Band. Jaargang 13

[p. 103]

De rat

SINDS meer dan een halve eeuw rust er een vloek op het landhuis, dat eens door David Hudderfield werd bewoond. Op de plaats waar eertijds een prachtige tuin lag, groeit thans hoog het onkruid, zodat het geheel het uitzicht biedt ener ware woestenij. Van het landhuis zelf blijft er weinig over, tenzij een hoop puinen, waartussen, wie weet welk ongedierte leeft. Ik geloof niet dat, na M. Hudderfield's dood, het nog iemand ooit heeft gewaagd een voet te zetten op het domein, waar zich eens zulke zonderlinge gebeurtenissen hebben voorgedaan.

Toen David Hudderfield het landhuis betrok, bleek hij al dadelijk tot die soort lui te behoren, die nimmer omgang zoeken met andere mensen, maar die eenvelzig hun leven wensen te slijten. Het gebeurde dan ook vrij spoedig dat de goedmenende dorpelingen hun pogingen om toenadering te zoeken met hem, opgaven en M. Hudderfield aan zijn lot overlieten. De bewoner van het landhuis was een hooghartig man, die een onmetelijk fortuin had weten te verzamelen in Indië, wat hem moest toelaten voortaan een leven zonder kommer te leiden. Zo geschiedde het inderdaad aanvankelijk.

David Hudderfield leefde rustig gedurende jaren op het landhuis, afgezonderd van de hem omringende wereld, zodat er zelfs in het dorp verondersteld werd dat hij niet helemaal snik was. En werkelijk, zo iemand hem 's avonds in zijn huiskamer had kunnen zien zitten en getuige was geweest zijner eigenaardige liefhebberij, dan zou hij er niet aan hebben getwijfeld, dat er met de geestesvermogens van M. Hudderfield iets niet helemaal in orde was. Stel u een man voor, die gezeten is in een leunstoel bij de haard en die op zijn schoot een reusachtige bruinharige rat zit te strelen, alsof het een doodgewone kat is. Want zo bracht David Hudderfield inderdaad zijn avonden door, zonder dat er zich ook maar één sterveling van bewust was. Soms gebeurde het wel dat hij met strelen ophield en zich voor een tijd lang verdiepte in de lektuur van een of ander boek, dat hij uit Indië had meegebracht. Maar lang duurde zulks niet, want weldra begon het strelen opnieuw tot het tijd werd om naar bed te gaan.

Hoe die rat in zijn bestaan kwam is een vreemde geschiedenis, maar voor M. Hudderfield zelf, bleek het de meest gewone gebeurtenis. Op een avond, kort nadat hij zijn intrek op het landhuis had genomen, had het dier zich in een hoek der huiskamer vertoond. Aangezien David Hudderfield meer dan eens in Indië kennis had gemaakt met allerlei vreemdsoortig en meer gevaarlijk ongedierte, bracht deze verschijning hem geenszins in de war, ook al was deze rat van meer dan gewone afmetingen.

[p. 104]

Eén ogenblik hadden de man en het dier elkaar aangekeken en M. Hudderfield had onmiddellijk gevoeld dat deze rat hem geenszins vijandig gezind was. Het was hem voorgekomen dat er uit de ogen van het dier een bepaalde weemoed had gesproken, zoals hij die reeds meer bij menselijke wezens had aangetroffen. Daarna was de rat uit haar schuilhoek gekomen, was langzaam in zijn richting gelopen en was voor zijn leunstoel blijven zitten. M. Hudderfield had naar het dier geglimlacht en het was blijkbaar dit aanmoedigend gebaar geweest dat het had aangezet om over zijn been te kruipen en zich in zijn schoot neer te vleien.

Van toen af had de rat zich iedere avond met de regelmaat van een klok, in M. Hudderfield's huiskamer vertoond en in zijn schoot een toevlucht gezocht, zodat de bewoner van het landhuis zich weldra niet meer kon inbeelden dat het dier op een goede dag zich niet meer aan hem zou vertonen. Nochtans gebeurde zulks.

Het was op een dag dat M. Hudderfield het bezoek ontving van iemand die zich Braun noemde.

- Ik kan me niet herinneren je ooit ergens te hebben ontmoet, zei M. Hudderfield, terwijl hij het kleine, zwartharige mannetje aankeek met ogen alsof hij werkelijk met de bezoeker voor het eerst in zijn leven kennis maakte.

- Misschien is het best je geheugen even op te frissen, mijn beste Hudderfield. Er zijn inderdaad van die mensen die de onaangename gewoonte hebben hun verleden te vergeten of beter gezegd: die trachten zulks te doen, is het niet?

M. Braun zweeg een ogenblik, terwijl een kwaadaardich spotlachje om zijn mondhoeken merkbaar was. Toen vervolgde hij:

- Ik was toch je hulpboekhouder te Bombay, mijn beste, bij Henderson en Co. Ben je dat heus nu al vergeten?

- Ik geloof dat alles op een misverstand berust, zei M. Hudderfield op een afgemeten toon, terwijl hij alle moeite deed om indruk te verwekken bij de man die vóór hem stond en die hem aankeek alsof hij een kleine jongen was.

- Je houdt nog altijd van grapjes, M. Hudderfield. Het doet me werkelijk genoegen vast te kunnen stellen dat je nog altijd je goed humeur hebt weten te bewaren. Maar... vandaag gaat het niet om grapjes. Jij waart toch mijn directeur bij Henderson en Co, is het niet? Jij had toch een belangrijk salaris, niet? Weet jij waarom je op een dag spoorloos uit Indië zijt verdwenen?

M. Braun was nu helemaal ernstig geworden. Het spotlachje om zijn mond was verdwenen en had plaats gemaakt voor een trek van vastberadenheid, alsof hij geprikkeld door de halsstarrigheid van M. Hudderfield zijn geduld dreigde te verliezen.

- Dat zijn mijn zaken.

- Zo, je begint je toch iets te herinneren!

[p. 105]

- Ik herinner mij dat wat ik mezelf wens te herinneren!

- De check van Murry b.v. Hij was 5.000 Pond waard toen jij hem in je handen kreegt, maar je maakte er 50.000 Pond van door schriftvervalsing, Hudderfield. Je bent zelf het geld gaan incasseren.

- Je liegt!

- Waarom verdween je dan na je bezoek aan de Bank! Waarom droeg je er zorg voor nergens een spoor van je achter te laten?

- Ik had er genoeg van in dienst te staan van Henderson en Co.

- Je bent een onverbeterlijke grapjas, Hudderfield. Maar deze keer ontspring je de dans niet. Eigenaardig toch hoe klein de wereld is, niet?! Toevallig kom ik hier in de buurt bij een bloedverwant van me. Je weet het misschien niet, maar sinds verleden jaar ben ik terug uit Indië en net als jij zal ik er wel nooit meer terugkeren. Niet dat het er onveilig voor me geworden is, Hudderfield, maar het heeft me de laatste jaren in Bombay eigenlijk nooit meer zo gegaan als in de tijd dat jij er waart. Weet je wat de mensen hier vertellen? Dat je niet helemaal snik bent! Toen ik vernam dat je in Indië waart geweest en dat je Hudderfield heette, ben ik vol geestdrift opgesprongen en ben ik onmiddellijk naar je toe gekomen. Lief van me, vindt je niet? Hij keek M. Hudderfield met een grijnslach aan en vervolgde:

- Eigenlijk had je wel beter je verstand kunnen gebruiken toen je hier belandde, Hudderfield. Je had vooreerst moeten zwijgen over je verblijf in Indië. Je hadt er toch alle belang bij dat niemand op de hoogte was van je verleden. Vervolgens had je ook wel een andere naam kunnen aannemen. Een minder opvallende naam dan Hudderfield had je heus veel beter gedaan.

M. Hudderfield zag zich in het nauw gedreven en toen hij tot de overtuiging kwam dat er geen mogelijkheid meer bestond om zich van zijn lastige bezoeker te ontdoen, vroeg hij:

- Wat wil je eigenlijk van me, Braun?

- Zo, zo, directeur Hudderfield noemt me weer Braun, net zoals vroeger. Wat ik van je wil? Ik zal geen ploert zijn, daarom zal ik ook mijn eisen niet onmenselijk hoog stellen. Je moet toch begrijpen Hudderfield dat ik graag met jou de koek had willen delen. Een mens is toch maar een mens. Waarom zou een hulpboekhouder niet evenzeer als zijn directeur een extra zaakje mogen doen, is het niet?

- Hoeveel wens je?

- Misschien is 30.000 Pond nog al veel. Je zijt op eigen kosten van Bombay naar hier moeten reizen, je hebt de hele tijd niets meer verricht, omdat ik veronderstel dat je wel een beetje mensenschuw bent geworden. Nu, ik stel me tevreden met een slordige 20.000 Pond.

- Ik kan je niet onmiddellijk zeggen of ik akkoord ga met je voorstel, Braun. Je moest me tot morgen uitstel verlenen.

- Je kunt er gerust een nacht over nadenken, Hudderfield. Maar vergeet vooral niet dat je ontmaskerd zijt en dat ik je schuilplaats heb ontdekt.

[p. 106]

Het was die dag geweest dat voor het eerst sinds M. Hudderfield en de rat elkaar hadden ontmoet, het dier zich 's avonds niet in de huiskamer vertoonde, gezien M. Hudderfield zeer tegen zijn zin in, het gezelschap moest dulden van M. Braun, die op het landhuis de nacht zou doorbrengen. Het was dan ook met een zucht van verlichting dat David Hudderfield omstreeks middernacht uit zijn leunstoel opstond en M. Braun vergezelde naar het slaapvertrek, waar zijn ongenode gast zijn intrek zou nemen.

Toen de gastheer zich eveneens daarop in zijn kamer had teruggetrokken, overvielen hem onmiddellijk allerlei verwarde gevoelens, die hem derwijze in beslag namen, dat hij onmogelijk de slaap kon vinden. De mogelijkheid dat Braun zijn woord niet hield en, nadat hij de 20.000 Pond zou hebben ontvangen, wellicht met een nieuwe bedreiging voor de dag kon komen, ontstelde hem zozeer dat de gedachte weldra in hem opkwam zich van deze gevaarlijke getuige te ontdoen op een manier die hem niet in het gedrang kon brengen. Naarmate de tijd verstreek, rijpte in M. Hudderfield een duivels plan, dat hij besloot nog vóór de morgen aanbrak, uit te voeren.

Hij verliet daarom voorzichtig zijn slaapkamer en begaf zich naar het tegenover liggend vertrek. Zonder ook maar één gerucht te verwekken, slaagde hij er in het bed van M. Braun te bereiken. ‘Hij slaapt net als een roos’, dacht M. Hudderfield, toen hij in de schemering het gelaat van zijn gast zag. Hij moest even glimlachen om de eigenaardige situatie, waarin zij zich beiden bevonden. Hij vond het eigenlijk wel een weinig wansmakelijk om Braun naar de andere wereld te moeten sturen, maar de overtuiging dat het nu eenmaal niet anders kon, spaarde hem verder van ieder gevoel van wroeging. Behoedzaam strekte hij zijn beide handen in de richting van Braun's keel. Naarmate zij dichter kwamen, voelde hij zich zenuwachtiger worden, doch toen zijn handen zich langzaam, maar steeds krachtiger om de hals van zijn slachtoffer sloten, kneep hij de ogen dicht en wurgde hij de man die hem 20.000 Pond had willen afpersen.

Het hele gebeuren had slechts enkele ogenblikken in beslag genomen, zodat M. Hudderfield, toen hij de ogen terug opende, bijna niet kon geloven dat hij zich werkelijk nu reeds van zijn gast had ontdaan. Hij tilde het lijk op, ging, zonder zich te overhaasten, bedaard de trap af en begaf zich naar de huiskamer, waar hij het zonder enige kiesheid in zijn eigen leunstoel zette, er zorg voor dragend dat het niet voorover viel, wat het wellicht nog een hele boel narigheden had kunnen bezorgen. Toen verliet hij de huiskamer en begaf hij zich in de tuin, waar hij op de meest afgelegen plaats achter een hoop struiken een put begon te graven, juist op dezelfde manier zoals hij het eens door een grafdelver had zien doen, toen hij nog als kleine jongen in zijn geboortedorp verbleef. Het was een alles behalve verkwikkelijke karwei voor M. Hudderfield, die nimmer met handarbeid vertrouwd was geweest. Maar de dringende noodzakelijkheid van het ogenblik deed hem wonderen verrichten, zodat hij weldra de kuil in gereedheid had en het lijk er in kon begraven.

Het zal wel niemand verwonderen dat hij in de loop van de volgende dag eerder onrustig door het landhuis liep op zoek naar ieder spoor dat

[p. 107]

mogelijk van M. Braun was achtergebleven. Het was eerst nadat hij zich volkomen had weten te overtuigen, dat niemand in staat zou zijn op de hoogte te komen van de gebeurtenissen, die zich de laatste 24 uur op zijn landhuis hadden afgespeeld, dat M. Hudderfield zijn rust terug vond.

Die avond kwam ook de rat terug in de huiskamer te voorschijn. Toen zij zich weer in zijn schoot had neergevleid, begon M. Hudderfield het dier hartstochtelijk te strelen. Het was alsof hij thans voor het eerst beroep deed op de aanhankelijkheid van het dier, alsof haar aanwezigheid voor hem een noodzakelijkheid was, een bescherming tegen de geest van M. Braun, die - wie weet - ergens op het landhuis zijn intrek had genomen. Het was dan ook eerder met een gevoel van verlichting dat hij zich die avond te bed begaf, enerzijds door het feit dat hij zich een besparing van 20.000 Pond had weten te verzekeren door M. Braun uit de weg te ruimen en anderzijds door de overtuiging die hij had opgedaan, dat hij onder de geheimzinnige bescherming van de rat leefde.

Hoe groot was dan ook de verwondering van M. Hudderfield toen hij de volgende avond tot de vaststelling kwam dat de rat zich niet meer vertoonde. Een onbehaaglijk voorgevoel maakte zich meester van hem, hetwelk tot ontzetting oversloeg toen ook de volgende avond het dier niet te voorschijn trad. M. Hudderfield begon zich allerlei vreemde en naargeestige dingen voor te stellen, zodat de schrik hem om het hart sloeg en hij in de grootste spanning de derde avond afwachtte.

De derde avond echter vertoonde de rat zich terug. Hoe zij in de huiskamer was gekomen wist M. Hudderfield niet, maar terwijl hij in zijn leunstoel zat, voelde hij achter zich in zijn rug de ogen van het dier branden. Hij keerde zich om met een bruske beweging en zag de rat zitten, voor de deur die toegang verleende tot de tuin. Het dier had enorme afmetingen aangenomen en terwijl hij in haar ogen blikte, brak hem het angstzweet langs iedere porie van zijn lichaam uit. Er lag geen weemoed meer in die ogen, waarmede hij reeds zo lang vertrouwd was geworden, maar wel een onbetwistbare vijandigheid, die hem radeloos maakte. Hij zag hoe de rat even haar muil opendeed alsof ze wilde laten zien over welke afgrijselijk scherpe tanden zij beschikte; hij wilde het uitschreeuwen van angst, maar hij voelde hoe zijn stembanden als het ware verlamd waren. Eén ogenblik kwam de gedachte in hem op toe te springen op het dier en het te wurgen met zijn beide handen, zoals hij het drie dagen geleden met Braun had gedaan. Maar toen hij naar de afschuwelijke muil keek en dacht aan de tanden van het monster, werd hij zich volkomen bewust van zijn machteloosheid. Hij deed een stap achterwaarts in de richting van de deur die toegang verschafte tot de aanpalende kamer, maar als gedreven door een duivels bevel, kroop de rat langzaam en onfeilbaar zeker naar hem toe. M. Hudderfield zag haar dichter en dichter op zich toekomen, zijn ogen spalkten zich radeloos van ontzetting open, toen ze hem naar de keel sprong, en zich met haar vlijmscherpe tanden in zijn vlees vastankerde. Hij plofte neer en zag met verbijstering hoe het dier zich op zijn borst neervleide. Hij voelde hoe de rat het bloed uit zijn

[p. 108]

lichaam begon weg te zuigen, hoe haar lijf zwaarder werd en op hem drukte. Tergend lang zoog zij het bloed uit zijn lichaam. Toen hij het bewustzijn ging verliezen, keek hij nog eenmaal in de ogen van het monster. Een afgrijselijke stuiptrekking ging door zijn gehele lichaam toen hij de ogen van Braun herkende.

Vijf dagen na M. Hudderfield's dood vond een familielid, dat hem een bezoek wilde brengen, het lijk in de huiskamer. Naast het lijk lag een dode rat van buitengewone afmetingen en bij de deur die toegang verschafte tot de tuin vond iemand der gerechtelijke autoriteiten een vingerlid herkomstig van Braun's lijk.

Hugo Wauters

Jan Vaerten.
Vallende Vogel (tekening).

[p. t.o. 108]

‘Stervende Koe’
Jan Vaerten