Band. Jaargang 15

[p. 227]

De Belgische Kolonisatie vergeleken

VOOR enige maanden verscheen in een vlaams tijdschrift een scherpe kritiek op de Belgen in Kongo, uitgebracht door een kunstenaar die bij deze Belgen te gast was.

Het anti-kolonialisme is aan de orde van de dag. De meeste kleurvolkeren verdragen de blanke suprematie niet langer en in het blanke geweten zelf vormt zich geleidelijk een wroeging om begane fouten en een besef dat kolonisatie in zichzelf een onrecht is.

Het zal nog tientallen jaren aanlopen eer het inzicht zal overheersen dat de kolonisatie een onvermijdelijkheid was en haar resultaat, het verspreiden over gans de wereld van de West-Europese civilisatie, een boven alle grieven en betwistingen hoog oprijzende weldaad.

In afwachting daarvan zullen de humanistische West-Europese intellectuelen, die buiten het gebied van de geest nooit iets tot stand hebben gebracht, met volle longen blijven schimpen op de alles behalve beminnelijke blanken die, tuk op avontuur en fortuin, dan toch maar de wegen voor die civilisatie hebben gebaand.

Op hoger vermelde kritiek heeft het tijdschrift ‘Band’ reeds geantwoord. Daar wil ik niet op terugkomen. Ik zou er wel iets willen aan toevoegen.

Een reis naar Peru en een verblijf van ruim drie maanden aldaar, met bezoek van de vijf voornaamste steden en het land dat er tussen ligt, heeft mij in de mogelijkheid gesteld een vergelijking te maken met wat ik van Kongo tijdens een kortere reis heb gezien.

Peru werd door de Spanjaarden gekoloniseerd vanaf 1537 en Kongo door de Belgen vanaf, laten we nu maar zeggen 1875. De Spanjaarden in Peru hebben dus 338 jaar meer tijd gehad. Men moet er natuurlijk rekening mee houden dat een kolonisatie in de zestiende, zeventiende en achttiende eeuw niet over de middelen van de negentiende en de twintigste beschikte, maar toch, in Peru regeerden, woonden en werkten reeds 338 jaar blanken toen de eerste Belg in Kongo voet aan land zette.

De Spanjaarden vonden in Peru in 1537 een hoge beschaving, de Belgen in Kongo in 1875 volksstammen in het ijzertijdperk. Politiek, economisch, militair was het rijk der Incas strakker georganiseerd dan Spanje zelf. Het wegennet was beter en uitgebreider dan dat van de oude Romeinen. Bouwkunst, ceramiekkunst, edelsmederij stonden op zeer hoog peil. Er was meer goud en zilver dan vermoedelijk in Spanje zelf. Daarmee vergeleken was in Kongo niets.

Spanje was in 1537 een der drie grootste naties ter wereld, België in 1875 een der jongste en kleinste van Europa en ver van rijk. Hier moet

[p. 228]

men er natuurlijk weer rekening mee houden dat Spanje zijn krachten moest verdelen over Mexico en Zuid-Amerika min Brazilië, maar de wisselwerking tussen deze gebieden was ook een onderlinge hulp die de Belgen in Kongo misten.

Peru was, is veertig maal groter dan België en Kongo tachtig maal. Het is waar dat de Cordillera de los Andes, die tot 6.700 m. hoog is, onvoorstelbare moeilijkheden te overwinnen geeft, maar Kongo's oerwouden en moerassen en vooral zijn uitputtender klimaat zijn ook niet te onderschatten.

Op dit ogenblik zijn er in Peru ongeveer een millioen blanken, in Kongo waren er in 1940 ruim dertig duizend en op dit ogenblik nog altijd geen honderd duizend. Ik ken het aantal Spanjaarden in Peru in de zestiende, zeventiende en achttiende eeuw niet, maar het millioen blanken van nu is er niet in een rush aangeland, het heeft zich geleidelijk in de loop der eeuwen opgehoopt. Als we aannemen dat er een half millioen waren toen in 1875 de eerste Belg in Kongo landde, rekenen we zeker niet te hoog.

Welnu, met een voorsprong van meer dan drie eeuwen, van een ter plaatse gevonden hoge beschaving, van honderdduizenden kolonisators, in een gebied dat maar half zo groot is, heeft Spanje, een natie dubbel zo sterk als België, in Peru minder verwezenlijkt dan België in Kongo.

Zoals ik de vergelijking heb opgesteld meen ik duidelijk te hebben aangegeven dat er verscheidene elementen in voorkomen die zich niet tot een vergelijking lenen. Er is nog een ander element dat ik rechtvaardigheidshalve moet vernoemen. Peru lag veel verder van het moederland af dan Kongo van België en het Panama-kanaal werd slechts op het einde der negentiende eeuw gegraven.

Er ligt in Kongo geen wereldstad gelijk Lima met 1.800.000 inwoners, zelfs geen stad gelijk Trujillo, Araquipa en Cuzco.

Maar de Spanjaarden hebben in Peru een hoge beschaving totaal verwoest. De inheemse bevolking is onder hun beheer van waarschijnlijk twintig tot zes millioen vervallen en die zes millioen leven op dit ogenblik cultureel en materieel ver beneden het peil van 1537.

Als men uitgaat van het standpunt dat het onrechtmatig bezetten van een onderontwikkeld land te excuseren is in de mate waarin dat land door de bezetting is vooruitgegaan en waarin het volk van deze vooruitgang heeft genoten, dan is de kolonisatie van Peru een schandaal en die van Kongo een weldaad.

Nooit ben ik zo fier geweest op wat mijn landgenoten in Kongo hebben verwezenlijkt als tijdens mijn reizen en verblijf in Peru.

Nauwelijks was ik van daar teruggekeerd toen Koning Boudewijn naar Kongo reisde. Al wat hij daar zeide en deed getuigde van die nobele, humane, verheven opvatting, waardoor de Belgische kolonisatie zich zo schitterend onderscheidt van wat ik in Zuid-Amerika heb gezien.

Zonder enig chauvinisme, zonder enige complimentjes-makerij, in volle oprechtheid, met diepe overtuiging breng ik een eregroet aan de Belgen in Kongo.

Zelfs indien de hoger vermelde kritiek gegrond zou zijn, heeft zij naar mijn bescheiden mening geen enkel belang.

Gerard Walschap.