Band. Jaargang 13

[p. 93]

Rondom het dierdicht

WE lezen in het boek Genesis, hoofdstuk I vers 20-25:

‘God sprak: laat het water krioelen van levend gewemel, en over de aarde de vogels vliegen langs het hemelgewelf. Toen schiep God de grote zeegedrochten met al het levend gekrinkel en gewinkel, waarvan het water krioelt, elk naar zijn soort; en al de verschillende soorten van gevleugelde dieren. En God zag dat het goed was.

Toen zegende God ze, en sprak: weest vruchtbaar en vermenigvuldigt u; bevolkt het water van de zee, en laat ook de vogels zich op aarde vermeerderen.

Weer werd het avond en morgen: de vijfde dag.

God sprak: laat de aarde levende wezens voortbrengen van allerlei soort: tamme dieren, kruipende beesten en dieren in het wild, elk naar zijn soort. Aldus geschiedde.

God maakte de verschillende soorten van wilde en tamme dieren met al wat over de aarde kruipt. En God zag dat het goed was.’

De fauna was hiermee voor eens en voor goed geschapen. Nadat de Schepper het aanzijn had gegeven aan de mens, die Hij schiep als zijn beeld, en aan het eerste mensenpaar macht had verleend om te heersen over de vissen der zee, de vogels in de lucht, de viervoeters, en over heel de aarde met alles met wat er op kruipt, kon de eerste ontmoeting plaatsvinden tussen Adam en Eva enerzijds en de dieren anderzijds.

In het hoofdstuk van het boek Genesis wordt ons nogmaals verhaald, dat Jahweh God uit klei alle dieren op het land en alle dieren in de lucht had geboetseerd; dat Hij ze naar de mens voerde, om te zien hoe die ze zou noemen. Want zoals de mens ieder levend wezen een naam zou geven, zo zou het heten.

Hoe deze confrontatie geweest, hoe lang ze geduurd heeft en hoe de nomenclatuur er heeft uitgezien, dat moet men aan de verbeeldingskracht van een romanticus overlaten.

We zullen ons niet verdiepen in symboliek van de slang, die Eva verleid heeft, noch in de moraal-theologische consequenties van de appelbeet door Adam. Niet enkel Milton in zijn Paradise Lost en Vondel in zijn Adam in Ballingschap hebben onvergankelijke poëzie en dramatiek geschonken naar aanleiding van bedoelde scène tussen mens en dier. Ook moderne schrijvers als Rogier van Aerde met zijn Kaïn en Bertus Aafjes met ‘In den beginne’ bewijzen hun belangstelling voor de uitvloeisels van de rol door een dier gespeeld.

[p. 94]

Het zou een studie op zich worden, wilde men de Bijbel exploreren in verband met de fauna. Het edele ros treedt herhaaldelijk op de voorgrond, tot bij de zeven Machabese broeders toe. Samson en de leeuw, Jonas en de walvis, David en zijn kudden, Abraham en de ram, Ruben met zijn broers en het vee, 't zijn evenzovele bewijzen van de verbondenheid van mens en dier. Noë kan men - ironiserend - de eerste duivenmelker noemen, die met een olijftakje beloond werd.

Deze binding van mensen- en dierenwereld dateert van de vroegste tijden en wordt bij alle volkeren aangetroffen. Men kan te rade gaan bij de Chinezen en bij de Inca's, bij de Egyptenaren en bij de Voor-Indiërs of Babyloniërs e.a., steeds treft ons in de plastische en andere kunsten de verhouding tussen het tamme of wilde dier aan de ene kant en de machtige mens aan de andere zijde.

Diervertellingen komen voor in de Boeddhistische litteratuur drie eeuwen vóór en vijf eeuwen na Christus. Het Boeddhisme met zijn rationalistische opvattingen weerspiegelt zich in de letterkunde van Voor-Indië door een zekere levenskunst, de tendenz om aan het leven van de mens 'n richting te geven.

In ‘Vorstenspiegels’ (men vergelijke daarmee menig middeleeuws Speculum en Multatuli's Vorstenschool) mochten op zeer bedekte, eufemistische wijze waarheden gezegd worden, die de verbolgenheid van de regeerders zouden hebben opgewekt, indien zij onverbloemd gelanceerd waren.

Aanvankelijk is de vorm van de diervertelling een episch uitgewerkte fabel geweest. Naderhand zijn daar allerlei fabels aan toe- en ingevoegd, zodat er een kettingreeks ontstond. Daar is b.v. de geschiedenis van de leeuw (vgl. koning Nobel en de Reinaert) en de jakhals. Deze doet zich te goed aan de restantjes van de leeuw.

'n Vuige jakhals en een gevoelloze leviet worden meermalen op één lijn gesteld.

De oriëntalist H.G. van der Waals danken wij een vertaling van de Pançatantra. Deze vijf verhalen of afdelingen, mag men beschouwen als fragmenten van een uitgebreide verzameling fabels in het Sanskriet, misschien Karataka en Damanaka getiteld. Of de oorspronkelijke reeks emaneert van een wijsgeer Pilpai of Bidpai heeft men niet kunnen vaststellen.

Met de z:g. Hitopadeça (= vriendelijke raadgeving, of nuttig onderwijs) vormt de Pançatantra een serie vertellingen, waarin ‘lessen van wijsheid of van goed gedrag’ worden gegeven aan die hooggeplaatsten, wie men niet ongestraft reprimandes kan toedienen.

Professor J. Vercouillie, in leven hoogleraar aan de Rijksuniversiteit te Gent, heeft in 1925 te Brugge een zeer lezenswaardig boekske het licht doen zien: ‘De Diersage en Reinaert de Vos’. Op blz. 12 en volgende krijgen we een overzicht van het eerste der vijf boeken, waaruit de Pança-tantra is gecomponeerd. Hij betitelt dit ‘Het doen breken met vrienden’.

Uit de inleiding vernemen we, dat er een koning was wiens drie zonen een heel laag intelligentie-quotiënt bezaten, wat de vorst innig leed berokkende.

[p. 95]

Een van de kroonadviseurs ried hem aan zich tot een philosophisch paedagoog te wenden, met name de vermaarde brahmaan Visnu-Çarman. Dank zij het wijsgerig werk (in vijf boeken), speciaal voor deze drie domoren geconcipieerd, lukte het aan de opvoeder hun levenswijsheid bij te brengen. Honorarium verlangde hij niet, omdat naar zijn idealistische opvatting wetenschap geen handelsartikel was. De Pançatantra werd het paedagogisch leerboek bij het onderwijs.

In het eerste deel: ‘Over het doen breken met vrienden’, vernemen we dat een rijke koopmanszoon, belust op katipaalsvermeerdering zich aan import van goederen wijdt. Twee stieren spant hij voor 'n wagen en aanvaardt met dienaren zijn handelsreis.

Een van de geliefde dieren, Samjivaka, breekt aan de Yamunâ-rivier een poot. Dit geeft een oponthoud, waarover zijn medehelpers niet te spreken zijn, daar de onderneming te veel schade zal lijden. Twee man moeten bij het dier achterblijven ter verzorging. Ze onttrekken zich aan hun plicht, laten de stier onverzorgd achter en halen de karavaan in, zeggend, dat Samjivaka bezweken is. Het sterk gestel doet de stier zijn poot in orde komen en dal en delling weergalmen van zijn geloei.

Pingalaka, de leeuw wil naar gewoonte aan de Yamunâ zijn dorst lessen. Het ongewoon gebrul van de stier vervult hem met schrik en de leeuw keert terug op z'n schreden.

Twee jakhalzen, Karataka en Damanaka (twee zoons van een minister) volgen hem aldoor als een schaduw. Ook zij hebben het loeien gehoord en hun nieuwsgierigheid is geprikkeld. Karataka bedwingt zich, wijsgerig critiseert hij z'n broer: ‘Waarom je bemoeien met andermans zaken? Dan loop je veelal tegen de lamp. Net als de aap die aan een wig trok.’ Daar wil Damanaka het fijne van weten. Dat zal z'n broer hem vertellen.

Nu vangt een serie van 22 vertellingen aan, die wij in uiterst beknopte vorm samenvatten.

Uit een halfgespleten balk rukt een aap een wig weg, doch raakt zelf klem (men vergelijke de scene van Bruin en de boomstam, waarin honing gesmeerd is door 'n boer. Reinaert lokt hem in deze val door de wig eruit te trekken.) ‘Zie je wel dat het dom is je neus in andermans zaken te steken?’ Damanaka wil de koning van dienst zijn door de oorzaak van zijn vrees weg te nemen. De sluwe jakhals suggereert, dat angst een slechte raadgever is. Immers, wat voor gevaar schuilt er in geluid? Kijk maar naar datgene, wat samengesteld is uit vel en hout.

‘Hoe zo?’ vraagt Pingalaka.

De tweede vertelling is gewijd aan een hongerige jakhals, die siddert voor tromgeroffel in het bos. Die trom hebben soldaten achtergelaten, maar takken en twijgen waaien er tegenenaan en veroorzaken een dof gebrom. De nieuwsgierige jakhals overwint zijn vrees, denkend, dat er een vat met vlees ligt. Hij scheurt het vel aan flarden, maar vindt niets. Slechts hout en vel blijven over.

Aan Pingalaka rapporteert hij zijn bevindingen omtrent het geluid van het vreemde wezen. Er komt een accoord tot stand tussen de stier en de

[p. 96]

leeuw, die deze bruller lijfszekerheid garandeert. Damanaka wordt hersteld in z'n ministerswaardigheid. Sluw suggereert hij de vorst, dat de stier god Civa tot rijdier is aangewezen. De stier fopt hij door te zeggen, dat de leeuw bereden wordt door Civa's gemalin. Damanaka vergt van de stier hem aan het hof met onderscheiding te behandelen. Zo niet, dan zou het hem als Dantila kwalijk vergaan.

‘Leg me dat eens uit’, verzoekt Samjivaka.

In de derde vertelling horen we de parabel van de rijke negociant Dantila, een gunsteling van Pingalaka. Dantila maakt een fout tegen de paleisveger Gorambha. Deze slaagt erin bij de vorst argwaan te wekken. Gelukkig komt alles weer goed als Dantila de knecht met geschenken overlaadt.

Damanaka introduceert de stier, alles is koek en ei, de gebroeders regeren als weleer.

Door de intellectuele invloed van Samjivaka wordt de leeuw geciviliseerd. Dit heeft tengevolge, dat er geen afval meer rest voor de andere dieren en beide ministers. Damanaka komt tot de slotsom dat ze dit aan zichzelf te wijten hebben, net als de domme jakhals, de vrouw van de barbier en de kluizenaar.

‘Dat snap ik niet’, merkt Karataka op.

In de vierde vertelling horen we van de kluizenaar aan wie vereerders veel schatten schonken. Deze worden door een huichelachtige rover gestolen, terwijl de meester aan 't baden is. De kluizenaar is getuige van een duel tussen twee bloedende bokken. 'n Jakhals die het bloed opslorpt raakt in de verdrukking en schiet er het leven bij in. Bij het ontdekken van de diefstal is de kluizenaar bedroefd en achtervolgt de ondankbare roverdiscipel. Onderweg komt hij 'n wever en diens echtgenote tegen, op weg naar de kroeg. De vrouw gaat met de kluizenaar terug, nadat manlief beloofd heeft zoete drank voor haar mee te brengen. De kerel komt zat thuis en wil zijn wederhelft de neus afsnijden. Hij merkt niet eens, dat de barbiersvrouw haar plaats tijdelijk heeft ingenomen. De mishandeling wijt deze gedienstige aan de barbier, die ter dood wordt veroordeeld. Te elfder ure redt de kluizenaar hem. Doch de valse beschuldiging komt de helleveeg op twee afgesneden oren te staan.

Uit dit alles trekt de kluizenaar 'n wijze les en treurt niet meer over de gestolen schat.

‘Waarom heeft de meester niet doorzien, dat de discipel 'n valse inborst had?’ wil Karataka weten. Brahma zelf doorschouwt niet altijd gecamoufleerd bedrog. Dat bewijst de geschiedenis van de wever in Visnuvorm.

‘Laat eens horen’, verzoekt Karakata.

Damanaka schetst in het vijfde verhaal hoe 'n wagenmaker 'n bevriend wever helpt de gestalte van Visnu aan te nemen. Zodoende weet de gemetamorfoseerde wever bij een prinses te geraken, waarop hij verliefd wordt. Dank zij de interventie van de echte Visnu komt de wever alle moeilijkheden te boven en krijgt de schone geliefde als bruid.

[p. 97]

Zoals de kraai op listige wijze 'n slang doodde, zal Damanaka de twee gelukkigen scheiden. ‘Hoe wil je dat aanleggen?’ vraagt zijn broer.

Tijdens het broeden moeten twee kraaien lijdelijk toezien hoe 'n slang hun jonkies opvreet. 'n Jakhals weet er raad op en wijst hun op de list van 'n kreeft tegen 'n reiger. Dat is dan de zesde vertelling.

Op hun nieuwsgierige vraag krijgen de kraaien in de zevende vertelling antwoord. De jakhals verhaalt over 'n oude reiger die niet meer de snelle snavel van weleer had. Om de vissen te bedotten zegt hij, dat de vijver droog komt te liggen. Hij biedt aan ze naar 'n andere plas te transporteren. Onderweg vreet hij vele vissen op. 'n Kreeft verzoekt om overtocht, wetend wat de reiger zinnens is te doen. Op de reigerrug ziet hij kans de moordenaar de strot dicht te knijpen. Aan de overgebleven vissen vertelt hij de toedracht der zaak.

Het advies van de jakhals luidt: steel 'n halssnoer van een hooggeplaatste en verberg dat in 't slangenhol. Zo doet de kraai. Personeel van de harem doodt de zwarte slang en brengt het snoer terug. Zo zijn de kraaien van hun vijand af.

Als je maar slim bent kun je alles. Dat blijkt uit het haasje en de leeuw.

‘Ik ben benieuwd’, zegt Karataka.

De achtste vertelling handelt over de schrokkerige leeuw die huishoudt onder de fauna. 'n Deputatie stelt voor, dat dagelijks 'n dier zich komt presenteren om de hongerige leeuw ten prooi te vallen. 'n Haasje zoekt uitstel van executie en arriveert pas tegen de avond. Het diertje speldt hem wat op de mouw - de leeuw gaat mee, aanschouwt in 'n put zijn spiegelbeeld, denkt dat het een tegenstander is, springt... en verzuipt.

Damanaka veroorzaakt tweespalt tussen de vorst en de stier, suggererend, dat deze op de troon wil zetelen. Nog twijfelt de leeuw, maar dan komt het vertelsel van de luis en de wandluis.

Verhaal no. 9 stipt de domheid van een luis aan die het bloed van een slapende koning slurpt. Als de luis 'n wandluis toestaat (na veel vijven en zessen) zich eveneens te goed te doen, ontwaakt het slachtoffer. Een onderzoek in loco brengt de lijzige luis aan het licht. Die wordt verpletterd, terwijl de rappe wandluis de dans ontspringt.

‘Derhalve moet U de stier uit de weg ruimen’, adviseert Damanaka. ‘Zo niet, mijn vriend, zal het U vergaan als de blauwgetinte jakhals’.

In vertelling X komt de jakhals Candarava ten tonele, achtervolgd door honden. Hij tuimelt in een vat met indigokleurstof. Zijn huid behoudt de kleur van deze verfstof. De rest van de fauna is beducht voor het vreemdsoortige wezen. Hij intimideert allen en weet zich aan het hoofd te stellen.

Zijn instinct verraadt hem als hij soortgenoten hoort janken. Dat kost hem het leven.

Nog is Pingalaka niet over te halen. 'n Nieuwe pijl van Damanaka is: ‘Morgen zal de stier met bloeddoorlopen ogen en trillende lippen zich niet op de gewone plek neerzetten.’

[p. 98]

'n Soortgelijk verhaal dist hij Samjivaka op. ‘Smeer de leeuw honing om de mond en hij zal je niet doden.’ De stier kan niet aannemen, dat dit aan de leeuw zelf te wijten is, doch aan stokebranden. Net als bij de kameel.

‘Wat was daarmee aan de hand?’ informeert Damanaka.

De stier begint het elfde verhaal. - 'n Kameel is verdwaald en wordt door de leeuw opgenomen. 'n Olifant verwondt de leeuw zeer ernstig. Niet in staat op roof uit te gaan bestaat gevaar van hongerdood. Valse dieren, jakhals, kraai en luipaard hitsen hem op: ‘Sla de kemel neer.’ Daartegen verzet zich de opvatting van gastvrijheid. ‘Dan moet je gast zich zelf aanbieden’, meent de jakhals. Hij doet het zelf eerst.

Zo ook de kraai en de luipaard. Geen van drieën komt in aanmerking. De kraai is te nietig, de twee anderen zijn bloedverwanten. Niet zodra offreert de kameel zich, of hij valt ten prooi. ‘Zo zie je maar’, zegt Samjivaka, dat er slechts één keuze overschiet. Ik zal voor m'n hachje vechten.’

Damanaka meent, dat het veiliger is het veld te ruimen, beter dan met 'n vijand van ongekende sterkte in 't krijt te treden. Dat heeft 'n strandloper indertijd van de machtige zee ondervonden.

‘Leg me dat uit’, verzoekt de stier.

Nu komt de twaalfde vertelling. De mannetjesvogel doet z'n wijfje de eieren aan de schuimrand van de zee leggen: het water spoelt ze weg. Het wijfje is boos op 't mannetje, die ze vergelijkt met 'n schildpad.

Ook die wou geen goeie raad ter harte nemen.

‘Verduidelijk dat’, vraagt hij.

Zij steekt de dertiende vertelling af. 'n Schildpad verzoekt twee ganzen om 'n ‘lift’. Bengelend aan 'n stokje, door beider bekken vastgehouden, wordt de luchtreis aanvaard. De schildpad, ofschoon gewaarschuwd, kan z'n praatgrage tong niet bedwingen en valt te pletter.

Wie voorzichtig is ontspringt de dans, wie 't gevaar bemint zal er in vergaan, moraliseert 't wijfje.

‘Wat bedoel je’, wil hij weten.

‘Er waren eens drie vissen. Twee van deze verhuisden met hun spruiten naar elders vanwege enige hengelaars met snode plannen. De achtergeblevene en de zijne worden gevangen.

De strandloper dreigt de zee met z'n snavel leeg te pompen.

‘Sluit eerst 'n accoord met andere vogels. Dan heb je kans op succes. Dat weet ik van vier kleintjes die 'n olifant er onder kregen.’

‘Daar ben ik benieuwd naar.’

De vijftiende vertelling laat 'n olifant zien die in z'n woede 'n tak verbrijzelt. Daar zitten mussen met eieren op. 'n Kikker stookt nu 'n vlieg op aan de flaporen te zoemen. Dit strelend geluid maakt de olifant slaperig. 'n Specht pikt beide ogen uit. Dorstig geworden wankelt de olifant naar een diepe kuil, waar de kikker, al kwakend, hem heenlokt: de zware val is tevens z'n dood.

Nu richt de strandloper zich tot alle vogels. Ten einde raad wenden ze zich tot Garuda, het vliegend rijdier van Visnu. Als rustbed gebruikt deze

[p. 99]

de zee. Visnu bedreigt de golven als ze de eieren niet teruggeven. Dat doet de zee vol ontzag.

Samjivaka wil graag weten hoe Pingalaka z'n boosheid demonstreert. Door rooie ogen, 'n likkende tong en samengetrokken wenkbrauwen in een driepunt. Damanaka adviseert: ontvlied dit land, of wees één en al vriendelijkheid.

Damanaka rapporteert zijn doen en laten aan Karataka, maar deze keurt alles af. ‘Men moet wel eens 'n ander leed berokkenen om eigen erf te redden,’ meent Damanaka. ‘Dat leert de geschiedenis van de jakhals Caturaka.’

‘Hoe luidt die?’

In de 16de vertelling stookt 'n jakhals de leeuw op tegen 'n jonge kameel. Volkomen ten onrechte wil de leeuw daaraan gevolg geven. Door 'n truc doet hij èn leeuw èn wolf op de vlucht slaan. Nu vreet hij zelf het kameeltje op.

Na rijp beraad tijgt Samjivaka naar Pingalaka. Wederkerig constateren ze in elkaars physionomie wat Damanaka had voorspeld.

Ze gaan elkaar te lijf op bloedige wijze.

Karataka verwijt z'n broer de euveldaad, voortgesproten uit domheid. Daar is geen kruid voor gewassen. Dat heeft de vogel Sûcîmukka ondervonden.

‘Is het heus?’ wil Damanaka weten.

De 17de vertelling toont een troep verkleumde apen, die zich willen warmen aan gunjabessen. Die lijken op vuurvonken.

Sûcîmukka wil hun een en ander aan het verstand brengen, ofschoon een aap hem daarvan tracht af te houden. Dat wekt de toorn van een derde die de vogel doodslaat.

Zo verging het ook weleer een gedienstige mus.

‘Ik luister’, zegt Damanaka.

Om zich te beschutten tegen de regen schuilt een aap onder een boom. Dat ziet een mus die het gratis advies geeft: ‘bouw je een woning’. De rillende aap verdenkt de vogel van spotternij, klimt in de boom en vernielt het nest. 'n Boze luistert niet naar welgemeende lessen. Dat blijkt niet alleen uit deze 18de vertelling maar ook uit de 19de.

Die wil Damanaka graag vernemen.

Er is een z.g. Slecht-door-zee die zijn vriend Recht-door-zee overhaalt met hem te emigreren en zijn geluk elders te beproeven. Fortuna lacht hun toe en met een schat keren ze terug. Die begraven ze in een bos, niet ver van de stad. Telkens zullen ze er een gedeelte van op maken. Op een keer haalt Slecht-door-zee het fortuin stiekem weg. Hij toont zich quasi verbaasd als ze samen vergeefs delven. Recht-door-zee beschuldigt zijn makker bij de rechter. Met de arbiter komen ze bij de bewuste plek. Slecht-door-zee roept de godheid van de boom aan. Een geheimzinnige stem beticht Recht-door-zee van diefstal. Bijtijds heeft deze brandbare stoffen in de holte van de boom aangestoken, waarop de vader van zijn kamaraad halfverbrand te voorschijn springt en alles onthult. Slecht-door-zee krijgt de strop. ‘Je

[p. 100]

moet ook de keerzijde van een medalja bekijken’, filosoferen de gerechtsdienaars. Anders vergaat het je als de domme reiger. Daar wil Recht-door-zee meer van weten.

In de 20ste vertelling wordt hem dat ontvouwd.

Aan de oever van een vijver zit een reiger te schreien vanwege zijn verslonden kleintjes. Dat heeft een slang gedaan. 'n Kleine kreeft geeft hem in overweging stukjes vis over het hol van een rat naar dat van de slang te gooien. De rat werpt zich op het reptiel en doodt het beest. Daarna vreet hij alle reigers op. Karataka verwijt zijn broer alleen op het voordeel te hebben gelet en niet op de schaduwzijde. Men kan jou evenmin vertrouwen als de man die volhield, dat een muis een weegschaal van duizend pond had doorgeknaagd.

Dat vindt Damanaka en sterk verhaal.

In het 21ste relaas schildert Karataka het volgende: Een koopman gaat op reis. Tevoren geeft hij een collega een familiestuk in bewaring. De ijzeren weegschaal brengt hij na ommekomst terug. ‘Die is door de muizen opgevreten’, krijgt hij ten antwoord.

De koopman verzoekt de zoon van de ontrouwe bewaarder hem te vergezellen naar een bad. Na het baden keert hij weerom en zegt, dat de jongen door een valk ontvoerd is. De rechtbank moet over de twee verdwijningen oordelen en doorziet dadelijk de poets en wederpoets. ‘Wat jij gedaan hebt is ten kwade gekeerd. Een wijze vijand is verkieslijk boven een domme helper. Daar kunnen een koning en een brahmaan over meepraten.

‘Vertel die historie’, dringt Damanaka aan.

In het 22ste verhaal wil een aap een vlieg van 's konings borst wegjagen. Hij gebruikt daarvoor een zwaard dat de slapende dodelijk treft. Vier schatrijke brahmanen nemen een arme brahmaan in dienst. Ze willen terugkeren naar het land van herkomst. Bang voor visitatie verbergen ze de edelgesteenten in inkepingen van het onderbeen. Bij het dorp van de Kivaten verraden krassende kraaien hun verborgen schatten. Een onderzoek brengt niets aan het licht. Dan worden ze met de dood bedreigd.

De arme priester besluit zich op te offeren door zich in mootjes te laten hakken. In dat geval zal niets ontdekt worden en zal men de andere drie vrijlaten. Zijn visie blijkt juist te zijn.

Middelerwijl is het duel tussen leeuw en stier beslist door het bezwijken van de laatste. Nu pas komt Pingalaka tot het juiste inzicht en is ontroostbaar. Damanaka brengt hem tot andere gedachten. Opgebeurd aanvaardt de vorst zijn taak, bijgestaan door zijn minister.

Bovenstaand boek wordt door vier andere gevolgd. In de zesde eeuw na Christus is deze fabelcyclus uit het Sanskriet vertaald in het Pehlevi, een taal in Iran. Helaas is ze verloren gegaan. Een vertaling in het Syriaks is evenwel gespaard. Deze is bekend als Kalilak en Damnak, en in het Arabisch als Kalilah, en Dimnah, ook wel de fabels van Bidpai genaamd. Vijf eeuwen nadien heeft een zekere Simeon, zoon van Seth, uit het Arabisch een vertaling in het Grieks bezorgd. Circa 1250 verschijnen weer twee vertalingen, een

[vervolg op p. 101]