam hi beide
 
Ende vorese in sijn gheleide.
 
Grau abijt dedi hen an,
 
Ende si worden goede man.
 
Haer moeder hiet Beatrijs.
1030
Loef Gode ende prijs,
 
Ende Maria, die God soghede,
 
Ende dese scone miracle toghede.
 
Si halp haer uut alre noet.
 
Nu bidden wi alle, cleine ende groet,
1035
Die dese miracle horen lesen,
 
Dat Maria moete wesen
 
Ons vorsprake int soete dal,
1038
Daer God die werelt doemen sal!
 
 
 
AMEN.

Vorige Volgende

Over dit hoofdstuk/artikel

titels