Band. Jaargang 13

[p. 131]

Bij de zeventigste Verjaardag van Pater Hilarion Thans

TOEN, in 1913, de jonge Minderbroeder Hilarion Thans zijn eerste dichtbundel ‘Omheinde Hoven’ publiceerde, reisde de Limburgse dichter en declamator Jef Leijnen Vlaanderen en Holland af met een geestdriftige spreekbeurt over de jonge monnik die, stervend schier, met een wonde aan de long, op zijn ziekbed deze verzen geschreven had. Het werd voor de Limburgse poëzie een overrompelend succes. Met een beetje weemoed heeft Pater Hilarion Thans onlangs deze verre herinnering opgehaald, er aan toevoegend dat het ‘geval’ inderdaad sprak tot elk romantisch gemoed. De monnik die veertig jaar geleden gedurende maanden en jaren tegen de ziekte vocht, vierde onlangs zijn zeventigste verjaardag, vervuld met dezelfde geestdrift en met dezelfde werklust, die hem sedert zijn jeugd hebben bezield.

Een vijftigtal boeken heeft hij sedert 1913 in het licht gezonden: dichtbundels, oorlogsverhalen, reisherinneringen, hagiografische werken en toneelspelen, die van een onvermoeibaar talent getuigen. Maar het zijn in de eerste plaats zijn gedichten die mij blijven boeien en ontroeren.

Er zijn in het poëtisch werk van Hilarion Thans drie bijzondere eigenschappen aanwezig die ik zeer op prijs stel en waardeer: zijn Franciskaanse vizie op het leven en de wereld, zijn zuivere en gezonde natuurverbondenheid en ten slotte zijn universeel karakter, dat hem in staat gesteld heeft uit te groeien boven zijn tijd en boven zijn gouw.

Het poëtisch werk van Hilarion Thans werd als het ware geboren in de schaduw van de ‘Van Nu en Straksers’, ofschoon een zuiver religieus gerichte kunst reeds duidelijk op de voorgrond trad. Van meet af aan trof dit werk door zijn nieuwe vormen en zijn frisse verbeelding.

Hilarion Thans publiceerde zes dichtbundels waarvan vooral ‘Omheinde Hoven’, ‘Verloren Stroom’ en ‘Der Lieve Vrouwe’ onze volledige aandacht blijven verdienen, omdat hierin zijn persoonlijkheid het zuiverste naar voren treedt. Zijn Franciskaanse levensvizie, die nog verinnigd werd door de ziekte die hem jarenlang bedreigde, uit zich in een zachte, bijna weemoedige levensblijheid en in een voortdurende aandacht voor de natuur die als het ware vereenzelvigd wordt met de schepper aller dingen. Nauw hangt deze gezonde natuurverbondenheid samen met de religieuze krachten die hem bezielen.

[p. 132]

Poëzie is een ziekte die genezing brengt. Voor Pater Thans bracht de ziekte de poëzie, en de poëzie de genezing van het leed dezer wereld. De ziekte betekende voor hem niet de ‘angst voor het einde’, de wilde hopeloze kreet van de jongeling die tegenover het leven ontwaakte, neen, zij betekende de zachte, de weemoedige vreugde van een nieuw en stralend begin. Evenals Franciscus, waarop Gods ogen vielen nog voor hij werd geboren, is hij bereid afstand te doen van het leven en God te loven om het leed.

Was het Franciscus, of de zuiverste dichter die Vlaanderen sedert de Middeleeuwen heeft voortgebracht, Guido Gezelle, die hem leerde de natuur te beschouwen als de wonderbare voortzetting van Gods schepping?

Het mysterie van de schepping doorstraalt en doorzindert de poëzie van Hilarion Thans. Het loflied dat hij uitjubelt is zo doorweven met natuurelementen, met bloeiende kruinen, met bloemenwolken, met bomen, met vogels en kleurgetover en zij werden zo scherp en zo helder belicht, dat zij bijna als symbolen geworden zijn. Dit verklaart zijn atmosfeer en zijn vorm; zijn atmosfeer die de aarde tot droom verpuurde; zijn vorm, die luistert naar de strengste wetten der tucht.

Zoals in het bekende gedicht ‘Mei-dank’ waarin de lente wordt opgeroepen in het hart van Limburg, al kon het evengoed de lente zijn in het zonnige Zuiden:

Ik dank U, God, omdat zoo blauw de dag
zoo zoel de zon is en teergroen het lover;
en dat de bloei der kruinen is, of over
de gaarde bloemenwolk te glanzen lag.

En dat ik nogmaals vogels hooren mag,
Ik dank U, God! omdat de boomen zoo ver-
leidend lief, met lijn en kleurgetoover
mijn weigren mond vermilden tot een lach

Dat gij voor mij de Mei zondt in de hoven,
Ik dank U zoo... En dat ik moet gelooven,
en al Uw werken zijn uit liefde alleen.

Ik dank U God, ziels-innig... Ach! waarheen
ik wende of keer mij, staan uw milde daden
als gouden zonneval op al mijn paden.

Hilarion Thans is geen Limburgs dichter in de enge zin van het woord. De betekenis van zijn werk ligt niet in de Limburgse kleur die het uitstraalt, zij ligt in de algemeen menselijke ontroering die er doorheen stroomt. Daarom was hij in staat uit te groeien boven zijn tijd en boven zijn gouw. Daarom was het ons een vreugde opnieuw de aandacht op zijn werk te mogen vestigen.

P.G. Buckinx